رهایی از اختلالات روانی با خواب مناسب

شاید در اطرافیان خود افرادی را بشناسید که به اختلال روانی دچار باشند و علاوه بر آن مشکل خوابیدن هم داشته باشند

شاید در اطرافیان خود افرادی را بشناسید که به اختلال روانی دچار باشند و علاوه بر آن مشکل خوابیدن هم داشته باشند. شاید فکر کنید دلیل این که او نمی‌تواند خواب راحتی داشته باشد به بیماری روانی او برمی‌گردد اما هم اکنون این تصور به صورت دیگری خود را مطرح می‌کند. بدین صورت که خواب ناکافی می‌تواند باعث اختلالات روانی شود یا این که موجب شود افراد به‌گونه‌ای رفتار کنند که به اشتباه مشکلات روانی در آنها تشخیص داده شود. خبر خوشحال‌کننده این است که درمان خواب می‌تواند وضعیت این بیماران را اصلاح کند، اما متاسفانه ممکن است بسیاری از افراد داروهای محرک روانی مصرف کنند که هیچ‌ کمکی به آنها نکند و گاهی برای آنها خطرناک باشد. هیچ‌کس نمی‌داند که چه تعداد از مردم جزو این دسته قرار می‌گیرند. اما آیا فکر نمی‌کنید مهم است که بدانیم چند درصد کسانی که در آنها تشخیص بیماری روانی داده می‌شود به طور ساده‌ای فقط از اختلال خواب رنج می‌برند؟

● خواب نامناسب علت بیماری مغزی

ابتدا باید بدانید که اختلالات خواب چگونه و به چه مقدار در مشکلات روانی نقش دارند. پزشکانی که مدت‌ها اختلالات روانی را مورد مطالعه قرار داده بودند، مدت‌ها قبل متوجه نقش موثر خواب نامنظم در این موضوع شده بودند، به عنوان مثال بزرگسالانی که افسردگی دارند نسبت به افراد سالم ۵ برابر بیشتر دچار دشواری تنفس در هنگام خواب هستند و این در حالی است که بین یک‌چهارم تا نیمی از کودکانی که اختلال توجه و بیش فعالی)ADHD( دارند دچار مشکلات مربوط به خواب هستند در صورتی که این مشکل در سایر کودکان فقط در ۷ درصد موارد مشاهده می‌شود.

تاکنون این تفکر که بدخوابی یک علامت است تا یک علت بیماری مغزی آنقدر قوی بوده است که هیچ‌کسی آن را مورد سوال قرار نداده بود. رابرت استیکگولد که از محققان خواب دانشگاه هاروارد است، می‌گوید: «خیلی راحت است که در مورد یک بیمار بگوییم او افسرده یا اسکیزوفرن است و البته خوب هم نمی‌خوابد، ولی هیچ وقت از خودمان نمی‌پرسیم که شاید این ارتباط درست برعکس تصور ما باشد.»

● پژوهش‌هایی برای اثبات فرضیه

در سال ۱۹۸۷، پاتریشیا چانگ و همکارانش در دانشگاه جان هاپکینز بالتیمور نتایج مطالعه‌ای را گزارش کردند که در آن ۱۰۵۳ دانشجوی پزشکی پسر برای ۳۴ سال پس از فارغ‌التحصیلی مورد پیگیری قرار گرفته بودند. در طی آن مدت، ۱۰۱ نفر آنها دچار افسردگی بالینی شدند و ۱۳ نفر از بین آنها دست به خودکشی زدند. معلوم شد دانشجویانی که از بی‌خوابی رنج می‌بردند ۲ برابر شانس بیشتری برای ابتلا به افسردگی در مقابل آنهایی که اختلال خواب نداشتند، دارا بودند. تیم پژوهشی این طور نتیجه‌گیری کرد که بی‌خوابی یک عامل خطرخاموش برای بروز مشکلات بیشتر در آینده است. استیکگولد از این هم فراتر می‌رود و باور دارد که این مطالعه نشان می‌دهد که بی‌خوابی می‌تواند افراد را در معرض ابتلا به افسردگی قرار دهد. او تنها کسی نیست که یافته‌های چانگ و این حقایق در حال رشد که بعضی از اختلالات خواب باعث ایجاد علائمی می‌شود که همانند علائم بیماری‌های روانی است توانسته باشند او را به مطالعه بیشتر ترغیب کرده باشند.

