چگونه فرزندان خلاق تربیت کنیم

کودکان چشمه های بی پایان خلاقیت هستند خلاقیت آن ها را می توان در آوازهایی که می خوانند, بازی های تخیلی که انجام می دهند شناخت

کودکان چشمه های بی پایان خلاقیت هستند. خلاقیت آن ها را می توان در آوازهایی که می خوانند، بازی های تخیلی که انجام می دهند شناخت. سرچشمه خلاقیت کودکان از این جاست که آنان نگران واکنش محیط پیرامون خود نیستند و آزادورها به سبک و سیاق خود زندگی می کنند. اما هرچه بزرگ تر می شوند همه چیز تغییر می کند. به جای توجه به آن چه خود می خواهند به آن چه دیگران از آن ها می طلبند عمل می کنند. برای همین است که وقتی به عنوان یک بزرگسال به یک کودک نگاه می کنیم به سختی می توانیم دریابیم که چگونه به آسانی و اندک اندک خلاقیت از وجودمان رخت بربسته است.

آخرین باری که کودکتان مشغول نقاشی بود را به خاطر آورید مشغول چه کاری بودید؟ تماشای تلویزیون؟ صحبت کردن با تلفن؟ دلواپسی از کارهای عقب مانده؟ یا از همه بدتر شلوغی که او در اتاق به وجود آورده بود؟ درست همین تفکرات باعث از دست رفتن فرصت های طلایی خلاقیت در کودک شما می شود. واقعیت این است که والدین دوست دارند کودکان خلاقی تربیت کنند. اما چگونه؟ اصولا خلاقیت به چه معناست و در چه محیطی پرورش پیدا می کند؟ بهتر است این سوالات را از اهل فن بپرسیم. گیتی اسدی، کارشناس روان سنجی و مشاور در گفت وگو با خراسان به برخی سوالات پیرامون خلاقیت پاسخ داده است.

● خلاقیت چیست؟

خلاقیت در واقع کوششی برای یافتن راه حل های جدید همراه با توانایی تجسم و پیش بینی انجام کارها تعریف شده و به عبارت دیگر شکل کنترل شده یا محدود شده ای از تخیل است. اسدی با این تعریف ادامه می دهد: طبق تحقیقات افراد خلاق الزاما باهوش نیستند و برخلاف تصور اغلب مردم، درباره رابطه معنادار هوش و خلاقیت، تحقیقات چنین چیزی را ثابت نکرده است. اوج خلاقیت کودکان در بازی قابل تشخیص است. بچه های خلاق قادرند بازی را هدایت کنند، آن را شکل دهند، رهبری سایر همسالان را به عهده بگیرند و به بازی خود تنوع دهند. بچه های خلاق از بازی لذت فراوانی می برند زیرا هر بار سبک و شیوه بازی خود را تغییر می دهند و هرگز به یک شکل بازی نمی کنند.

طبیعی است که خلاقیت کودکان در قالب های مختلفی مشخص می شود و فعالیت های متنوع کودک در طول روز، خلاقیت او را از ابعاد مختلف پرورش می دهد. به عنوان مثال همراهی کودک با مادر در پختن کیک یا مرتب کردن منزل می تواند باعث پرورش خلاقیت در کودک شود.به عبارت دیگر کارهایی که اغلب والدین آن را معمولی و عادی تصور می کنند برای کودکان یک کار پرهیجان و جذاب است که با تمام وجود در آن دخیل می شوند و از انجام آن لذت می برند. درگیر شدن ذهن کودک در فعالیت های جدید و متنوع به میزان بسیار زیادی می تواند خلاقیت کودکان را رشد دهد.

● راه های تقویت خلاقیت کودکان

اسدی ادامه می دهد: علاوه بر دخیل کردن کودکان در کارهای روزمره، هدایت آنان به پرسش های ساده و سوال جواب های کودک با والدین می تواند خلاقیت او را پرورش دهد. والدین باید سعی کنند پاسخ های قانع کننده و صحیحی همراه با پایان بازی به بچه ها دهند و جا برای پرسش بعدی برای او بگذارند، در واقع باید حس کنجکاوی کودکان را پاسخ داد، آن ها نسبت به تمام اشیاء محیط پیرامون خود سوالاتی دارند که اگر به درستی به آن پاسخ داده شود در واقع مسیر پرورش خلاقیت آن ها باز شده است. نظرخواهی از کودک هم بسیار مهم است. به عنوان مثال وقتی کودکی از هم بازی خود در مهد حرف می زند خوب است از او بپرسیم «به نظرت چرا دوستت این کار را کرده است»؟ وقتی نظر او را درباره محیط پیرامون می پرسیم در واقع داریم دنیا را از چشم او نگاه می کنیم.

