اسلام گرایی و فرجام یک انقلاب

فرآیند دموکراسی خواهی اصلی اجتناب ناپذیر و مسیر دست یابی به آن نیازمند دموکراتیزاسیون فرهنگی است تا بتوان در یک شرایط ارگانیک در چشم اندازهای ماکروفیزیک آرمانهای مردمی ,طعم واقعی دموکراسی را در جامعه مدنی چشید

فرآیند دموکراسی خواهی اصلی اجتناب ناپذیر و مسیر دست یابی به آن نیازمند دموکراتیزاسیون فرهنگی است تا بتوان در یک شرایط ارگانیک در چشم اندازهای ماکروفیزیک آرمانهای مردمی ،طعم واقعی دموکراسی را در جامعه مدنی چشید.دراین میان نقش نخبگان در هدایت جریانات مردمی و آگاه سازی طیف های مختلف ازاهمیت فوق العاده ای برخوردار است .در سالی که پشت سرگذاشتیم موجی از بیداری خواهی برای رهایی از جرثومه استبداد وحرکت درمسیر دست یابی به ابعادمختلف توسعه اعم از سیاسی ،اقتصادی، اجتماعی و...در منطقه شکل گرفت که توجه به زیرساختهای آن ونقش جریانات که هرکدام اندیشه‌های مختلف را نمایندگی میکنند ما را در بررسی دقیق و پیش بینی تحولات آینده هم ازحیث فرجام نگرش ها و هم از حیث ساختار حاکم میان ملت-حکومت کمک میکند. اینک به آغازگر تحولات منطقه یعنی تونس می پردازیم که به نظر میرسد دربهار عربی مرحله گذار به دموکراسی رابا موفقیت بیشتری پشت سر می گذارندو انگاره ای نوین از اسلام گرایی درآن نمود وبروزیافته که ریشه درتاریخ فرهنگی تونس داشته و توانسته تارای و نظر مردم رانیز به خود جلب کند.

انقلاب تونس در شرایطی رخ داد که در تجربه سیاسی عرب، حاشیه نشین اما ملتی بسیار تحصیلکرده و موفق داشت و بیش از حد معمول با اروپا مرتبط بود. دولتی قدیمی با هویت ملی تعریف شده شورای موسسان تشکیل داد. جریانات سیاسی صاحب اکثریت تونس به اجماع رسیدند که منصف المرزوقی، متفکر و اندیشمند تونسی که حزبش پس از حزب النهضه ، با ۲۹ کرسی برنده انتخابات شده بود به عنوان رئیس جمهور جدید تونس انتخاب کنند.در همین زمان میشل گالر یکی از ناظران انتخاباتی اتحادیه اروپا در تونس اذعان داشت که انتخابات این کشور می‌تواند به الگوی کشورهای منطقه تبدیل شود و بر مصر، لیبی و حتی سوریه تاثیر بگذارد. اما آیاحقیقتا اسلام گرایان تونسی در پی چنین دستاوردی هستند؟رویکرد و مواضع حزب اسلام گرای النهضه به عنوان پیروز پارلمانی درباره آینده سیاسی مصر چگونه است؟و در نهایت اینکه آیا تونس برای غلبه بر جو افراط گرایی در هر غالبی(اسلام گرایی-لائیسم)راهکاری دموکراتیک را در روند گذار خود به دموکراسی برگزیده است؟برای یافتن پاسخ به بررسی وضعیت اسلام گرایان درسیر تحولات تونس بویژه درعرصه سیاسی می پردازیم.

پس از برگزاری انتخابات مجلس موسسان در تونس و پیروزی قاطع جنبش «النهضة»، این امر مسلم گشت که در حال حاضر صحنه سیاسی جامعه تونس در اختیار اسلامگرایان قرار دارد اما شاهد این نکته نیز بودیم که النهضه جهت کنترل اوضاع و ایجاد آرامش و امنیت در جامعه و جلب افکار عمومی به خصوص درمیان لیبرالها مواضع معتدل و میانه ای را اتخاذ کرد.

این طیف در عرصه سیاسی تونس با چند واقعیت روبروست: از سویی نگاه غرب به بهارعربی است که این فرآیند استقرار دمکراسی در این کشورها را با نگرانی همراه میسازد. سایت نیوریپابلیک در تقابل با شرایط امروز اسلامگرایان تونس اینگونه ادعا می کند که شاید امروز شاهد ائتلاف موقت اسلام گرایان با دیگر گروه های نه چندان مذهبی و مسلمان باشیم اما در نهایت زمانی که اسلام گرایان تمام قدرت را در دست بگیرند، اندک اندک مخالفان انها از گردونه حکومت مرکزی حذف خواهند شد و البته این در حالی است که برخی دیگر از تحلیل گران معتقدند که حمایت های غرب از بن علی دیکتاتور مخلوع تونسی فرآیند تبدیل واکنش های حداقلی به یک کنش انقلابی مردم را تشدید کرد.

شاید بتوان گفت در این رابطه برقراری ثبات سیاسی در این دوران تا حد بسیار زیادی به موضع گیری‌های جنبش «النهضة» و رهبران آن بستگی دارد.هرچند که انقلاب تونس برآیند تلاش ائتلاف‌های صورت گرفته میان گروه های فکری مختلف است اما در نهایت به واسطه شرایط حاکم بر تونس که بیش از ۹۰ درصد آنان مسلمان هستند نمی توان نقش اصلی اسلام گرایی را نادیده گرفت.هرچند افزایش نقش و تأثیرگذاری این طیف وسیع منوط به میزان موفقیت عملی آنها در برقراری عدالت و آزادی و افزایش رفاه مردم دارد ودراین بین راشدالغنوشی به عنوان رهبر النهضه شاگرد مکتب نواندیشی اسلامی است وسالها تبعید اورا شاگرد ممتاز درس سیاست کرده است که باید محتاط باشداما شرایط امروز تونس توجه و مراقبت بیشتری از سوی او وهمفکران وطیف وسیعی که دربین مردم هواخواه آنهاهستند،می طلبد. درنظر گرفتن شرط جدائی نهاد دین ازنهادسیاست در بند اول قانون اساسی ازسوی اسلام گرایان گام اساسی در راستای برقراری ثبات و تفاهم با توجه به شرایط فعلی حاکم بر تونس است.

شاید بتوان گفت که اسلام، دولت و سیاست در نظام آینده تونس نوعی همزیستی مسالمت آمیز با هم خواهند داشت. گرچه در کنار هم قرار دادن این عوامل به نظر جمع ضدین به نظر می‌رسد، اما در نظریه و عمل به نظر می‌رسد که لااقل در کوتاه و میان مدت این عناصر مجبورند با هم سازش کنند، در غیر این صورت نخبگان رسمی‌و غیررسمی‌تونسی مجبور خواهند بود مسیر طولانی تر و پر تنش تری را در فرآیند شکل گیری دمکراسی و استقرار بپیمایند.

در انتها می توان گفت که اسلام این بار با گفتمانی جدید که مردمی،حامی پیشرفت وآزادی و توسعه همه جانبه است درکناردولت و سیاست در نظام آینده تونس نوعی همزیستی مسالمت آمیز این بارباگفتمانی جدید از اسلام که حامی پیشرفت و توسعه همه جانبه است، خواهند داشت.

نویسنده : زهرا رمضانی