دندان شیری هم درمان ریشه می خواهد

درمان دندان کودکان در گفتگو با دکتر محمدجعفر اقبال متخصص درمان ریشه

دندان‌های شیری، تعدادشان ۲۰ عدد است. این دندان‌ها از سن ۶ ماهگی در دهان کودکان شروع به رویش می‌کنند و تا سن ۲۴ ماهگی، تقریبا تمام آنها در دهان طفل روییده‌اند...

دندان شیری کودکان مثل دندان دایمی بزرگسالان شامل مینا، عاج، پالپ و سمنتوم است اما شکل تاج و ریشه‌اش کاملا متفاوت‌ است. زیر ریشه این دندان‌ها، جوانه دندان‌های دایمی شکل می‌گیرد و رشد می‌کند. با رشد و تکامل جوانه دندان‌های دایمی، ریشه دندان‌های شیری تحلیل می‌رود، لق می‌شود و می‌افتد. زمان ماندگاری دندان‌های شیری موقت است؛ از ۶ تا ۱۰ سال در دهان می‌مانند و دندان‌های دایمی جایگزین آنها می‌شوند. در مواقعی که این دندان‌ها به مشکلی جدی برمی‌خورند، این سوال در ذهن بسیاری از والدین شکل می‌گیرد که مگر دندان‌های شیری هم نیاز به درمان ریشه دارند؟ دکتر اقبال، متخصص درمان ریشه و استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی، به این سوال پاسخ داده‌اند.

▪ آقای دکتر! آیا ممکن است دندان‌های کودکان هم نیاز به معالجه ریشه پیدا کند؟

ـ بله؛ اتفاقا به علت اندازه کوچک دندان‌های شیری و شکل آناتومیک اختصاصی، دندان‌های شیری زودتر احتیاج به درمان ریشه پیدا می‌کنند و پوسیدگی در آنها سریع‌تر به پالپ یا عصب دندان می‌رسد. در دندان‌های شیری روش و نحوه معالجه ریشه کاملا متفاوت است. علت آن هم به فیزیولوژی ساختمان دندان‌های شیری برمی‌گردد. از آنجا که ریشه این دندان‌ها در طول زمان دچار تحلیل می‌شود، مواد و تکنیک‌های معالجه ریشه کاملا متفاوت است. ضمن اینکه وجود و نگهداری دندان‌های شیری تا زمان خاصی در دهان بسیار اهمیت دارد اما در برخی از موارد با تشخیص دندان‌پزشک اطفال می‌توان دندان‌های شیری نیازمند به معالجه ریشه را از دهان خارج کرد. تاکید بر این نکته لازم است که این کار با در نظر گرفتن همه جوانب و به وسیله دندان‌پزشک قابل توصیه است.

▪ بهتر است چه کسی کار درمان ریشه دندان‌های اطفال را انجام دهد؟

ـ کار درمان ریشه یا درمان پالپ دندان‌های شیری در کودکان به وسیله دندان‌پزشکان متخصص کودکان یا دندان‌پزشکان عمومی انجام می‌شود و از حیطه سایر تخصص‌ها خارج است.

▪ برای کودکان کم‌سن یا کودکانی که برای درمان همکاری نمی‌کنند، چه باید کرد؟

ـ خوشبختانه حدود ۱۰ سال است که دندان‌پزشکی بیمارستانی یا دندان‌پزشکی تحت بیهوشی و در اتاق عمل در برخی از بیمارستان‌های آموزشی به‌وسیله دندان‌پزشکان متخصص اطفال انجام می‌شود و این مشکل تا حدودی حل شده است. هم‌اکنون دانشکده‌های دندان‌پزشکی در تهران و بسیاری از مراکز استان‌ها این امکان را یافته‌اند که در یک یا چند بیمارستان، بیماران را بستری کرده و تحت بیهوشی، کودکان کم‌سنی که همکاری نمی‌کنند.

▪ اصلا دندان‌های شیری چه اهمیتی دارند؟

ـ دندان‌های شیری مانند دندان‌های طبیعی در زیبایی و فرم و اندازه صورت نقش مهم و اساسی دارند. همچنین مانند دندان‌های اصلی مسوول جویدن و خرد کردن غذا در دوران کودکی و نوجوانی هستند و در تکلم نیز اهمیت بسزایی دارند. نقش مهم دیگری که دندان‌های شیری دارند این است که الگو، مدل و راهنمای دندان‌های دایمی هستند و تا حدود زیادی رویش دندان‌های دایمی از حیث زمان، جهت و محل قرارگیری به آنها مرتبط است.

