دانلود کنید

نگاهی به ترانه های تیتراژ در سریال های ایرانی

سابقه استفاده از ترانه‌های پاپ برای تیتراژ مجموعه‌های تلویزیونی به پیش از انقلاب بازمی‌گردد. شهرت ترانه‌های تیتراژ سریال‌های خانه به دوش، مرادبرقی، طلاق و ایتالیا، ایتالیا هم‌اندازه شهرت خود این سریال‌ها بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی حدود دو دهه ترانه پاپ در حوزه موسیقی کشور و تیتراژ مجموعه‌های تلویزیونی غایب بود و فقط ترانه‌های غیرپاپ روی تیتراژ برخی سریال‌ها مثل سربداران، امیرکبیر و... شنیده می‌شد.

در نیمه دوم دهه ۷۰ در پی صدور مجوز برای تولید و پخش موسیقی پاپ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ترانه‌های پاپ به تیتراژ ابتدایی یا انتهایی برخی سریال‌های ایرانی راه یافت و خیلی زود با استقبال انبوه بینندگان مواجه شد.

این استقبال دور از انتظار از یک طرف سبب شد ساخت آهنگ و سرودن ترانه برای تیتراژ در دستور کار بسیاری از سریال‌سازان سیما قرار گیرد و تهیه‌کنندگان نیز مبالغی را برای این کار اختصاص دهند و از سوی دیگر خوانندگان را متوجه این نکته کرد که آنها می‌توانند با خواندن ترانه برای مجموعه‌های تلویزیونی، خود را به مردم بشناسانند و یکشبه به اوج شهرت برسند.

برخی خوانندگانی که تا دیروز آلبوم‌ها و کنسرت‌هایشان مشتری چندانی نداشت و اسم درنکرده بودند ناگهان با یک ترانه تیتراژ در کانون توجه مردم قرار می‌گرفتند و حسابی شناخته می‌شدند.

پخش سراسری صدای خواننده همراه با نمایش نام وی در تیتراژ بهترین و نافذترین تبلیغ ممکن برای ترانه‌خوان‌های گمنام و آوازخوان‌های در حاشیه محسوب می‌شد و هنوز هم می‌شود، به همین سبب کمتر خواننده‌ای پیشنهاد ترانه‌خوانی برای تیتراژ را رد می‌کند.

بیشتر آنها چنین پیشنهادی را بی‌چون و چرا می‌پذیرند، حتی تازه‌واردها حاضرند بدون دستمزد، صدایشان بر تیتراژ بنشیند و روی آنتن قرار گیرد.

سریال‌های هر شبی بیش از سریال‌های هفتگی میان خوانندگان طرفدار دارد، زیرا شنیده شدن متوالی صدای خواننده در پربیننده‌ترین ساعات و تکرار آن در روز بعد یعنی دو بار پخش ترانه در شبانه‌روز، یک فرصت تبلیغی بسیار مناسب و رویایی است که کمتر ترانه‌خوانی حاضر می‌شود از آن صرف‌نظر کند.

تلویزیون نه‌تنها دروازه‌های شهرت را به روی برخی خوانندگان گمنام گشوده، بلکه به حفظ و افزایش شهرت ترانه‌سرایان و خوانندگان معروف و نام‌آشنا نیز کمک کرده است.

تلویزیون از این طریق کمک بسیاری به گسترش موسیقی پاپ کرده و در رونق چرخه اقتصادی کاست‌ها و لوح‌های فشرده صوتی نقش پررنگی داشته است.

گروهی از سریال‌ها نتوانسته‌اند تا پایان بیننده را با خود همراه کنند، اما ترانه تیتراژ آنها ماندگار شده و در حافظه صوتی مردم نقش بسته است.

مردم بسیاری از آلبوم‌های موسیقی را نه به نام ترانه اصلی غیرتلویزیونی، بلکه به نام ترانه تیتراژی موجود در آن آلبوم می‌شناسند و از همین‌رو بسیاری از تهیه‌کنندگان و خوانندگان می‌کوشند آلبوم خود را به نام ترانه تیتراژ مزین کنند تا بر احتمال و میزان فروش بیفزایند.

