داستان دنباله دار خودروهای ملی

شباهت زیاد رانا با پژو ۲۰۶ صندوق دار گمان استفاده از پلتفرم این خودروی فرانسوی را تقویت کرده است

پروژه سمند در سال ۱۳۷۵ و بر پایه تفکر ساخت ملی کلید خورد. ایران خودرو در آن سال هر چه در توان داشت را با داشته‌هایش از شریک فرانسوی شیرنشان خود تلفیق کرد و سرانجام سمند را راهی خیابان‌های ایران کرد. پس از رونمایی از سمند، داستان دنباله‌دار خودرو‌های ملی کلید خورد و چند سال بعد سایپا به سراغ پروژه S۸۱ یا همان تیبای کنونی رفت تا دومین خودروی ملی ایران را نیز به بازار معرفی کند. ایران خودرو بعد از تسخیر کلاس D در بازار خودرو تصمیم گرفت روی یک کلاس پایین‌تر یعنی کلاس C که به سدان‌های شهری معروفند تمرکز کند و به همین دلیل به سراغ طراحی خودرویی در ابعاد مشابه پژو ۲۰۶ صندوق‌دار رفت. حاصل این تلاش «رانا» نام گرفت؛ خودرویی که در ۲۹ فروردین ماه ۱۳۸۸ به صورت رسمی توسط ایران خودرو رونمایی شد.

با پرس و جویی ساده از مردم کوچه و بازار متوجه می‌شویم عده اندکی با رانا آشنا هستند. بیشتر مردم حتی نام این خودرو را نشنیده‌اند و تصور نمی‌کنند ایران خودرو غیر از سمند و خانواده پژو محصول جدیدی در راه داشته باشد. علت این ناآگاهی را می‌توان تاخیر در تولید پروژه رانا عنوان کرد. تاخیری که در مسیر صنعتی‌سازی این طرح و به منظور ارائه قیمتی رقابتی در بازار پیش آمد اما به نظر می‌رسد قرار است تا پایان سال جاری برطرف شود تا بالاخره این خودرو نیز وارد بازار شود.

● چرا ایران خودرو نام رانا را برگزید؟

تا چند ساعت پیش از رونمایی این خودرو برای بسیاری از آگاهان این یقین وجود داشت که پروژه X۱۲ به نام رسمی «نوند» ختم خواهد شد، اما با ورود به سالن رونمایی نخستین چیزی که توجه همه را به خود جلب می‌کرد نام رانا بود که در سرتاسر سالن خودنمایی می‌کرد. رانا در لغت واژه‌ای نو در زبان فارسی است که مرکب از ۲ بخش بن مضارع راندن و پسوند صفت فاعلی ساز است که به صورت (ران + ا) نوشته می‌شود و دارای توانایی راندن و قابل راندن معنی می‌شود. همچنین شرکت ایران خودرو معتقد است، رانا با دارا بودن دو حرف پشت سر هم «آ» تداعی‌گر واژه‌ای خوش‌آوا در ذهن خواهد بود.

● بررسی طراحی رانا

این خودرو در کلاس C طراحی شده و با داشتن طول ۴۲۸۲ میلی‌متری، عرض ۱۶۵۵ میلی‌متری و ارتفاع ۱۴۵۶ میلی‌متری ابعادی بین ۲۰۶ صندوق‌دار و سمند دارد.‌ چراغ‌های جذاب جلوی خودرو که در نگاه اول به دلیل استفاده از دیود‌های خطی در بالا و پایین آن یادآور طراحی‌ها آئودی هستند یکی از اصلی‌ترین بخش‌های جذابیت بصری رانا را تشکیل می‌دهند. چراغ‌ها از ۳ بخش تشکیل شده‌اند: نور پایین حبابی در وسط چراغ، نور بالا به صورت هالوژنی و نواری در بالای چراغ و راهنمای نواری در قسمت پایین چراغ. جلو پنجره خودرو در عین سادگی در توازن کامل با سطح سپر و شیب چراغ‌ها به صورت مشبک و با رنگ ثابت مشکی روی خودرو قرار گرفته است. این سبک طراحی نیز مدتی طولانی است که محصولات مردمی فیات ایتالیا را دوست داشتنی و جذاب کرده است. سپر جلوی خودرو نیز نوعی الهام‌گیری از سپر سورن است که تا بالای جلو پنجره و زیر کاپوت امتداد یافته است.

