استفاده از نقوش گل‌ها و گیاهان در تزئین تاریخ

طبیعتی که ما در آن زندگی می‌کنیم توسط صدها و یا هزاران گل و گیاه و درختان متنوعی پوشیده شده است که با دقت نظر در رنگ‌آمیزی آن‌ها به یاد کسی می‌افتیم که تمام وجود ما از اوست. اوست …

طبیعتی که ما در آن زندگی می‌کنیم توسط صدها و یا هزاران گل و گیاه و درختان متنوعی پوشیده شده است که با دقت نظر در رنگ‌آمیزی آن‌ها به یاد کسی می‌افتیم که تمام وجود ما از اوست. اوست که نه تنها ما را بلکه تمام جانداران و زینت بخش‌های طبیعت راخلق کرده است. و به یاد اوست که قلب‌هایمان و با نظاره کردن به خلقت بی‌نهایت زیبا و دل‌فریب او روح و روان ما آرامش می‌گیرد. ”.... زمین را بنگری وقتی خشک و بی‌گیاه باشد، آنگاه باران بر آن فرو باریم تا سبز و خرم شود و نمو کند و از هر نوع گیاه زیبا برویاند“.

(سوره حج ـ آیه ۵)

گل و گیاهان نزد مردان ایران از زمان باستان تاکنون اهمیت ویژه‌ای داشته‌اند. ابتدا در زمان ما قبل تاریخ (پارینه سنگی) کشاورزی رونقی نداشت و مردم آن دوره فقط به شکار می‌پردازختند. دانشمندان با مشاهده آثار نقاشی‌های به‌جا مانده بر روی دیوارهای غارها مثل غار باستانی آلتامیرا در اسپانیا، به این موضوع پی بردند.

با رشد فکری مردمان باستان، در کنار شکار به کار کشاورزی هم پرداختند. آنان زمین‌های زیادی را به زیر کشت بردند تا جائی که اقتصاد آن زمان به کشاوزی وابسته شد. حتی در نوشته‌های باستانی آمده است کوروش کبیر خود به کشاورزی می‌پرداخت و برای آباد نگاه داشتن باغی که در کاخش قرار داشت، خود به آن رسیدگی می‌کرد. ایرانیان در آباد کردن باغ‌ها و مزارع تبحر خواصی داشتند. حتی آنان به تقلید از طرح‌های قالی‌ها، باغ‌های خود را آرایش و تزئین می‌کردند. این علاقه سبب شد در آثارهای به‌جا مانده از آن دوران به وفور نقوش گیاهان و درختان را در کنار جانوران و پرندگان ببینیم. حک کردن این نقوش از زمان آغاز تاریخ (مبدأ تاریخ، ظهور خط و نوشتار است) انجام گرفته است. اشیائی در مناطق مختلف باستانی کشف شده است که بر رو بدنه آن‌ها تصاویری از گل‌ها و گیاهان را می‌بینیم.

آثارهائی از هند که قدمت آن‌ها به هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد به دست آمده که خود عمدتاً تا ظروف و کوزه‌هائی منقش به ”درخت زندگی“ و دگر نقش‌های گیاهی بوده‌اند. از دره سند در هند کوزه‌هائی کشف شده است که بر روی بدنه آن‌ها نقوش گل‌های سه پر و چهار پر دیده می‌شود.

در زمان هخامنشیان بر روی بدنه کاخ‌ها و ستون‌ها بر روی سفال‌ها و فرش‌ها نقش‌های فراوانی ترسیم می‌شد. تزئینات درون کاخ‌ها و اطراف آن‌ها با نقوش گیاهی دیده شده است. در آپادانای تخت جمشید تصویر درخت سرو وجود دارد. همچنین در پایه ستونه‌های کاخ‌ها طرح‌هائی از نیلوفر آبی یا گل میخک یا خرما حک شده است.

امیر مشهدی میرزائی