در سال ۲۰۰۶، پل پپارد از دانشگاه ویسکونزین مادیسون و تیم پژوهشی او ارتباط بین افسردگی و اختلالات تنفسی هنگام خواب را مورد بررسی قرار دادند. در قطع تنفس هنگام خواب که شایع‌ترین نوع از اختلالات تنفسی هنگام خواب است، انسداد یا باریک شدن راه هوایی موجب می‌شود که سطح اکسیژن به سمت پایین سرازیر شود و موقتا باعث بریدن فرد از خواب شود. این تیم پژوهشی به صورت تصادفی حدود ۸۰۰ مرد و ۶۰۰ زن را از یک جمعیت‌ شاغل انتخاب کرد و آنها را در آزمایشگاه از نظر ابتلا به اختلالات تنفسی هنگام خواب و افسردگی مورد معاینه قرار داد. برای اختلالات تنفسی هنگام خواب ۴ سطح تعریف شده است و هر سطح افزایش (مثلا از کمینه به خفیف) در اختلال تنفسی هنگام خواب باعث می‌شود که احتمال افسرده شدن آنها حدودا ۲ برابر شود. افسردگی نمی‌تواند تنها علت فقر خواب باشد، زیرا ما می‌دانیم که ریشه اختلالات تنفسی هنگام خواب عوامل فیزیکی همچون افزایش ضخامت چربی دیواره راه‌های هوایی یا زبان بزرگ یا لوزه‌های بزرگ نسبت به قطر راه هوایی می‌باشد. در عوض، این مطالعه بیان می‌کند که اختلالات خواب می‌توانند منجر به افسردگی شوند.

دانیل بایس، مدیرپزشکی برنامه خواب و کرونوبیولوژی دانشگاه پیترزبورگ در پنسیلوانیا دریافت که درمان اختلالات خواب بیماران افسرده با داروهایی چون بنزودیازپین‌ها می‌تواند به میزان قابل توجهی باعث برگشت اختلال خلق آنها شود. بایس برای تعداد افراد افسرده‌ای که در این گروه قرار می‌گیرند درصدی را بیان نکرده است اما او بیان کرده است که به نظر می‌رسد در بعضی از بیماران بی‌خوابی باعث افسردگی شده است.

● کم‌خوابی، علتی برای مشکلات رفتاری

فقر خواب ممکن است بتواند توضیحی برای بعضی از خصوصیات رفتاری همراه با بیماری‌های مغزی باشد. برای مثال، شواهد زیادی وجود دارد که بیان می‌کند اختلال خواب می‌تواند محرکی برای حمله‌های مانیا (شیدایی) در افراد مبتلا به اختلالات دوقطبی باشد.

استیکگولد حتی فکر می‌کند که کم خوابی می‌تواند موجب ایجاد اختلال شایعی گردد که در همراهی با اسکیزوفرنی دیده می‌شود شود یعنی ناتوانی در انجام کارهایی که قبلا جزو عادت بوده‌اند مثلا ناتوانی در کار با یک دستگاه. در حالی که افراد سالم در چند شبانه‌روز برای انجام فعالیت‌هایی که به قابلیت‌های حرکتی مغز وابسته است به پیشرفت‌هایی دست می‌یابند، تیم استیکگولد دریافته است که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مزمن این توانایی را ندارند. آنها می‌گویند: ما نارسایی را درست در بخش وابسته به خواب یادگیری فرآیندها شناسایی کرده‌ایم. بنابراین به طور تئوری بهبود وضعیت خواب باید این علامت را برطرف کند.

● هیجان زده‌اید؟ پس بخوابید

اگر می‌بینید که با گذشت روز رابطه شما با دیگران بد و بدتر می‌شود برای مدت کوتاهی بخوابید. در مطالعه‌ای مت واکر از دانشگاه کالیفرنیا و همکارانش انجام دادند به افراد مختلف تصاویری از صورت‌هایی که حالات هیجانی مختلف مانند ترس، عصبانیت، غم و خوشحالی را بروز می‌دادند، نشان دادند و از آنها خواستند تا به مقدار هیجان موجود در این صورت‌ها امتیاز دهند.

پژوهشگران، این آزمایش را یک‌بار در ظهر و بار دیگر ساعت ۶ بعدازظهر تکرار کردند. مشاهده شد که شرکت‌کنندگان مشخصا در نوبت دوم نسبت به چهره‌های عصبانی و هراسناک حساس‌ترند.

اما وقتی که وقتی داوطلبان بین دو نوبت آزمایش ۹۰ دقیقه به خواب رفتند دیگر این اتفاق رخ نداد. علاوه بر آن این افراد نسبت به چهره خوشحال پذیراتر شده بودند. واکر نتیجه گرفت که خواب می‌تواند واکنش‌های هیجانی بعدی ما را کاهش دهد و نیرویی تازه بخشد. او می‌گوید: «خواب اساسا باعث تغییر شمال مغناطیسی قطب‌نمای هیجانی شما در جهتی خوب می‌شود.»

