شیردهی منظم دوای درد کودک

تمام دوره بارداری و ۹ ماه انتظارش با تجربه های لذت بخش و گاه ناخوشایندش یک طرف و رسیدن به روزهای آخر آن, زایمان و تولد نوزادی که منتظرش بودیم, طرف دیگر هیچ خانمی نیست که روز زایمانش, بدون استرس و نگرانی برای وضع حمل به بیمارستان برود

تمام دوره بارداری و ۹ ماه انتظارش با تجربه‌های لذت‌بخش و گاه ناخوشایندش یک طرف و رسیدن به روزهای آخر آن، زایمان و تولد نوزادی که منتظرش بودیم، طرف دیگر. هیچ خانمی نیست که روز زایمانش، بدون استرس و نگرانی برای وضع حمل به بیمارستان برود...

نه‌تنها خانم‌ها که همسر و خانواده آنها هم به درجاتی دلهره و ترس را تجربه می‌کنند و هیچ تسکینی بهتر از رفتار همدلانه، لبخند مهربان و دست‌های آرامش‌بخش پرستاران بخش زایمان و نوزادان نمی‌تواند التیام‌بخش درد و دلهره آنها باشد. در آستانه روز پرستار، سری زدیم به یکی از قدیمی‌ترین زایشگاه‌ها و بیمارستان‌های تهران و با سرپرستار بخش زایمان و نوزادان آنجا از هر دری صحبت کردیم؛ از مراقبت‌های بارداری تا خاطره‌های تلخ و شیرین.

خانم پارسی! شما حدود ۲۰ سال است سرپرستار بخش زایمان هستید. کارتان خسته‌کننده است یا دوست‌داشتنی؟

بخش زایمان فضای خاصی دارد و چون ما مدام با تولد فرشته‌های کوچولو مواجهیم و شادی خانواده‌ها را می‌بینیم، گاهی خستگی و فشار کار یا دغدغه‌های شخصی خودمان را برای لحظاتی فراموشی می‌کنیم و این شادی مسری فضای‌‌ بخش را عوض می‌کند.

به‌عنوان یک پرستار باسابقه،‌ می‌توانید برای ما بگویید چرا درگذشته بیشتر زایمان‌ها طبیعی بود و امروزه اغلب سزارین می‌شوند؟

دلایل زیادی وجود دارد که همه مانند زنجیره به هم وصل شده‌ و باعث شده‌اند ما از ۲۰۰ زایمان در ماه شاید ۱۰ تا زایمان طبیعی داشته باشیم. حتی مادری که قصد زایمان طبیعی دارد، به محض شروع دردهای زایمان و اولین جیغ و فریاد ناشی از درد در اتاق زایمان، منصرف می‌شود و به اصرار از ما می‌خواهد همسر و پزشک را خبر کنیم تا سزارین کند. برخی پزشکان هم به دلایل متعدد در گوش مادران می‌خوانند که سزارین بهتر است. بسیاری از مادرهای جوان حاضر نیستند درد زایمان را تحمل کنند و در حالی که در همه جای دنیا زایمان را فقط به روش طبیعی و خدادادی می‌شناسند و به انجام سزارین به چشم بروز مشکل نگاه می‌کنند. در کشور ما این آمار بالا است. ۸۰ درصد سزارین‌‌ها بی‌مورد است. برخی پزشکان ترجیح می‌دهند نیم‌ساعت در اتاق عمل باشند و بچه را بگیرند تا اینکه ۸-۷ ساعت معطل بمانند تا بچه به دنیا بیاید؛ تازه با دستمزد کمتر و زحمت بیشتر ولی در این تصمیم فقط پزشک مسئول نیست، همان‌طور که گفتم، برای این اتفاق بد نمی‌توانید دنبال یک مقصر یا علت باشید. حلقه‌های این زنجیر معیوب را باید شناسایی کرد.

حالا واقعا مواردی داشتید که سزارین شوند و به دردسر بیفتند؟

به هر حال باید قبول کرد سزارین یک جراحی بزرگ است و اتفاق افتاده که خونریزی پس از زایمان مادر را تا سر حد مرگ ببرد. در سزارین لایه‌های مختلف پوست و شکم، از جمله رحم برش می‌خورند و دچار خونریزی می‌شوند. اگر رحم جمع نشود و خونریزی فعال شود، گاهی آنقدر کنترل شرایط سخت می‌شود که غفلتی کوچک مساوی با مرگ مادر خواهدبود. به محض خروج مادر از اتاق عمل، ما با لمس رحم حوالی ناف خداخدا می‌کنیم سفتی و برجستگی آن را حس کنیم چراکه اگر رحم زیر دست شل باشد، آغاز مشکلات است و باید به سرعت با تزریق داروهایی چون آمپول‌های اکسی‌توسین و داروهای دیگر کنترل‌کننده خونریزی و گذاشتن کیسه یخ و شکم‌بند مخصوص به جمع شدن رحم و قطع خونریزی کمک کرد. گاهی تا ۲ ساعت اول پس از زایمان، شکم‌بند سفتی را برای کنترل خونریزی به شکم مادر می‌بندیم در حالی که اغلب مادرها نمی‌دانند ما چه کارهایی کردیم و چه خطری از سرشان گذشته است. به جز این، مثل هر جراحی دیگر، عفونت، عوارض بیهوشی و لخته شدن خون در عروق پا ممکن است اتفاق بیفتد. البته زایمان طبیعی هم دردسرهای خودش را دارد ولی یک روند طبیعی است، نه یک دستکاری تهاجمی به نام جراحی.