اگر در آینده نزدیک با دیدن رانا در خیابان‌ها متوجه شباهت عجیب این خودرو با پژو ۲۰۶ صندوق‌دار شدید، تعجب نکنید. هرچند ایران خودرو هرگونه بهره‌گیری از پلت‌فرم ۲۰۶ صندوق‌دار در این خودرو را تکذیب می‌کند، اما هم در قطعات فنی و هم در قطعات بدنه به دلیل ارزان‌سازی این محصول، مشترکات بسیاری بین رانا و ۲۰۶ صندوق‌دار در نظر گرفته شده است. با وجود این قطعات عاریه‌ای، رانا در نمای جانبی شباهت بسیاری به ۲۰۶ صندوق‌دار پیدا می‌کند، اما در جلو و عقب تغییرات در بخش‌های اصلی از جمله کاپوت، در صندوق عقب، چراغ‌ها و سپر نشان‌دهنده خودرویی نسبتا متفاوت هستند. از جمله بخش‌های مشترک این محصول با ۲۰۶ صندوق‌دار می‌توان به بخش پرهزینه در‌های خودرو اشاره کرد که در رانا تنها با اصلاحی جزیی و با همان شکل بادامی شکل در‌های ۲۰۶ روی این خودرو نصب شده‌اند و از قضا هماهنگی مناسبی با دیگر بخش‌های خودرو دارد. نکته جالب دیگری که در نمای کناری خودرو جلب توجه می‌کند نوار همرنگ پهن روی بدنه، رینگ‌های جذاب و خاص رانا و قوس انتهایی خودرو در قسمت جلوست که در آن هیچ شکستگی یا شیب تندی دیده نمی‌شود.

زاویه شیشه جلو به نسبت ۲۰۶ صندوق‌دار افزایش یافته و این مساله طول خودرو را بیش از آن چیزی که روی کاغذ است، نشان می‌دهد. نمای عقب خودرو برخلاف تصور بسیاری کاملا نسبت به ۲۰۶ صندوق‌دار تحول یافته است. کوچک‌تر شدن محدوده در صندوق عقب، خارج شدن تمامی بخش‌های چراغ‌های عقب خودرو از روی صندوق و قرار گرفتن در طرفین نیز دو مورد مهم به شمار می‌رود. جای پلاک خودرو نسبت به ۲۰۶ روی سپر انتقال یافته است. طراحی چراغ‌های ۴ گوش یکی از نقاط فاصله‌گیری طراحی رانا از پژو ۲۰۶ صندوق‌دار است. حالت شیبدار جای پلاک نصب شده روی سپر عقب خودرو با هیچ بخشی از طراحی عقب خودرو هماهنگی ندارد و به دلیل شیب به سمت خارج نوعی گنگی طرح را در ذهن به وجود می‌آورد.‌ فضای خالی روی صندوق عقب نیز پیشتر در تحول طراحی پراید در مدل ۱۳۲ به چشم خورده بود. این فضای خالی که جدایی طویلی بین دو چراغ به وجود آورده است جزئیات نمای عقب خودرو را کمتر و محدود به طراحی چراغ‌ها نشان می‌دهد و حس ماجراجویانه طراحان در نمای جلو را تکرار نمی‌کند. در نمای کناری خودرو نیز طراحی نرم و قوس‌دار جلوی خودرو تناسبی با طراحی تیز عقب آن ندارد و ارتفاع عقب خودرو را نسبتا زیاد نشان می‌دهد.

