دیلاتاسیون و کورتاژ یعنی چه

بیشتر خانم ها با واژه های «دیلاتاسیون» و «کورتاژ» یا همان D&C آشنایی دارند «دیلاتاسیون» و «کورتاژ» عمل کوچکی است که برای تشخیص یا درمان بسیاری از بیماری هایی که باعث خون ریزی های غیرطبیعی رحم می شوند به کار می روند

بیشتر خانم‌ها با واژه‌های «دیلاتاسیون» و «کورتاژ» یا همان D&C آشنایی دارند. «دیلاتاسیون» و «کورتاژ» عمل کوچکی است که برای تشخیص یا درمان بسیاری از بیماری‌هایی که باعث خون‌ریزی‌های غیرطبیعی رحم می‌شوند به‌کار می‌روند...

این شیوه برای تشخیص سرطان رحم نیز استفاده می‌شود، اما برای اینکه بدانیم چرا پزشک دیلاتاسیون و کورتاژ را توصیه ‌می‌کند، چه توقعی باید از این عمل داشت یا خطرهای این عمل چیست، با دکتر محمدحسین بدخش، متخصص بیماری‌های زنان و زایمان و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ آقای دکتر! لطفا ابتدا D&C (دیلاتاسیون و کورتاژ) را تعریف کنید؟

- «دیلاتاسیون» به معنی بازکردن دهانه‌رحم برای پهن‌تر یا گشادتر کردن آن و «کورتاژ» به معنی تراشیدن یا برداشتن نمونه‌ای از اندومتر یا بافت درونی رحم برای معاینه‌های بعدی است. برای درک بهتر، خوب است بدانیم رحم اندامی عضلانی است که در قسمت تحتانی شکم قرار دارد. دهانه‌رحم هم «سرویکس» نامیده می‌شود. در سنین باروری، هر ماه میزان ۲ هورمون زنانه به نام «استروژن» و «پروژسترون» تغییر می‌کند و این تغییر باعث بروز خون‌ریزی قاعدگی می‌شود. این هورمون‌ها در تخمدان‌ها ترشح و بدن یک خانم را برای بارداری آماده می‌کنند. استروژن در دوره قاعدگی و پروژسترون در نیمه دوم سیکل قاعدگی تولید می‌شوند. پروژسترون باعث می‌شود لایه داخلی رحم ضخیم و هر ماه برای جایگزین شدن تخم لقاح‌یافته آماده ‌شود. اگر تخمک بارور نشود، میزان هورمون‌ها کاهش‌ می‌یابد و پیامی به رحم می‌فرستد تا لایه داخلی آن فرو بریزد. ریزش لایه داخل رحم در هر ماه باعث عادت ماهیانه می‌شود. عمل دیلاتاسیون و کورتاژ معمولا بدون مشکل انجام می?شود و بهبود قاعدگی پس از آن معمولا به سرعت در مدت کوتاهی رخ می?دهد.

▪ این کار به چه عللی انجام می‌شود؟

- دیلاتاسیون و کورتاژ ممکن‌است برای کشف و شناسایی دلایل خون‌ریزی غیرطبیعی انجام شود. طی این عمل نمونه‌ای از بافت رحم برداشته و در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا مشخص ‌شود آیا سلول غیر‌طبیعی وجود دارد یا نه. این عمل همچنین وقتی خانمی دچار سقط شده‌باشد هم انجام می‌شود و در صورتی که باقیمانده محصولات بارداری در رحم باشد، با کورتاژ و دیلاتاسیون خارج می‌شوند. این کار بسیار مهم است زیرا ماندن بافت ممکن است باعث عفونت یا خون‌ریزی زیاد شود.