مراقبت‌های پرستاری از مادر تازه‌ زایمان کرده به روش طبیعی و سزارین فرق دارد؟

تفاوت چندانی ندارد. از نظر تغذیه، به هر دو رژیم سبک و غیرنفاخ و مایعات فراوان می‌دهیم چون هر دو خون از دست داده‌اند و باید شیر هم بدهند. البته با وصل‌کردن سرم هرگز نمی‌گذاریم بدن مادر کم‌آب شود. برای کنترل درد هم به تجویز پزشک داروهایی می‌دهیم و در سرم می‌زنیم، حتی آنتی‌بیوتیک مجاز در شیردهی هم برای پیشگیری از عفونت تجویز می‌شود و دستورات ریزتر با توجه به نظر هر پزشک تفاوت دارد.

توصیه‌های موقع خداحافظی شما با مادران چیست؟

من خودم اغلب می‌گویم دوای همه دردهای کودک شیردهی منظم است. ۴۰ روز طول می‌کشد تا رحم سر جایش جمع شود و این فرایند زمان‌بر نیازی به بستن شکم و اقدام‌های دیگر ندارد و چاره‌اش بغل کردن بچه است و شیردهی شبانه‌روزی.

ما در تیم درمانی، سربازان گمنامیم!

خانم کشاورز، سر پرستار بخش نوزادان یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران است که ۱۸ سال است اولین واکنش پدرو مادرها را در مواجهه با نوزادی که مدت‌ها منتظرش بوده‌اند می‌بینید. وقتی از او می‌خواهیم با ما درباره شغلش حرف بزند، می‌گوید: «ما در تیم درمانی، در نقش سربازان گمنام هستیم. ما قبل از حضور پزشک، تشخیص می‌دهیم نوزاد چه مشکلاتی دارد. اگر مادرش به دیابت یا فشارخون مبتلا باشد، اگر نوزاد لرزش یا افت دمای بدن داشته باشد قند او را اندازه می‌گیریم و اقدام‌های لازم را انجام می‌دهیم، گرمش می‌کنیم و اگر ترشحات دارد، با لوله مخصوص معده، آن را تخلیه می‌کنیم و آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم را انجام می‌دهیم که به محض به هوش آمدن مادرش، او را برای شیر خوردن ببریم. اگر همه این اتفاق‌های خوب بیفتد و بتوانیم نوزاد سالم را پیش مادر ببریم و کمکش کنیم تا به بچه‌اش شیر بدهد، با اینکه این گمنام بودن وجود دارد و کسی متوجه تلاش انجام شده نمی‌شود اما حس و حالمان خوب است، اما اگر بچه مشکل تنفسی داشته باشد یا به هر علتی نتوانیم او را به مادرش و خانواده‌اش نشان دهیم، فشار و استرس بالای کارمان آزاردهنده می‌شود. چون به هر حال اشک‌ها و لبخندها مسری‌اند و می‌توانند حس ما را تغییر دهند. وقتی بچه‌ای باید به مرکز مجهز مراقبت از نوزادان منتقل شود و چهره‌اش کبود است و مشکل تنفسی دارد، این ما هستیم که چشم در چشم پدر و مادر او باید توضیح دهیم نوزادشان آماده تحویل نیست.»

پس شما کلی لحظات تلخ و شیرین دارید! «فراوان. برای من لذت‌بخش‌ترین لحظه، لحظه دیدار نخست مادر و نوزاد است. بعضی از مادرها با درد فراوانی که دارند، چنان عاشقانه سر تا پای فرزندشان را می‌بویند و می‌بوسند که نمی‌توانی جلوی اشک‌هایت را بگیری و توصیف کنی این مادر چطور درد را می‌شکند، می‌نشیند و به نوزاد گرسنه‌اش که در جستجوی پستان مادر دهان خود را باز کرده و تقلا می‌کند، شیر می‌دهد. درد می‌کشد و قربان‌صدقه کسی می‌رود که ۹ ماه با مشقت او را حمل کرده است. هستند مادرانی که حاضر نیستند همان موقع به بچه شیر بدهند یا بی‌قراری می‌کنند که درد داریم، ببریدش و... اما تعدادشان کم است.» وقتی از خانم کشاورز می‌پرسیم که شما موقع خداحافظی با مادر و بچه‌اش چه توصیه‌ای می‌کنید، می‌گوید: «موقع خداحافظی تنها تاکیدم به پدرها و مادربزرگ‌هاست که کمک کنند مادر هر اتفاقی افتاد، بچه‌اش را شیر بدهد. مادران اگر تا ۱۰ روز اول زایمان تحت‌حمایت جدی خانواده و همسر نباشند، بچه‌ها را از شیرمادر محروم می‌کنند.»

نسیم تقوی