تجمع آهن در بدن

هموکروماتوز، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ژنتیکی است. ژن این بیماری از ابتدای تولد در بدن بیمار وجود دارد، ولی در بیشتر موارد در سنین جوانی به بعد بیماری ظاهر می‌شود. همان گونه …

هموکروماتوز، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ژنتیکی است. ژن این بیماری از ابتدای تولد در بدن بیمار وجود دارد، ولی در بیشتر موارد در سنین جوانی به بعد بیماری ظاهر می‌شود. همان گونه که هفته گذشته درباره بیماری ویلسون گفته شد، بیشتر بیماری‌های ژنتیکی بر اثر تجمیع ۲ ژن معیوب از پدر و مادر ایجاد می‌شوند و ازدواج خویشاوندان موجب این همگرایی ژن‌ها می‌شود.

بیماری هموکروماتوز بر اثر تجمع آهن در بدن ایجاد می‌شود. بر خلاف تصور برخی که آهن را همیشه مفید می‌دانند و گاهی در مصرف آن، زیاده روی می‌کنند، افزایش آهن در بدن عامل مشکلات زیادی است. در افراد سالم بعد از خوردن غذاهای حاوی آهن از جمله گوشت قرمز، خرما، اسفناج، عدس یا جگر و قلوه، مقداری از آهن که برای عملکرد طبیعی بدن مورد نیاز است، جذب و بقیه دفع می‌شود. در فرد دچار هموکروماتوز روده باریک به دلیل نقص ژنی، قدرت تنظیم خود را از دست می‌دهد و بیش از دیگران، آهن را جذب می‌کند و آهن زیادی در کبد، لوزالمعده و سایر جاها از جمله قسمت‌هایی از مغز جمع و باعث اختلال در کار این اعضای حیاتی بدن می‌شود. البته اگر حتی افراد سالم هم بیش از حد داروهای حاوی آهن مصرف کنند، ممکن است سیستم‌های تنظیمی از عهده دفع آهن اضافی بر نیایند و آهن در بدن تجمع کند و باعث بروز مشکلات شود.

محل اصلی ذخیره آهن در بدن کبد است. بنابراین مهم‌ترین عضو بدن که از آهن زیادی دچار مشکل می‌شود، کبد است. تجمع آهن اضافی در سلول‌های کبدی باعث مرگ آنها می‌شود. وقتی تعداد سلول‌های کبدی آسیب دیده زیاد می‌شوند، ساختمان طبیعی کبد در هم می‌ریزد و بیماری سیروز ایجاد می‌شود.تجمع آهن در سلول‌های لوزالمعده نیز همچون کبد باعث اضمحلال تدریجی این عضو می‌شود. همان گونه که می‌دانیم لوزالمعده یا پانکراس وظایف مهمی از جمله تولید هورمون انسولین را انجام می‌دهد. به این ترتیب تجمع آهن اضافی در بدن بیماران مبتلا به هموکروماتوز منجر به دیابت می‌شود.

در کشور ما بیماری هموکروماتوز مادرزادی چندان شیوع ندارد و در عوض به دلیل شیوع به نسبت بالای تالاسمی ماژور نوع ثانویه این بیماری شایع‌تر است و تمام علائم گفته شده را داراست. بیماران دچار تالاسمی ماژور نیازمند تزریق خون به صورت چند هفته یک‌بار هستند و این خون تزریق شده خیلی زود در بدن آنان می‌سوزد. از آنجاکه سلول‌های قرمز خون حاوی مقدار زیادی آهن هستند، مقادیر زیادی از آهن مرتب در بدن این بیماران آزاد می‌شود. این آهن در اعضای گفته شده تجمع می‌کند و بیماری‌های متعدد برشمرده را پدید می‌آورد. در سال‌های اخیر داروی دسفرال که به آهن می‌چسبد و آن را دفع می‌کند به بازار آمده است که با مصرف مرتب آن، از عوارض گفته شده پیشگیری می‌شود.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی