تربیت جنسی فرزندتان را جدی بگیرید

آشنایی با برخی بایدها و نبایدهای تربیتی در دوران نوجوانی

بچه‌ها وقتی کوچکند، یک جور نگرانی برای والدین دارند و وقتی بزرگ می‌شوند، طور دیگری بر نگرانی‌های والدین می‌افزایند. وقتی به نوجوانی می‌رسند، با دنیای جدید و پرتلاطمی ‌که برایشان به وجود می‌آید، پدر و مادر می‌مانند که آیا می‌توانند از آنان توقع بیشتری داشته باشند یا هنوز به اصطلاح وابسته‌اند. شاید یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های پدر و مادرها در جامعه شلوغ و پرهمهمه امروزی، تربیت و سلامت جنسی نوجوان‌شان باشد.

در شرایطی ‌که کارشناس خبره در این زمینه کم است و بسیاری از افراد مدعی، با اطلاعات ناقص و در بیشتر موارد نادرست خود موجب انحراف افکار عمومی ‌می‌شوند، جا دارد با توجه ویژه و عمیق به مبانی دین مبین اسلام و پیشرفت‌های علمی‌دانشمندان متعهد و انطباق آن با موازین شرع اسلامی، زمینه آموزش جوانان و نوجوانان‌مان را فراهم سازیم...

دوره نوجوانی از بحرانی‌ترین دوره‌ها است و زمان دلبستگی‌های بزرگ و اندیشه درباره آنها است. تاثیرات نیرومند احساسات مربوط به تمایلات جنسی، جای بسیاری از تصورات و مفاهیم ذهنی را می‌گیرد، آثار دلبستگی جنسی در رفتار آنان آشکارا منعکس می‌شود، اغلب نوجوانان مهربان، دلسوز و دقیق که به تاثیرات و اضطرابات جنسی متمایل شده‌اند نسبت به اطرافیان، کینه‌جو، عصبانی و بی‌عاطفه می‌شوند، و این تحولات ممکن است در نتیجه ارضا نشدن جنسی و فقدان اقدامات لازم از قبیل: ورزش، کار، گردش، یا سیری بیش از حد جنسی باشد، مسلم است که طبیعت نوجوانان دردوره بلوغ جنسی تغییر می‌یابد، آنها بیشتر عصبانی و سرکش می‌شوند و این تغییرات با ظهور میل جنسی اعم از امیال ارضا شده یا نشده در برخی از آنها آشکار است.

● یک طبقه‌بندی علمی

متخصصان اطفال آمریکا نوعی طبقه‌بندی کلی را مطرح می‌کنند که برای ادامه مباحث ما در رابطه با دوره نوجوانی مفید است، به این صورت که به سنین ۱۰ یا ۱۱ تا ۱۴ سالگی در دخترها و ۱۲ تا ۱۵ سالگی در پسرها، اوایل نوجوانی و به دو سال پس از آن، اواسط نوجوانی و ادامه این سنین تا زمان شروع بزرگسالی را اواخر نوجوانی می‌گویند.

آغاز دوران بلوغ که با اوایل نوجوانی آغاز می‌شود، دوران دگرگونی‌های عظیمی‌‌است. در این دوران نه تنها تغییرات جسمی ‌‌مهمی ‌‌در نوجوان پدید می‌آید بلکه دگرگونی‌های برجسته اجتماعی و روانی نیز در او ایجاد می‌شود. سه نقطه عطف زندگی هر کسی را می‌توان تولد، بلوغ و مرگ نامید. نظر به اهمیت حیاتی این دوران در زندگی نوجوان به ویژه از نظر جنبه‌های تربیتی، ضروری است که برخی از حقایق خاص این دوران تشریح شود تا هم نوجوان به موقعیت حیاتی خود پی ببرد و به تکالیف و وظایف و مسوولیت‌های شرعی، اجتماعی و اخلاقی که از این پس به او تعلق می‌گیرد، آگاهی یابد و هم اولیا و مربیان از این طریق به درک روحی نوجوان خود نایل آیند.

مهم‌ترین نگرانی‌های دوره اول بلوغ عبارتند از: نگرانی درباره عادی بودن، نگرانی درباره خصایص جنسی، نگرانی درباره قد، نگرانی درباره وزن، نگرانی درباره آلت تناسلی و نگرانی درباره خصایص ثانوی جنسی (مانند رشد سینه در دختران، رشد ریش و سبیل در پسران) که دراین زمینه والدین و مربیان با دادن آگاهی‌های مناسب باید منشأ این نگرانی‌ها را از نوجوان بزدایند.

