نام نیک و بازار تاریک

فروش فرش های بی کیفیت و ارزان و فقدان درک نیاز بازار, ام المعضلات مهجور شدن فرش ایرانی هستند

خیلی از کشورها تقلا می‌کنند و به این در و آن در می‌زنند تا با کلی تبلیغ و هزینه و به قول خودمان "هزار دنگ و فنگ،" بتوانند اسمی در دنیای فرش برای خود دست و پا کنند، در حالی که نام و برند فرش ایران،

از قدیم، بهترین بازارها بوده و هست. اما چرا امروز بازارهای صادراتی ما در اختیار رقبای چینی، هندی و پاکستانی قرار گرفته‌اند؟

برخی معتقدند روش‌های قالیبافی سنتی و غیرعلمی، یکی از مشکلات امروز فرش دستباف ایران است. گروهی دیگر از کارشناسان امر، دلیل اصلی وضعیت نامطلوب امروز را به عرضه فرش‌های بی‌کیفیت ارزان قیمت در سال‌های اخیر ربط می‌دهند. تبلیغات غیرهدفمند، حمایت‌های بطئی و بعضاً نسنجیده و عدم تولید بر مبنای نیاز بازار هم از موارد دیگرند. برای بهبود کیفیت تولید، باید ضمن انتخاب الیاف، پشم و رنگ‌های درجه یک قالیبافی، به بافندگان، طراحان و حتی دانشجویان این حوزه توجه ویژه داشته باشیم که ایده‌های نابشان سر از کشورهای رقیب درنیاورند. همچنین باید درک درستی از تقاضای روز بازار داشته باشیم که فقدان آن، به گفته آقای اختر نظیر خان، رییس سازمان جهانی فرش، یکی دیگر از دلایل اُفت جایگاه ایران در این صنعت است.

البته دلایل دیگری هم هستند که جایگاه فرش ما را در جهان پایین آورده‌اند. مثلاً تجار خارجی می‌گویند فرش دستباف درجه یک ایران قیمت بالایی دارد، در حالی که امروز کف پوش‌هایی به بازار آمده‌اند که علاوه بر زیبایی، قیمت پایین‌تری داشته و در نتیجه، تقاضا را برای فرش کاهش داده‌اند. اما اگر بخواهیم خود را با چنین جواب‌هایی قانع کنیم کار درستی نکرده‌ایم. خوب که به دور و برمان نگاه کنیم، محصولات به مراتب کم‌کاربرد‌تر و البته گران قیمتی را می‌بینیم که رمز موفقیتشان در بازرگانی و بازاریابی قدرتمند و هدف‌دارشان بوده است. بازرگانان روس با روش‌هایی وسوسه انگیز و در عین حال هوشمندانه، طوری به توسعه بازار خود می‌پردازند که به عنوان نمونه پالتوهای پشمین و پوستین خود را در کشور مالزی که هوایی به شدت شرجی دارد، به فروش می‌رسانند. حال خودتان قضاوت کنید فروش فرش دستباف با پتانسیل بالایی از تقاضا سخت‌تر است یا پالتوی روسی در آن شرایط؟

● سوسوی تبلیغ

صِرف برپایی ساده نمایشگاه‌ها، حضور بی‌برنامه در این اماکن، آگهی‌های رسانه‌ای ساده، معمولی و غیرحرفه‌ای و نشست‌های بی‌حاصل که توانایی جذب مشتری را ندارند، نمی‌توان به توسعه صادرات فرش دل بست. تبلیغات را باید به صورت برنامه ریزی شده و هدف‌دار دنبال کنیم. یعنی اول نوع بازار را تشخیص دهیم و مشتری‌های آن را شناسایی کنیم. برای این کار مطلوب است در ژورنال‌های تراز اول طراحی و دکوراسیون داخلی بین‌المللی آگهی داد. در گام بعدی، باید تیمی از ۱۰ تا ۱۵ خبرنگار حرفه‌ای رسانه‌های معتبر و حرفه‌ای تشکیل دهیم و آنها را در کنفرانس‌ها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های سالانه معروف شرکت دهیم. البته شکی نیست که چنین اقدامی هزینه ساز است و در درجه اول، مباحث بودجه‌ای، مالی و توجیه پذیری این مسأله اهمیت دارند. ولی بد نیست بدانید بر اساس برآوردها، هزینه تشکیل چنین تیمی، چیزی در حدود یکصد تا یکصد و پنجاه هزار دلار (تقریباً ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان) در سال است، در عین حالی که تأثیرات واقعاً زیادی بر جای می‌گذارد.

بخش دیگری از مشکلات تبلیغاتی خود را هم می‌توانیم با عضویت در سازمان جهانی فرش حل کنیم. این سازمان، متشکل از رقبای اصلی ما یعنی پاکستان، چین و هند است که در رسانه‌های تخصصی - به دلیل سیاست‌های اصلی آن یعنی نظارت بر عرضه، تقاضا و در نهایت برقراری ثبات در بازار جهانی – از آن به نام اُپک فرش یاد می‌شود. عضویت در این سازمان از جهات دیگری هم می‌تواند به ما کمک کند. یکی از آنها، غلبه بر موج جدید تحریم‌ها است که بخش بزرگی از بازارهای ما را از بین برده‌اند. از مهر ماه سال گذشته، واردات آمریکا از فرش ایران که ۳۵ درصد صادرات فرش ما را به خود اختصاص داده بود، به طور مستقیم ممنوع شده و این مسأله به خصوص در سال‌های آتی، آسیب بیشتری را به صادرات فرش کشور وارد می‌سازد.

البته باید این را هم گفت که حضور ما در این سازمان، ضمن این که چه بسا مثمر ثمر باشد، می‌تواند با نسنجیدن اوضاع، حتی وضع را بدتر از قبل کند. مثلاً در قوانین کار کشورهایی نظیر هند و پاکستان، استفاده از کودکان زیر ۱۵ سال در کارگاه‌های قالیبافی مانعی ندارد، در حالی که چنین مسأله‌ای در ایران، نه تنها مجاز نیست که حتی کارفرما را با جریمه سنگینی مواجه می‌کند. یا مثلاً خرید و اجاره فضای کارگاه قالیبافی در ایران برعکس کشورهای رقیب، بسیار گران است که مواردی نظیر این، زمینه برتری محصولات رقیب را که در یک سازمان حضور دارند فراهم می‌آورد و برای ما مطلوب نخواهد بود.

اما اگر بخواهیم برآیند مسایل را در نظر بگیریم، اذعان می‌کنیم باید از هر فرصتی که نصیبمان می‌شود به نحو احسن استفاده کنیم تا فرش دستباف ایران، دوباره به جایگاه اصلی‌اش بازگردد. حضور در این سازمان می‌تواند یک فرصت باشد.