▪ تکنیک انجام دیلاتاسیون و کورتاژ چیست؟

- پزشک ممکن است در صورت لزوم، قبل از جراحی دهانه‌رحم را کمی باز‌تر کند و برای این کار وسیله‌ باریکی داخل دهانه‌رحم قرار می‌دهد تا چند ساعت در آنجا باقی بماند. این وسیله مایع را از دهانه‌رحم جذب می‌کند و باعث می‌شود سرویکس یا همان دهانه‌رحم ورم کند و کمی گشادتر شود، راه دیگر باز کردن دهانه‌رحم، تجویز دارو است. ممکن است پزشک قبل از دیلاتاسیون و کورتاژ بیمار را بیهوش کند. می‌توانید در مورد نوع بیهوشی با پزشک تصمیم‌گیری و صحبت کنید. بیمار با بیهوشی‌های معمولی در مدت عمل بیدار نمی‌شود. بیهوشی از طریق تزریق وریدی دارو یا به‌وسیله ماسک بیهوشی انجام می‌شود اما در بیهوشی موضعی، اطراف سرویکس با دارو بی‌حس می‌شود و بیمار در طول عمل بیدار است. طی عمل هم به همان روشی که برای معاینه‌های معمولی زنانه روی تخت معاینه قرار می‌گیرد، دراز می‌کشد تا داخل واژن دیده ‌شود. دهانه‌رحم به آرامی باز و نمونه بافتی با «کوتر» یا «ساکشن» از درون رحم برداشته می‌شود و آن را برای معاینه‌‌های بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستند.

▪ آیا این شیوه تشخیصی خطر دارد؟

- خطرها و عوارض D&C معمولا نادر است اما ممکن است شامل خون‌ریزی، عفونت یا پارگی دیواره رحم با وسیله باریکی باشد که درون رحم فرستاده می‌شود. اگر پارگی رخ دهد، اندام?های مجاور هم آسیب می‌ببینند و جراحی اضافی لازم خواهد بود، بنابراین اگر پس از کورتاژ نشانه‌هایی چون خون‌ریزی شدید از واژن، تب، درد شکم و ترشحات بدبو از واژن داشتید، فورا به پزشک مراجعه کنید. در موارد نادر بعد از دیلاتاسیون و کورتاژ ممکن‌است زخم یا چسبندگی ایجاد‌شود. این حالت که به نام «نشانگان آشرمن» خوانده می‌شود، می‌تواند باعث ناباروری و تغییراتی در جریان قاعدگی شود. در بسیاری از زنان این نشانگان با جراحی به‌طور موفقیت‌آمیز درمان می‌شود. اگر بعد از عمل دیلاتاسیون و کورتاژ متوجه تغییراتی در قاعدگی خود شدید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

▪ چه مدت طول می‌کشد تا بهبود حاصل شود و چه مراقبت‌هایی لازم است؟

- عمل دیلاتاسیون و کورتاژ مدت زیادی طول نمی‌کشد و بیمار می‌تواند بعد از چند ساعت به خانه برگردد. ممکن است به مدت یک تا روز برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز داشته باشید. اگر بیهوشی عمومی انجام شده، گاهی کمی تهوع و استفراغ یا احساس خواب‌آلودگی و ضعف برای مدت کوتاهی او را آزار می‌دهد. دل پیچه‌های خفیف و خلط خونی یا کمی خون‌ریزی از گلو هم از عوارض بعد از این عمل است. بعد از دیلاتاسیون و کورتاژ یک لایه دیگر در رحم رشد می‌کند. ممکن است قاعدگی در زمان مشخصی که همیشه اتفاق می‌افتاد، رخ ندهد و کمی عقب بیفتد. نکته دیگر اینکه به دلیل بازتر شدن دهانه‌رحم، باکتری‌ها می‌توانند به‌راحتی داخل رحم شوند و این باعث عفونت می‌شود. بهتر است در مورد شروع رابطه زناشویی یا استفاده از تامپون از پزشک خود سوال کنید. بعد از اتمام این عمل و بازگشت نتایج نمونه‌برداری از آزمایشگاه، پزشک در مورد ادامه روند درمانی با شما صحبت خواهدکرد.

مهتاب غلامی