روز منبع خورشیدی تمام منابع فسیلی

خورشید منبعی است تمام نشدنی که می تواند متضمن انرژی مورد نیاز کشور باشد

افزایش قیمت نفت و سقوط بازارهای سهام که به بحران دهه ۷۰ میلادی ختم شد، سرآغازی بود بر این مطلب که جایگزینی برای منابع فسیلی پیدا شود. بر این اساس، مطالعات گسترده‌ای در ‌آمریکا و کشورهای اروپایی برای دستیابی به این جایگزین شروع شد. در این میان، انرژی خورشیدی به دلیل کاربری‌های فراوانی که در سال‌های دور داشته و تمدن بشری از آن بهره برده است،

تحقیقات بسیاری را در ۴۰ سال گذشته از آن خود نمود که البته با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای - که بیشترین تأثیرات مخرب را بر جوّ زمین می‌گذارند - این مطالعات رشد بیشتری یافته و در بسیاری از موارد با سرمایه‌گذاری جهت تولید همراه بوده است.

با وجود این انرژی ارزان و نامحدود که در بیشتر مناطق کره زمین قابل استحصال است، در کنار روند رو به رشد تقاضا و مصرف انرژی و فقدان پیامدهای مخرب زیست‌محیطی که همگی از نکات مثبت این انرژی تجدیدپذیر محسوب می‌شوند، وجود برخی موانع اقتصادی و غیر اقتصادی سبب شده است که این بخش به رشد و بلوغ صنعتی نرسیده باشد.

یکی از مسایلی که عامل کُندی رشد و توسعه انرژی‌ خورشیدی بوده است، هزینه‌های بالای اولیه تأسیس نیروگاه‌های خورشیدی است. علاوه بر این، اختصاص زمین‌ها و مزارع پهناور خورشیدی که برخلاف انرژی بادی و زمین‌گرمایی، کاربری‌های اقتصادی و صنعتی دیگر آن زمین را سلب می‌کند، عامل دیگری است که استفاده از انرژی خورشیدی را محدود می‌نماید. در کنار مشکلات فوق، مشکل بهره‌مندی از انرژی خورشیدی، توسعه این صنعت را با چالش مواجه ساخته است. به عنوان مثال، در سلول‌های فتوولتاییک - یکی از انواع سامانه‌های تولید برق از انرژی خورشیدی - انرژی ذخیره‌شده، یا باید برای روشنایی استفاده شود و یا برای آن که از به هدر رفتن آن جلوگیری شود، در باتری‌های مخصوصی ذخیره شود که این باتری‌ها بسیار پرهزینه می‌باشند. با تمام این اوصاف و با وجود برخی محدودیت‌های بهره‌مندی از این انرژی، به دلیل کاربری‌های ساده‌ای که استفاده از سلول‌های فتوولتاییک دارد، در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان سرمایه‌گذاری‌های کلانی جهت بهره‌برداری از انرژی خورشیدی صورت گرفته است، به طوری که تنها در بازه سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ سرمایه‌گذاری در این بخش معادل۴۷ درصد رشد داشته است. در حال حاضر، تولید سلول‌های فتوولتاییک در سطح جهان رقمی بیش از ۵/۳ گیگاوات می‌باشد که عمده سرمایه‌گذاران آن از کشور ژاپن هستند.

● عرضه انرژی از خورشید

مطابق مطالعات حوزه انرژی، خورشید به طور متوسط در هر ثانیه معادل هزار و ۱۰۰ میلیارد گیگاوات ساعت انرژی منتشر می‌کند. بر این اساس و طبق بررسی‌های کارشناسان بین‌المللی انرژی، انرژی تابشی ۳ روز خورشید، معادل تمام انرژی حاصل از احتراق کل سوخت‌های فسیلی در زمین است که نشان‌دهنده توانایی بالا و قوه بسیار بکر این منبع لایتناهی است. در این میان نکته مهمتری که نباید از آن غافل شد، آن است که تابش این انرژی هزینه‌ای دربر ندارد و بر همین اساس است که روزبه‌روز بر گستره فعالیت‌های اکتشافاتی این حوزه افزوده می‌شود تا با گسترش تکنولوژی آن، راهکاری جدید برای بهره‌گیری از منابع خورشیدی پیدا شود.

بر اساس بررسی کارشناسان، کشورمان جزو کشورهایی است که نزدیک به ۸۰ درصد روزهایش در طول سال - بیش از ۲۸۰ روز - روزهایی آفتابی است و میزان تابش خورشیدی در ایران بین هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار و ۲۰۰ کیلووات ساعت بر متر مربع در سال تخمین زده شده است که این میزان از متوسط جهانی بالاتر است. در کنار این مسأله و با توجه به این که پایان عمر منابع فسیلی - به گفته کارشناسان انرژی - تا سال ۲۱۰۰ تخمین زده شده است و عنایت به عمر میلیون‌سالی باقی‌مانده از خورشید، لزوم اتخاذ سیاست‌های راهبردی، جهت توسعه منابع انرژی خورشیدی در کشور اهمیت می‌یابد.