● مطرح شدن کمبود خواب به عنوان مشکل اساسی

به نظر می‌رسد مشکلات رفتاری که از کمبود خواب ناشی می‌شوند اغلب به اشتباه، اختلال توجه یا اختلال بیش فعالی تشخیص داده می‌شوند. در سال ۲۰۰۵، کلیفورد ریسک، مدیر مرکز اختلالات خواب مارل براو در ماساچوست، مطالعه خود را در نشست سالانه پزشکان دانشگاه قفسه سینه آمریکا مطرح کرد. از بین ۳۴ بزرگسال مبتلا به قطع تنفس هنگام خواب که مورد مطالعه قرار گرفتند، امتیازهای ۱۶ نفر نشان داد که آنها اختلال توجه متوسط تا شدید دارند. درمان قطع تنفس هنگام خواب در این افراد موجب بهبودی امتیاز توجه در ۶۰ درصد این افراد شد. این مساله نشان می‌دهد که حداقل در این زیرگروه قطع تنفس هنگام خواب موجب اختلال توجه بوده است.

به همین صورت در بررسی ۸۳ کودک مبتلا به اختلال توجه و بیش فعالی توسط دیوید گوزال از دانشگاه لوئیزویل،‌ آنها به این نتیجه رسیدند که یک‌چهارم کودکانی که برای آنها تشخیص اختلال توجه و بیش فعالی خفیف گذاشته شده بود، به قطع تنفس هنگام خواب مبتلا بودند که این درست در مقابل ۵ درصد از کودکان مبتلا به اختلال توجه و بیش فعالی شدید و ۵ درصد نمونه‌های سالم بود که قطع تنفس هنگام خواب داشتند. آنها به این نتیجه رسیدند که اختلالات تنفسی هنگام خواب می‌تواند منجر به رفتارهایی مشابه اختلال توجه و بیش فعالی خفیف شوند که به آسانی موجب تشخیص نادرست و به تاخیر افتادن درمان مناسب می‌شود.

علاوه برآن، مطالعه‌ای که روی کودکانی که قصد جراحی لوزه داشتند (درمان معمول خرخر و قطع تنفس هنگام خواب) انجام شد نشان داد که قبل از عمل در یک‌چهارم آنها تشخیص اختلال توجه و بیش فعالی داده شده بود اما یک سال پس از عمل، نصف این کودکان دیگر معیارهای ابتلا به این اختلال را نداشتند. مارک کوهلر از بیمارستان مادر کودک آدلاید در استرالیا که ارتباط بین اختلال توجه و بیش فعالی و خواب را مورد مطالعه قرار داده است، می‌گوید بعضی از کودکان توسط داروهایی چون ریتالین تحت درمان قرار می‌گیرند در حالی که مشکل واقعی آنها که اختلال خواب است ناشناخته باقی می‌ماند.

● مغز کامل به خواب نمی‌رود

در سال گذشته، جیمز کروگر از دانشگاه واشنگتن بیان کرد که بعضی از نواحی مغز به طور مستقل به خواب می‌روند و آن چیزی که ما به آن «خواب» می‌گوییم وقتی رخ می‌دهد که به اندازه کافی قسمت‌های مختلف مغز به خواب روند تا وضعیت هوشیار ما تغییر کند. این در حالی است که پیش از آن تصور می‌شد که مغز دارای مرکز کنترل خوابی است که به آن دستور می‌دهد تا به طور کامل به خواب رود. او و همکارانش تصور می‌کنند که خواب از دسته‌های عصبی مجزا که تحلیل پایه مغز را به عهده دارند و در اثر فعالیت خسته می‌شوند شروع می‌شود و پس از مدتی توسط یک مکانیسم مرکزی با هم یکی می‌شوند.

این دیدگاه می‌تواند اختلالاتی چون راه رفتن در خواب که در آن می‌توان بدون آگاهی از رفتار با اشیا ارتباط برقرار کرد و اینرسی خواب که به نیم ساعت اول خواب آلودگی پس از بیدار شدن گفته می‌شود را توضیح دهد. تصور می‌شود که در این پدیده‌ها به طور همزمان قسمت‌هایی از مغز بیدارند در حالی که سایر قسمت‌ها به خواب رفته‌اند.

هر چند که پژوهشگران خواب هنوز این نظریه را خیلی مورد پذیرش قرار نداده‌اند اما کروگر فکر می‌کند که باید این موضوع مجددا مورد تفکر واقع شود.