طراحی داخلی خودرو با توجه به علم جانمایی (ارگونومی) مناسب تجهیزات و نصب امکاناتی در خور یک خودروی خانوادگی و ارزان‌قیمت ایرانی صورت گرفته‌اند. طراحی کلی حالت کنسول خودرو توسط طراحان داخلی صورت گرفته و برخی اجزای نصب شده روی آن به صورت کری اوور (استفاده شده از خودرو‌های دیگر) در رانا مورد استفاده قرار گرفته‌اند.۴ دریچه هوا که تحت کنترل سیستم تهویه مطبوع عمل می‌کنند با طراحی خاصی که پیشتر در خودروی سایپا ۱۴۱ دیده بودیم، روی رانا مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در کنسول وسط خودرو، سیستم صوتی مجهز رانا که قابلیت پخش MP۳ و نصب USB را دارد، نصب شده است. کلید‌های کنترل از جمله فلاشر، شیشه بالابر‌های برقی جلو همراه پیچ‌های تنظیم سیستم تهویه خودرو روی کنسول نقره‌ای رنگ وسط خودرو قرار گرفته‌اند. نمایشگر‌ها و کیلومتر شمار‌های پشت فرمان خودرو تغییرات محدودی در ذائقه رانندگان ایرانی محسوب می‌شوند.

● مشخصات فنی

رانا با ۳ پیشرانه و در ۶ تیپ عرضه خواهد شد. اصلی‌ترین قلبی که در سینه رانا خواهد تپید موتور ملی EF۷ با حجم ۷‌/‌۱ لیتر و به صورت پایه گازسوز خواهد بود که حداکثر توان آن در حالت بنزین‌سوز ۱۱۳ و در حالت گازسوز ۱۰۳ اسب بخار در دور ۶۰۰۰ خواهد بود. این موتور همچنین حداکثر گشتاوری معادل ۱۳۶ نیوتن متر برای حالت گازسوز و ۱۵۵ نیوتن متر برای حالت بنزین‌سوز بین دورهای ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ دارد. نسخه پایه بنزین‌سوز این موتور نیز بتازگی توسط مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو در محصولات این شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد و بهره‌گیری از آن در رانا بسیار محتمل به نظر می‌رسد.‌

نکته: ایران خودرو هرگونه بهره‌گیری از پلت‌فرم ۲۰۶ صندوق‌دار در این خودرو را تکذیب می‌کند، اما هم در قطعات فنی و هم در قطعات بدنه رانا، مشترکات بسیاری با ۲۰۶ صندوق‌دار دیده می‌شود.

دومین موتور که پیشتر روی سورن صادراتی و ۲۰۶ صندوق‌دار نصب شده بود و از تکنولوژی روز جهان بهره می‌برد، موتور ۶‌/‌۱ لیتری TU۵ است که حداکثر توان ۱۰۸ اسب بخار در دور ۵۶۰۰ و حداکثر گشتاور ۱۴۲ نیوتن متر را در دور ۴۰۰۰ دارد. سومین و جدیدترین نسل موتور ملی که هم‌اکنون تحقیقات و فاز آزمایشی آن به پایان رسانده، سومین موتور از خانواده موتور‌های ملی ایران خودرو، پیشرانه ۴‌/‌۱ لیتری پایه گاز‌سوز ایران خودروست که در اصل از همان ابتدا برای نصب روی خودرویی در همین کلاس طراحی شده است. حداکثر توان آن در حالت بنزین‌سوز ۹۵ و در حالت گازسوز ۸۴ اسب بخار در دور ۶۰۰۰ خواهد بود. این موتور همچنین حداکثر گشتاوری معادل ۱۱۱ نیوتن متر برای حالت گازسوز و ۱۲۵ نیوتن متر برای حالت بنزین‌سوز بین دور ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ دارد.

مصرف سوخت کم و متعادل براساس گفته‌های مسوولان ایران خودرو از اصلی‌ترین بحث‌های طراحی رانا به شمار می‌رود. مصرف این خودرو در سیکل ترکیبی برای همه پیشرانه‌ها کمتر از ۸ لیتر در هر یکصد کیلومتر است. این مصرف برای پیشرانه‌های ۱۶۰۰، ۱۴۰۰ و ۱۷۰۰ سی‌سی به ترتیب ۶‌/‌۶، ۴‌/‌۶ و ۷‌/‌۶ لیتر است. مصرف رانا با استفاده از گیربکس اتوماتیک و پیشرانه ۶‌/‌۱ لیتری نیز تا سقف ۳‌/‌۷ لیتر در هر یکصد کیلومتر افزایش پیدا می‌کند. همه موتورهای رانا به صورت ۱۶ سوپاپ عرضه خواهند شد.

