ورود اتومبیل به تهران

اولین باری که ایرانی‌ها با پدیده‌ای به نام اتومبیل آشنا شدند و از نزدیک آن را مشاهده کردند در سال ۱۲۷۹ ه.ش/۱۹۰۰ م بود که مظفرالدین‌شاه قاچار در نخستین سفر خود به اروپا اتومبیل …

اولین باری که ایرانی‌ها با پدیده‌ای به نام اتومبیل آشنا شدند و از نزدیک آن را مشاهده کردند در سال ۱۲۷۹ ه.ش/۱۹۰۰ م بود که مظفرالدین‌شاه قاچار در نخستین سفر خود به اروپا اتومبیل را وارد ایران کرد.

این وسیله نقلیه که نه به کالسکه‌باشی نیاز داشت و نه به اسب‌های درشت‌اندام با تعفن فضولات آنها و نه نیاز به اصطبل و مهم‌تر که اسباب زحمت را فراهم می‌کرد و تندتر از اسب و قاطر هم راه می‌رفت، باعث شد که شاه دل به دریا زند و از محل چند هزار لیره استقراضی از انگلیسی‌ها قصد خرید دو دستگاه ماشین از شرکت رنو کند. وی به عنوان نخستین پادشاه ایرانی دو اتومبیل خرید و انتقال آنها را به تهران نیز به رانندگان فرانسوی سپرد که یکی از اتومبیل‌ها در راه انزلی به تهران دچار نقص فنی شد و از حرکت بازماند و فقط یکی از آنها به تهران رسید.

وضعیت خیابان‌ها و کوچه‌های تهران آن روز به هیچ وجه مناسب برای حرکت اتومبیل نبود و کوچه‌های باریک مانع حرکت اتومبیل در شهر می‌شد. به ناچار اتومبیل را بعد از ورود به تهران به میدان مشق برده و در آنجا پارک کردند. هر روز صبح عده زیادی از مردم تهران در میدان مشق اجتماع می‌کردند و به دستور مظفرالدین شاه، راننده فرانسوی، اتومبیل را برای مردم به حرکت درمی‌آورد. از زمان ورود اتومبیل به پایتخت تا چند سال ، مهجور، غریبه، مشکوک و اعتمادناپذیر ماند و مردم به خر، اسب، شتر و اعیان به کالسکه و درشکه علاقه و اعتماد بیشتری داشتند و از اتومبیل می‌ترسیدند.

در سراسر ایران حتی یک راننده ایرانی یافت نمی‌شد و بنزین را باید در حلب از روسیه با کشتی می‌آوردند و همچنین اگر اتومبیل به مشکل فنی برخورد می‌کرد، وسایل یدکی یافت نمی‌شد. اما زمان به نفع اتومبیل پیش رفت و از سال ۱۲۹۰ ه.ش به بعد اتومبیل در طهران فراوان شد. اولین اتومبیل‌هایی که وارد تهران شد سواری‌های فورد کروکی بود که سرعت‌شان از ۴۰ کیلومتر در ساعت بیشتر نمی‌رفت و گلگیرهایی شبیه گلگیر درشکه داشتند که روی چرخ‌ها برگردان شده بود به اضافه فرمانی از چوب لاک و الکل‌کاری شده بود که هنگام هدایت ماشین فشار و زور بیش از اندازه‌ای را می‌طلبید و چون دینام و باتری نداشت، طبعا نمی‌توانست با برق روشن شود و چراغ‌هایش توسط گاز کاربیت و با کمک کبریت روشن می‌شد و بوق آن عبارت بود از بوق بادی. این اتومبیل‌ها به وسیله هندل روشن می‌شد، به هنگام حرکت درآمدن و توقف کردن تکان‌های شدیدی داشت.

وثوق‌الدوله، رییس‌الوزرای عصر احمدشاه نقش بسیار مهمی در ازدیاد اتومبیل در پایتخت داشت چرا که به عنوان اولین نخست‌وزیر یک فورد اختصاصی برای رفت‌وآمد خود در نظر گرفت. نخستین واردکنندگان اتومبیل، سوای دولتمردان ایرانی، وزیران مختار خارجی و افسران روس، انگلیس، آلمان و ترک عثمانی بودند که درجریان جنگ جهانی اول با استفاده از این وسیله نقلیه، نقش مهمی را در ازدیاد آن ایفا کردند. بدین ترتیب هنگامی که کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ ه.ش انجام شد، تعداد اتومبیل‌ها در تهران آنقدر زیاد بود که حکومت نظامی کودتاگران، در طول یکی دو روز توانستند در حدود ۵۰ دستگاه از آن دولتمردان و توانگران را ضبط و مصادره کنند. با این حال تعداد رانندگان تهران، بسیار معدود بود و اغلب رانندگان آسوری، عرب، ارمنی و هندی بودند که محل گاراژ و فروش اتومبیل‌ها، خیابان چراغ گاز بود. قیمت هر اتومبیل سواری با اندکی اختلاف (به نسبت نوع و مارک آن) بین سیصد تا سیصد و پنجاه تومان بود که با پنجاه تومان پیش‌قسط امکان تهیه آن برای شهروندان وجود داشت. گران‌ترین اتومبیل‌های اولیه در تهران «گرام‌پیج» بود که دو هزار و پانصد تومان قیمت داشت و با پانصد تومان پیش‌قسط به متقاضیان تحویل داده می‌شد.