زندگی مسالمت آمیز پیامبر اسلام با پیروان سایر ادیان

مقاله ای است درباره روش و منش توأم با مدارای پیامبر با پیروان سایر ادیان

روش و منش پیامبر با مشرکان، یهودیان و مسیحیان درس های بسیاری برای ما در دنیای امروز دارد. پیامبر مشرکینی را که شبانه به مسلمانان در حدیبیه حمله کردند، پس از اسارت میبخشد و به مسلمانان میفرماید: « بگذارید که ایشان آغازگر فجور باشند.» نرمخویی و مدارا خصلت اخلاقی آن حضرت بود و نه زبانم لال نشانه ذلت یا خیانت آن حضرت به آرمان ها!

پیامبر با یهودیان نیز نه تنها پیمان متارکه که همزیستی مسالمت آمیز بست. بخشی از بندهای قرارداد به قرار ذیل اند:

مسلمانان و یهودیان همچون امتی واحد در مدینه خواهند بود.۱

هر دو دین در انجام مراسم دینی آزاد هستند.۲

اگر جنگی رخ داد، اگر تجاوزی نباشد، به یکدیگر کمک خواهند کرد.۳

هرگاه مدینه مورد یورش دشمن قرار گیرد، پیروان هر دو دین، از مدینه دفاع می کنند.۴

صلح با دشمن باید با مشورت هر دو طرف صورت گیرد.۵

امضاء کنندگان پیمان با خیرخواهی و نیک خواهی در کنار هم به سر خواهند برد..۶

هیچ پیمان صلحی را در دنیای امروز سراغ دارید تا این حد متمدنانه و مسالمت آمیز بسته شده باشد؟

پیامبر نیز تا هنگامی که طرف مقابل به پیمان پایبند بود، متعهد به آن مانده تا برخی از یهودیان خیانات کردند که جزای هر یک را به فراخور رفتارشان داد. مفاد این پیمان همین امروز برای ما راه گشاست.

بر طبق آن عمل کنیم، بسیاری از مشکلاتمان حل خواهد شد. اگر در مواجه با مشکلات دنیای امروز ما مسلمانان

برخلاف خوانش تندروها پیمان پیامبر اسلام نه خفت آمیز و ذلت آمیز و تسلیم پذیری است و نه دوری از شریعت اسلام را نشان می دهد، بلکه عین حقیقت اسلام است؛ یعنی آزادی در گزینش ادیان مختلف و همزیستی مسالمت آمیز آنان در کنار یکدیگر، چنان که در قرآن نیز آمده است.

پیامبر اسلام با مسیحیان رابطه بسیار خوبی داشت، چه با نجاشی به عنوان دولتمردی با گرایشات مذهبی مسیحی و چه با اقلیت های نصرانی شبه جزیره و هیچ گونه درگیری بین مسلمانان با مسیحیانی که تغییر دین نداده بودند، به وجود نیامد. طایفه بنی الحارث ساکن نجران که مسیحی بودند، از طرف پیامبر دعوت به اسلام شدند، نپذیرفتند، پیشنهاد مباهله پیامبر را نیز رد کردند، با این وجود پیامبر معاهده عدم متارکه و زندگی مسالمت آمیز با آنان امضاء کردند که تا زمان خلیفه دوم پا برجا بود.

برخی پیمانهای اسلام با کفار و مشرکان را تاکتیکی میدانند و مسلمانان را ملزم به رعایت آن نمیدانند. چنان که در سوره برائت به مبرا بودن از مشرکان اشاره شده است. اما این تحلیلگران متوجه نیستند که پیمان پیامبر با مشرکان مدتدار بود، چنان که پس از نزول سوره برائت نیز چهار ماه به مشرکان مهلت داده شد.

چنین تفسیری با آیاتی از قرآن که مسلمانان را ملزم به رعایت پیمانی که با دشمنانشان بستند میکند، موافقت دارد و اگر پیمان تاکتیکی را محور تفسیر قرار دهیم، از توضیح آن آیات ناتوان خواهیم بود. پیمانهایی که مهلتدار نبودند، طبعاً هر طرفی اگر پیمان را نقض کند، از منظر قرآن عملی نکوهیده انجام داده و آنمورد تأیید دین اسلام نیست، چه به جای این که اسلام بدان سفارش کند.

از اینروی سایر پیمان ها که نه زماندار بودند و نه توسط طرف مقابل نقض شدند، پیامبر بدانها وفادار ماند، چنان که با پیمانی که با نصرانیها بست، وفادار ماند. در حالی که در سال دهم هجرت در جایگاه قدرت بود و اگر پیمانهای پیامبر اسلام تاکتیکی بود، میتوانست با مسیحیان نجران چنان معاهدهای امضاء نکند و ایشان را مجبور به پذیرش اسلام کند یا از عربستان تبعید کند، که میبینیم چنان نمیکند.

پیامبر اگر میخواست فرصت طلبی کند و تاکتیکی پیمان ببندد، آنگاه کسانی را که حتی پیمانشکنی میکردند، اما بعد از کرده خود پشیمان میشدند، نمیبخشید. چنان که در فتح مکه، با اهل طائف، بنیتَمیم و بسیاری دیگر کرد.

پیامبر حتی اسیران طایفه بنی جذیمه را چون اسلام آورده بودند، آزاد کرد و با برائت از عمل خالدبن ولید که برخی از اسیران را کشته بود، با دلجویی دیه آنان را پرداخت.

نمی شود خود را از پیروان آن حضرت بدانیم و پیوسته نرمخویی و مدارای آن حضرت را برای غیرمسلمانان تعریف کنیم، ولی خود مدام در حال درگیری با سایرین بدون اندکی گذشت باشیم! امروزه ما باید در برخورد با دشمنان مان، راه و منش ایشان را عملاً راهکار خود سازیم، تا حلّال مشکلات جهان اسلام و بشریت گردیم. اگر امروز ما چنان مسئولیتی را بر عهده نگیریم، خداوند فردا گروهی شایسته تر را برای این کار بر می گزیند.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی

دکترای فلسفه و ادیان از تگزاس آمریکا