● والدین و بلوغ فرزندان

بیشتر والدین از آشفتگی دوران بلوغ آگاهند و دوران بلوغ را با احساساتی متناقض به خاطر می‌آورند، مانند بهترین زمان یا بدترین زمان، سن دانایی یا سن نادانی، بهار امید یا زمستان ناامیدی که این احساسات حاکی ازفراز و نشیب‌های روح یک نوجوان دارد. او گاهی شاداب، خوشحال، سرزنده و گاهی پژمرده، اندوهگین و ساکت است.

نوجوانان به دلیل احساس توانایی برای عمل جنسی، تشدید انگیزه‌های جنسی، کنجکاوی در مورد موضوعات جنسی، تلاش برای تعیین نقش جنسی و ترس شدید از نتایج فعالیت جنسی نسبت به امور جنسی حساس هستند، این حساسیت مفرط که با ترشح هورمون‌های جنسی توأم است تمایلات جنسی نوجوان را تشدید می‌کند، اگر طریقه مشروع و قانونی برای تشفی امیال جنسی مقدور نباشد، امکان انحراف نوجوان می‌رود و این انحراف اغلب به صورت کامجویی‌های بدلی (خودارضایی، همجنس‌بازی، نظربازی) تجلی می‌کند برای حل چنین مشکلاتی باید قبل از هر چیز به ارزیابی پرداخت. در ارزیابی و شناخت مشکلات جنسی باید ابتدا تاریخچه زندگی فرد را به دست آورد و براساس آن روش‌های تغییر رفتار را انتخاب و شیوه‌های شناختی همچون افزایش بصیرت فرد را در سرلوحه برنامه‌ها قرار داد. با توجه به اینکه تربیت نفس در دوران نوجوانی از عوامل سلامت روان و رفتار دوره جوانی است، این موضوع بر بسیاری از جنبه‌های شخصیت جوانان نیز تاثیر می‌گذارد و جوانان امروز نیز باید با درک موضوع و مطالعه، به تربیت نفس خود بکوشند

● آموزه مهم دینی - تربیتی

آموزه‌های دینی برای جلوگیری از وقوع مشکلات نوجوانان، راه‌های زیر را پیشنهاد می‌کنند که به‌طور عمده جنبه پیشگیرانه دارد.

▪ اصلاح روابط خانوادگی: خانواده مهم‌ترین پناهگاه برای نوجوانان است.

▪ پرهیز از سرزنش بیجا: سرزنش بی‌جا آتش لجاجت وخصومت نوجوان را شعله‌ور می‌سازد. امام علی (ع) می‌فرمایند: الافراط فی‌الملامه یشیب نیران‌اللجاج یعنی زیاده‌روی در سرزنش، آتش لجاجت و سرکشی را در جوانان شعله‌ور می‌سازد.

▪ ایجاد اسوه و الگوی مناسب برای جوانان: رفتار کودکان در اثر رفتار درست والدین محفوظ می‌ماند. وقتی والدین رفتار درستی نداشته باشند نمی‌توان از نوجوانان انتظار رفتار مناسب را داشت.

▪ انتخاب دوستان مناسب: افراد تابع عقیده دوست خود هستند پس مواظب باشید با چه کسی دوست می‌شوند.

▪ اصلاح اجتماعی و ایجاد زمینه مساعد تربیتی: جامعه فاسد موجب تباهی نوجوانان می‌گردد. اصلاح قانون اجتماعی یکی از طرق پیشگیری از انحرافات نوجوانان است. نوجوانان گاهی نمی‌خواهند تشریفات و آداب معمول را دنبال کنند و نباید آنان را به رعایت آداب دست و پاگیر مجبور ساخت.

▪ تشویق نوجوانان به بهره‌وری از این دوران: باید نوجوانان راتشویق کرد که از این دوره کمال استفاده را ببرند و به آنها گوشزد شود که دانشمندان بزرگ، بیشترین موفقیت خود را مدیون بهره‌گیری صحیح از دوره نوجوانی خود می‌دانند.

▪ پرکردن اوقات فراغت: از آن جا که یکی از علل عمده انحراف نوجوانان، بیکاری است، لازم است اوقات فراغت به شکل مناسب پر شود مانند شرکت کردن در رشته‌های مختلف و مفید ورزشی (شنا، ورزش رزمی، تیراندازی و...).

▪ تربیت برای عزت‌نفس و تسلط بر خویشتن: در دوره نوجوانی و قوای شهوانی در نهایت قدرت خود هستند، اگر نوجوانان و حتی مطیع شهوات خود گردند خود را به هلاکت می‌اندازند.

دکتر محسن فرمهینی فراهانی - پژوهشگر و مشاور کلینیک سلامت خانواده