این نقش شهرت‌افزایی رسانه ملی همچنان تداوم دارد. هم‌اینک کافی است نام یک سریال ایرانی دارای ترانه تیتراژ را در اینترنت جستجو کنید، آنگاه خواهید دید از طریق سایت‌های زیادی قادر خواهید بود ترانه تیتراژ را دانلود کنید. ترانه تیتراژ برخی سریال‌ها از خود سریال معروف‌تر شده است.

اکنون پس از گذشت ۱۵ سال از عمر تیتراژ‌هایی با موسیقی پاپ با کلام، این پدیده در موارد قابل توجهی به بیراهه رفته است.

متاسفانه در سال‌های اخیر این باور در ذهن بسیاری از تهیه‌کنندگان مجموعه‌های سیما ریشه دوانیده که حتما روی تیتراژ باید ترانه پاپ سوار شود! در حالی که این باور از اساس غلط است.

بسیاری از سریال‌ها با آن که نه در تیتراژ آغازین و نه در تیتراژ پایانی به موسیقی با کلام میدان نداده‌اند، اما موفق شده‌اند شب‌ها و هفته‌های متوالی، بینندگان را مشتاق ماجراها و کاراکترهای خود کنند و با استقبال میلیونی حتی خارج از مرزها مواجه شوند.

در برخی موارد، ترانه‌های پاپ بی‌هیچ منطق و دلیل مشخصی همچنان روی تیتراژ سریالی شنیده می‌شود و روز به روز کارکرد تزئینی بیشتری پیدا می‌کند، در حالی که ترانه تیتراژ نقش مکمل سناریو را ایفا می‌کند و در مواردی حتی در شخصیت‌پردازی و فضاسازی موثر است و کسی ترانه را برای تزیین سریال نمی‌سراید.

این سناریست و کارگردان است که می‌تواند تشخیص دهد تیتراژ سریال نیاز به ترانه دارد یا نه. اما در کمال تعجب در موارد قابل توجهی تهیه‌کننده در این زمینه تصمیم می‌گیرد.

در حال حاضر با انبوهی سریال مواجهه‌ایم که تیتراژشان بدون دلیل منطقی با ترانه پاپ همراه می‌شود. همچنین شاهد پخش مجموعه‌هایی هستیم که لازم بوده برای تیتراژشان موسیقی با کلام پاپ ساخته شود، اما با تیتراژ بی‌کلام روی آنتن فرستاده می‌شوند.

گاه دیده و شنیده می‌شود که محتوای ترانه تیتراژ، خط اصلی داستانی و سرانجام شخصیت‌های اصلی سریال را از همان قسمت اول لو می‌دهد. با آن که تعداد قابل توجهی از ترانه‌های خوب و تحسین‌برانگیز سال‌های دور و نزدیک به بهانه غنا بخشیدن به تیتراژ سریال‌های سیما خلق و سروده شده‌ است، اما از آن طرف هم کم نبوده ترانه‌های ضعیفی که به تیتراژ‌ها راه یافته‌ است.

چه در گذشته، چه در حال حاضر، ترانه‌سرایی برای سریال و استفاده از ترانه برای تیتراژ تابع نظم و قاعده خاصی نبوده و سلیقه حرف اول و آخر را زده است.

آرشیو و بانک اطلاعاتی قوی و قابل اتکا حاوی مشخصات کامل ترانه‌های تیتراژ افتتاحیه و اختتامیه مشتمل بر نام سریال، کارگردان، سراینده، آهنگساز، تاریخ تولید و... نیز موجود نیست، در حالی که می‌توان با کمی تلاش و همت و صرف انرژی حداقل بانک مورد نظر را ایجاد کرد.

ادامه روند فعلی مطمئنا به نزول سواد رسانه‌ای مخاطبان رسانه ملی خواهد انجامید. مردم کم‌کم انگیزه خود را برای کشف ارتباط بین محتوای ترانه تیتراژ با داستان، شخصیت‌ها و فضای سریال از دست می‌دهند و به کارکرد تزئینی ترانه عادت می‌کنند.

به عبارت دیگر آنها فقط برای حظ شنیداری به ترانه تیتراژ گوش خواهند سپرد و ذهن خود را مشغول کشف معنای ابیات نخواهند کرد.

یعقوب قربان‌زاده