● فقر خواب علتی برای مشکلات رفتاری و روانی

همه پدر و مادرها می‌دانند که کودک خسته فعالیت بیشتری نسبت به کودک خواب آلود از خود نشان می‌دهد. شکسته شدن خواب باعث افزایش سطح هورمون‌های استرسی می‌شود که می‌تواند منجر به اضطراب روزانه شود که یکی از مشخصه‌های شایع بیماری‌های روانی می‌باشد. به نظر می‌رسد شکسته شدن خواب اساسا با توانایی مغز برای تحلیل هیجان‌ها و پاسخ مناسب به محرک هیجانی مداخله می‌کند.

حتما تا به حال شنیده‌اید که اگر شب‌ها خوب نخوابید در روز دچار اضطراب و تحریک‌پذیری می‌شوید. واکر و همکارانش کلید این ماجرا را کشف کرده‌اند. این تیم پژوهشگر یک سری تصاویر ناخوشایند را به افرادی که خواب طبیعی داشتند و گروه دیگری که برای ۳۵ ساعت از خواب محروم بودند نشان دادند. در گروه محروم از خواب تصاویر ناخوشایند موجب ۶۰ درصد فعالیت بیشتر در آمیگدال (قسمت مربوط به فعالیت هیجانی در مغز) نسبت به افرادی که خواب طبیعی داشتند شد. تصویربرداری‌های بیشتر نشان داد که در افراد محروم از خواب آمیگدال نمی‌توانست بخوبی با بخش جلوی پیشانی مغز ارتباط برقرار کند. بخش جلوی پیشانی به طور عادی پیام‌های مهاری به بخش هیجانی مغز می‌فرستد. واکر می‌گوید: علت این که ما در مقابل حرف‌هایی که برایمان ناخوشایند است رفتارهای نامربوط انجام نمی‌دهیم. این است که بخش جلوی پیشانی پیشرفته‌ای داریم که مانند یک ترمز هیجانی عمل می‌کند. از دست دادن ارتباط بین آمیگدال و بخش جلوی پیشانی یکی از راه‌هایی است که کمبود خواب می‌تواند باعث علائم روانی شود. در تعدادی از اختلالات روانی، مانند افسردگی، نشان داده شده است که فعالیت بخش پیشانی مغز مختل می‌شود. شواهد اولیه‌ای نیز در این زمینه برای اختلال عدم توجه و بیش فعالی و اختلال استرس پس از حادثه وجود دارد.

در گروه دیگری از مطالعات شواهدی به دست آمده که نشان می‌دهد خوابیدن به پردازش خاطرات در مغز کمک می‌کند. اختلال در این مکانیسم باعث مشکلات روانی مانند اختلال استرس پس از حادثه در شما می‌شود.

در آگوست ۲۰۰۸، استیکگولد و همکارانش گزارش دادند که وقتی افراد با تصاویر هیجا‌نانگیز یا خنثای اشیا یا مناظر مواجه می‌شوند، خاطره آن در طول روز کاهش می‌یابد. پس از یک شب خوابیدن، آنها تقریبا همه آنچه را که دیده بودند فراموش می‌کنند مگر چیزهایی که باعث برانگیخته شدن هیجان آنها شده بودند که در این موارد حافظه آنها به همان صورت یا حتی قوی‌تر باقی می‌ماند. به عقب برگردید خواهید دید که بیشتر خاطرات شما جنبه هیجانی و احساسی دارند. واکر تصور می‌کند که این بدان علت است که هیجان مانند پرچمی برای موضوعات مهم است که به یاد آوردن آنها لازم است. اما وقتی هم‌اکنون خاطرات گذشته را به یاد می‌آورید عکس‌العمل‌هایی را که قبلا بروز داده‌اید تجربه نمی‌کنید. یعنی مغز به‌گونه‌ای خاطره را حفظ کرده و عکس‌العمل‌های گذشته شما را حذف کرده است. استیکگولد و واکر تصور می‌کنند که این عمل حذف شدن در خواب (در طی مرحله‌ای از خواب کهREM نامیده می‌شود) انجام می‌شود.

این فرآیند در بیماری که اختلال استرس پس از حادثه)PTSD( نامیده می‌شود مختل است، بنابر این خاطرات حوادث گذشته با عکس‌العمل‌های هیجانی همراهشان به یاد آورده می‌شوند.

در واقع هنوز کارهای زیادی باید انجام شود تا راه‌هایی که اختلال خواب توسط آنها موجب بروز علائم روانی می‌شود روشن شوند.

یکی از مواردی که نیاز به توضیح دارد این است که چطور با این که داروهای ضد افسردگی بخشREM خواب را کوتاه می‌کنند می‌توانند موثر باشند. واکر می‌گوید: «۵ سال قبل ما در این مورد چیزی نمی‌دانستیم ولی هم‌اکنون در مورد آن سوال مطرح می‌کنیم و آگاه‌تر شده‌ایم. این خود نشان می‌دهد که ما در حال پیشرفت هستیم .»

منبع: New Scientist