● برگشت سریع سرمایه، ایمنی بخش خصوصی

یکی از مسایلی که سبب شده تا انرژی خورشیدی در کشور توسعه نیافته باشد، عدم ورود سرمایه‌گذار خصوصی به این بخش بوده است. بالطبع از مهمترین دلایلی که سبب شده تا بخش خصوصی در ورود به صنعت انرژی خورشیدی و به‌طور کلی ‌انرژی‌های نو، گامی محکم برنداشته باشد، عدم اطمینان به برگشت سرمایه است. به همین دلیل، بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی منابع و سرمایه‌های خود را در بازارهای پررونق دیگری که امنیت بیشتری در برگشت سرمایه خود و در مقایسه با انرژی‌های نو دارند، وارد نموده‌اند. خوشبختانه با حمایت‌های دولت در سال‌های گذشته، راه برای ورود بخش خصوصی به این صنعت کاملاً باز شده و عملاً ‌سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تجدیدپذیر تاحدودی توجیه‌پذیر‌تر شده است. در حال حاضر بر اساس تحلیل‌های امکان‌سنجی اقتصادی و تحت عنوان نرخ بازگشت داخلی (IRR)، این نرخ در بخش انرژی‌های نو، حدوداً‌ معادل ۲۳ درصد می‌باشد که در مقایسه با نرخ سود بلندمدت بانکی که ۱۹ درصد است، مبین توجیه‌پذیری سرمایه‌گذاری در این بخش می‌باشد.

● اشتغال

یکی دیگر از دلایل اهمیت بررسی انرژی‌های نو در مطالعات جهانی، اهمیت و نقش آن در اشتغال‌زایی جامعه است، به طوری که علاوه بر تأثیرات شگرفی که بر توسعه اقتصادی، افزایش عرضه انرژی و تنوع‌سازی سبد انرژی دارد، رشد اشتغال و کاهش بیکاری از دیگر مواردی است که سبب شده تا سرمایه‌گذاری‌های دولتی در این بخش افزایش یابد. بر اساس گزارش وزارت انرژی آمریکا تا سال ۲۰۳۰ معادل ۳۷ میلیون شغل جدید از طریق صنعت انرژی‌های نو پدید خواهد آمد که بیش از ۱۷ درصد از اشتغال بازار کار ایالات متحد را به خود اختصاص می‌دهد. گفتنی است در حال حاضر، معادل ۹ میلیون نفر در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر ایالات متحد مشغول به کار هستند که رقمی در حدود هزار و ۴۰ میلیارد دلار از محصول ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده‌اند. براساس گزارش‌ دیگری که در این رابطه و از سوی American Solar Energy منتشر شده، پس از تفکیک انرژی‌های نو در مقابل کارایی و بازده کل انرژی در آمریکا، مشخص شد رقمی معادل ۱۹۶ هزار نفر نیروی کار به صورت مستقیم و ۴۵۲ هزار نفر به صورت غیرمستقیم در بخش انرژی‌های نو مشغول به کار هستند.

علیرغم تمام نقاط مثبت این انرژی و پیشرفت‌های قابل توجه سال‌های اخیر، به دلیل بسیاری از مشکلات کوچک و بزرگ، انرژی خورشیدی چه در ایران و چه در جهان مهجور مانده است که عمده این عدم پیشرفت در ایران به پتانسیل‌های نفتی و گازی برمی‌گردد. در حال حاضر، هنوز بسیاری از میادین نفتی و گازی کشورمان به صورت کامل مورد بهره برداری قرار نگرفته‌اند که بالطبع به دلیل تقاضای بیشتر انرژی‌ فسیلی در جهان، جذب سرمایه در کشور – با تمام محدودیت‌هایی که به خاطر تحریم در کشورمان وجود دارد – حول منابع فسیلی چرخش دارد. به دلایل بسیاری از جمله آلایندگی‌های منابع فسیلی، روند رو به رشد مصرف انرژی و ضرورت متنوع‌سازی سبد انرژی برای کاهش وابستگی اقتصاد کشور به منابع نفتی و گازی، لزوم اتخاذ سیاست‌های راهبردی جهت ارتقای سرمایه‌گذاری در این صنعت به دلیل موقعیت‌های کویری لم‌یزرع ایران که پتانسیل بسیار مناسبی برای بهره‌برداری از انرژی نامحدود و بی‌پایان خورشیدی می‌باشند، کاملاً محسوس است.