دقت کردن و شنیدن حرف ها و نظرات او بسیار مهم است و طبیعی است که احترام گذاشتن به نظرات او هم در پرورش خلاقیت کودک بسیار تعیین کننده است. تصویر مادری خسته که به فرزندش می گوید الان خسته ام باشد یک وقت دیگر از امروزت برایم تعریف کن برای بسیاری از ما آشناست.در واقع ما با حواله کردن کودک به زمان و مکان دیگری روی خلاقیت او سرپوش گذاشته ایم و به آن بی توجهی کرده ایم.هم چنین باید به کودکان اجازه داد اشیا را لمس کنند.

بعضی از والدین عادت دارند برخی وسایل تزیینی را همواره دور از دسترس کودکان قرار دهند. غافل از این که لمس کردن باعث افزایش قدرت تجسم کودک می شود و وقتی تجسم کودک تقویت شد قطعا تخیل او نیز تقویت خواهد شد. به عنوان مثال کودکان علاقه زیادی به ماشین لباس شویی دارند. خوب است گاهی اوقات کودکان تحت نظارت والدین از کار ماشین لباس شویی سر درآورند و یا به عنوان مثال در کنار والدین نحوه کار آب میوه گیری را ببینند، والدین می توانند درباره کاربردهای یک وسیله از کودک سوال کنند و نظرش را درباره شکل و شمایل آن بپرسند.بازی کودکان در مکان های جدید هم می تواند برای آن ها بسیار مفید باشد. نباید همواره کودکان را برای بازی به یک مکان خاص برد بهتر است گاهی آن ها را به پارک های مختلف، تئاتر، سینما و موزه ببریم تا محیط های جدید را تجربه کنند.

یکی از مهم ترین کارها برای پرورش خلاقیت کودکان نیز بازی کردن با آن هاست. بازی کودکان با والدین علاوه بر تقویت پیوند محبت آمیز بین آن ها باعث افزایش اعتماد به نفس و خلاقیت در کودکان می شود. دقت کنید که خراب کردن اسباب بازی و یا درست کردن اشکال عجیب و غریب با خمیر و یا کشیدن نقاشی های بی معنا در واقع مسیرهایی است که کودک برای پرورش خلاقیت خود آن ها را می پیماید. در واقع بچه ها با این کارها علاوه بر اقناع حس کنجکاوی به تقویت خلاقیت خود به صورت ناخودآگاه اقدام می کنند.

● راه های از بین بردن خلاقیت

طبق تحقیقات اغلب افراد خلاق در خانواده هایی که قوانین اندک، مهم و مذهبی بر آن ها حاکم است بزرگ شده اند. بنابراین شاید بد نباشد در ادامه بحث به موانع رسیدن به خلاقیت در کودکان اشاره کنیم. اولین قانون خلاقیت این است که به آن ها زمان نامحدودی برای انجام کارهای مورد علاقه شان بدهیم. شاید بزرگ ترین مانعی که سر راه بچه ها برای رسیدن به خلاقیت وجود دارد این است که والدین این فرصت را از آن ها می گیرند. در سیستم آموزشی و تربیتی ما علاوه بر گرفتن فرصت های طلایی کودکان برای بروز خلاقیت آن ها، والدین از آن ها می خواهند تجارب و کارهایشان را مطابق میل بزرگ ترها انجام دهند و طبق اصول موردنظر پیش بروند. مهم ترین این موانع که در مدارس و خانه های ما به وضوح قابل مشاهده است به نقل از سایت کیدزهلث به قرار ذیل است.

۱) نظارت و کنترل بیش از حد: اغلب بچه ها همواره خود را محصور والدین احساس می کنند. کسی که همواره آن ها را زیرنظر دارد و اگر دست از پا خطا کنند، حاضر می شود.

۲) ارزیابی: وقتی کودکان به طور دائم احساس کنند زیرنظر هستند هرگز نمی توانند از کاری که می کنند لذت ببرند زیرا در واقع خود را همواره تحت ارزیابی والدین و برداشت آن ها از اعمالشان می بینند.

۳) تشویق: استفاده بی جا از ابزارهای تشویقی، کودک را از لذت انجام کارهای جدید بازمی دارد و او با تکرار کارهای گذشته، تشویق های تکراری می طلبد.

۴) مقایسه: قراردادن کودک در شرایط برد- باخت به او می فهماند که فقط یک نفر همیشه در اوج می ایستد و او فقط تا حدی می تواند پیشرفت کند.

۵) محدودیت در انتخاب: محدود کردن آن ها به جای بازگذاشتن مسیرهای متنوع باعث می شود حس کنجکاوی و رضایت آن ها صدمه ببیند.

۶) تحت فشار گذاشتن: داشتن توقعات بی جا از کودک باعث می شود او برای جلب رضایت والدین از اصول مشخصی پیروی کند و از خلاقیت، تجربه اندوزی و کشف چشم پوشی کند. به یاد داشته باشید که خلاقیت آموختنی است.