▪ دندان‌های شیری هم مثل دندان‌های دایمی دچار پوسیدگی و بیماری می‌شوند؟

ـ بله؛ دندان‌های شیری کودکان نیز مستعد پوسیدگی است. مکانیسم پوسیدگی در دندان‌های شیری با بزرگسالان یکسان است و عوامل میکروبی، تغذیه، رعایت بهداشت و مانند آن در ایجاد یا پیشگیری از پوسیدگی نقش دارد. بیماری‌های لثه یا پریودنتال نیز در کودکان ایجاد می‌شود اما معمولا نوع آن بیماری‌ها و همچنین میزان شیوع آن در کودکان متفاوت است. بیماری لثه‌ای که در کودکان شایع است، التهاب لثه است که در اکثر موارد با جرم‌گیری، آموزش و رعایت بهداشت، درمان می‌شود. خوشبختانه اطفال کمتر به بیماری‌های پیشرفته لثه که احتیاج به جراحی دارد، مبتلا می‌شوند.

▪ بعضی از کودکان در سنین پایین‌تر (۲ یا ۳ سالگی) احتیاج به کارهای دندان‌پزشکی پیدا می‌کنند و مبتلا به دندان‌درد یا آبسه‌دندان می‌شوند. علتش چیست؟

ـ خب، دندان‌های شیری مانند دندان‌های دایمی نیاز به مراقبت‌ و نگهداری دارند و باید اصول بهداشتی در مورد آنها رعایت شود منتها چون دندان‌های شیری از سن طفولیت در دهان وجود دارند و طفل در آن سنین نمی‌تواند خودش از آنها مراقبت کند والدین، به‌خصوص مادر مسوول مراقبت و رعایت بهداشت دهان و دندان‌های طفل است. در اطفال بسیاری از عادات و رفتارها شکل می‌گیرد. یکی از مواردی که در پوسیدگی دندان‌ها موثر است عادت و نحوه شیر و غذا خوردن طفل است. باقی ماندن و جمع شدن شیر در زمان بسیار طولانی مخصوصا هنگام خواب مهم‌ترین عامل پوسیدگی سریع و پیشرفته دندان‌های کودکان است. بعضی از کودکان عادت دارند سینه مادر یا سر شیشه شیر را برای مدت‌ها حتی در خواب در دهان خود نگه دارند. این مساله باعث باقی ماندن شیر در محیط دهان در زمان نسبتا طولانی می‌شود و به تخریب و پوسیدگی سریع دندان‌ها می‌انجامد. لازم است والدین ضمن رعایت بهداشت دهان و دندان‌های اطفال نسبت به عادات غذایی و نحوه زمان شیر خوردن اطفال حساس باشند و با دندان‌پزشک متخصص کودکان و نوجوانان یا دندان‌پزشک عمومی مشورت کنند.

▪ درمان‌های دندان‌پزشکی کودکان به وسیله کدام متخصصان باید انجام ‌شود؟

ـ یکی از بخش‌های مهم و مفصل در آموزش دندان‌پزشکی عمومی، بخش اطفال است. دندان‌پزشک در طول دوره تحصیل در بخش اطفال زیر نظر متخصصان و اساتید رشته دندان‌پزشکی اطفال، طرز رفتار با کودکان در مطب دندان‌پزشکی و درمان‌های رایج دندان‌پزشکی اطفال را می‌آموزد بنابراین دندان‌پزشکان عمومی می‌توانند درمان‌های مورد نیاز کودکان را انجام دهند اما یکی از رشته‌های تخصصی دندان‌پزشکی، رشته اطفال است که دندان‌پزشک عمومی پس از فارغ‌التحصیلی و قبولی در امتحانات ورودی مربوطه، به مدت ۳ سال دوره تخصص را طی می‌کند. این افراد که متخصص دندان‌پزشکی کودکان هستند، مناسب‌ترین افراد برای تشخیص یا مشاوره و درمان هستند.

دکتر گلرخ ثریا