اولویت ها در توسعه آموزش مجازی

یکی از مظاهر مهم فناوری اطلاعات در بعد آموزش که از آن با عنوان آموزش مجازی و یا آموزش الکترونیکی یاد می شود, بسیاری از مفاهیم قدیمی آموزش را با تغییر و دگرگونی مواجه کرده است بر همین اساس بررسی مسایل و مشکلات پیش روی آموزش مجازی در کشورهای مختلف مساله ای جدی و اساسی به شمار می رود که می تواند در هر کشوری سیاست گذاران امر آموزش را با توجه به توانایی ها و امکانات آن کشور در امر برنامه ریزی آموزشی یاری کند

شاید مهم‌ترین دستاورد فناوری اطلاعات در بخش آموزش مجازی برای بشر، بشارت تحقق عدالت در آموزش باشد؛ مفهومی‌ که سال‌ها و قرن‌هاست به‌عنوان یکی از آرزوهای بشر، برای اقشار متوسط و ضعیف جوامع مختلف بشری مطرح بوده است.

آموزش مجازی این نوید را به بشر داده است که با گذشت زمان، مکان و مرزها به راحتی می‌تواند وارد هر خانه‌ای شود اما در کنار این مزایا پدیده آموزش از راه دور و آموزش مجازی متاثر از برخی چالش‌ها و مشکلات ساختاری در سطح جهان است که پرداختن به برخی از این چالش‌ها خالی از لطف نخواهد بود.

● ملزومات عملیاتی کردن آموزش مجازی

یک کارشناس فناوری اطلاعات در این زمینه معتقد است: یکی از مهم‌ترین و در عین حال مشکل‌ترین مراحل توسعه فناوری اطلاعات در زمینه آموزش، تصمیم‌گیری در مورد اولویت‌ها و همچنین خط مشی مورد نیاز برای این ‌کار است.

امیرعباس حسین‌زاده گفت: امروزه وقتی سخن از آموزش الکترونیکی و دانشگاه مجازی به میان می‌آید، در بسیاری از موارد اولین موردی که به ذهن مسوولان و متولیان مراکز آموزشی می‌رسد موضوعات فنی است و اکثرا گمان می‌کنند هر مرکزی که از نرم‌افزارهای مدیریت آموزشی و تولید محتوای بهتر و گران‌تری برخوردار باشد، دانشگاه مجازی قوی‌تری ایجاد خواهد کرد.به گفته کارشناسان در کشورمان در این زمینه سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده اما مهم‌ترین موضوع انجام و اجرای به موقع آنها است که باید به بحث اجرایی و عملیاتی کردن در این حوزه توجه بیش‌تری شود.

● لزوم بررسی و تحلیل اولویت‌ها در توسعه آموزش مجازی

اما عده‌ای از کارشناسان نقش بخش خصوصی را در این میان بسیار مهم و قابل توجه می‌دانند و معتقدند لازم است اولویت‌ها در توسعه آموزش مجازی از دیدگاه جغرافیای فرهنگی‌، جغرافیای آمادگی برای آموزش‌های الکترونیکی،‌ محتویات دروس الکترونیکی،‌ هزینه‌ها و بودجه‌ها و مهم‌تر از همه عامل نیروی انسانی مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرد.عباس امیری در این باره اظهار کرد: توجه داشتن به عناوین اولویت‌ها حداقل اطلاعات لازم برای تعیین سیاست‌های اجرایی است و در نتیجه براساس اولویت‌ها و در واقع براساس تعیین آنها می‌توان به یک جمع‌بندی برای تعیین خط مشی توسعه آموزش‌های الکترونیکی در ایران رسید.

● ضرورت فراگیری آموزش‌های مجازی برای کارکنان سازمان‌ها

اما فرزانه بنی‌هاشم‌نژاد معتقد است: آموزش‌های مجازی برای کارکنان سازمان‌ها کمتر از یک دهه است که در ایران آغاز شده و با وجود مزایای مختلف آن از جمله منفک نشدن کارکنان از محل کار، قدرت انتخاب مکان و زمان آموزش و هزینه‌های کمتر آن نسبت به دوره‌های حضوری به دلایل مختلفی تاکنون فراگیر نشده‌ است.

به گفته این کارشناس سرعت و هزینه‌های اینترنت در ایران، فقدان دانش تخصصی برای تولید محتوای مناسب، نگرانی و ناآگاهی مدیران از کیفیت این آموزش‌ها مهم‌ترین موانع توسعه این قبیل آموزش‌ها به شمار می‌رود.برخی پژوهشگران بر این عقیده‌اند که معمولا این فرض وجود دارد که سطوح مختلفی از دسترسی به ابزار مشخص فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای مختلف وجود دارد. متاسفانه بسیاری از کشورهای در حال توسعه از ابزار پایه‏ای گسترده‏ای مانند تلفن، برق مستقل، رایانه شخصی، اینترنت و غیره برخوردار نیستند و این در حالی است که مفهوم محیط آموزش مجازی هم معمولا این طور تصور می‏شود که فردی به راحتی در خانه و یا دفتر محل کار خود نشسته و تجربیات آموزشی را همانند یا حتی بهتر از کلاس دریافت می‏کند.اما ارزیابی موفقیت چنین تجربه‏ای نگرش‌های مثبت و منفی را ایجاد کرده که فرضا در نوع مثبت آن ارزیابی دانشجویانی است که به طور سنتی در محیط کلاس‏های درس آموزش دیده‏اند و ادعا می‏کنند که هیچ تفاوت مشخصی بین این دو موضوع آموزش وجود ندارد اما بسیاری هم عکس این قضیه را اظهار کرده و معتقدند تفاوت‌های بسیاری در این دو نوع آموزش وجود دارد.

● زیر‌ساخت‌های آموزش مجازی

در هر حال تحقق و توسعه آموزش مجازی در کشور نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مختلف است که زیرساخت‌های مخابراتی از مهم‌ترین آن به شمار می‌رود، فرایند انتقال اطلاعات و انجام عملیات لازم در سیستم فراگیری الکترونیکی از طریق بستر مخابراتی صورت می‌گیرد، وجود زیرساخت مخابراتی مناسب از جمله الزامات تحقق دانشگاه مجازی است.زیرساخت‌های قانونی هم البته از دیگر ملزومات است و می‌توان گفت مهم‌ترین سرمایه آموزش مجازی، محتوای آموزشی آن است. بنابراین، تصویب قوانینی برای حمایت از حقوق پدیدآورندگان و صاحبان محتوای آموزشی و نظارت بر اجرای صحیح این قوانین شرط لازم برای گسترش این قبیل فعالیت‌ها است.

زیرساخت‌های فرهنگی نیز از جمله الزامات توسعه فناوری اطلاعات در یک جامعه به شمار می‌رود، در امر ایجاد و توسعه دانشگاه مجازی، این واقعیت اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند. فرهنگ‌سازی صحیح و ارایه تصویر مناسبی از این نوع دانشگاه می‌تواند زمینه پذیرش عمومی و استقبال از آن را فراهم سازد.