سیستم ترمز ABS به صورت استاندارد روی تمامی تیپ‌های رانا قرار خواهد گرفت. علاوه بر این، سیستم در فاز دوم بررسی و تیپ فول آپشن این محصول سیستم کنترل الکترونیکی پایداری (ESP) به صورت آپشن روی رانا نصب خواهد شد. هر دوی این سیستم‌ها و همچنین سیستم ECU موتور خودرو، توسط شرکت بوش آلمان تامین می‌شوند.

تمامی تیپ‌ها دارای سیستم انتقال قدرت ۵ دنده دستی هستند. همچنین سیستم‌های دنده اتوماتیک برای موتور‌های با حجم بالاتر به کار گرفته می‌شود. این گیربکس توسط شرکت نیرومحرکه و با دانش کاملا بومی طراحی شده‌اند و برای نصب روی سمند و رانا در نظر گرفته شده‌اند. نسبت دنده‌ها به گونه‌ای در این خودرو طراحی شده‌اند که از قدرت و گشتاور موتور به شکل متناسب و یکنواختی استفاده شود.‌ رانا دارای سیستم تعلیق شبه مک‌فرسون جناغی در جلو و میله پیچشی در عقب است.‌ رینگ‌های نصب شده روی رانا بسته به مدل این خودرو از فولاد یا آلیاژ سبک ساخته شده‌اند و رینگ‌های آلیاژی و زیبا به صورت آپشن در برخی مدل‌های رانا ارائه می‌شوند.‌ فرمان خودرو از نوع دنده شانه‌ای هیدرولیکی با سیلندر داخلی است. غربیلک فرمان در همه مدل‌ها قابلیت تنظیم ارتفاع را دارد و قسمت وسط فرمان نیز با داشتن قابلیت لغزشی هنگام تصادف تا ۱۱ سانتی‌متر جمع می‌شود.

● ایمنی

طراحان این خودرو‌می‌گویندیکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در رانا بسیار جدی پیگیری شده، بحث ایمنی خودرو از تمامی جهات است. رانا با گذراندن تست‌های متعدد اروپایی در زمینه تست‌های تصادف از جلو، پهلو، واژگونی و حتی عابر پیاده توانسته بهترین درجات ایمنی را کسب کند. ایمنی عابر پیاده که برای نخستین بار در ایران روی یک خودرو مد نظر قرار گرفته است شامل استاندارد‌هایی نظیر نحوه برخورد سر عابر پیاده هنگام تصادف با کاپوت و شیشه خودروست. خودروی رانا با داشتن المان‌های امنیتی در طراحی جلو توانسته طی تست‌های گوناگون آسیب وارده به عابران را در حین تصادف به حداقل برساند.

● امکانات

خودروی رانا با دارا بودن امکانات در خور یک خودروی خانوادگی می‌تواند نیاز‌های یک خودروی نسبتا ارزان‌قیمت در کلاس خود را برطرف کند، ازجمله این امکانات می‌توان به کیسه هوا و سیستم ترمز ضد قفل، فرمان هیدرولیک، تهویه مطبوع، آیینه و شیشه‌های برقی اشاره کرد.البته همه اینها در صورتی است که قیمت مناسب و اقتصادی برای این خودرو در نظر گرفته شود.

سال ۱۳۸۸ مسوولان ایران خودرو قیمتی بین ۱۰ تا ۱۱ میلیون تومان برای رانا اعلام کردند. این در حالی بود که در روز‌های آغازین سال ۱۳۸۸ سایپا با «تیبا» که نخستین خودروی ملی‌اش بود در نظر داشت بازار زیر ۱۰ میلیونی‌ها را فتح کند و از این‌رو رانا در صورت عرضه با قیمت اعلام شده می‌توانست با اتکا به برتری نسبی‌اش رقابت داغی را پس از سال‌های حکمرانی پراید بر این بازه قیمتی رقم بزند اما با افزایش نرخ جهانی ارز و مشکلات دیگر، ایران خودرویی‌ها به مشکلات بسیاری برخوردند که بنا بر شنیده‌ها مدت بسیاری پروژه رانا را مسکوت باقی گذاشته است. در قیمت‌گذاری رانا باید نکته‌ای بسیار مهم را در نظر گرفت. این خودرو در واقع نسخه ایرانی‌سازی شده پژو ۲۰۶ صندوق‌دار است. خودرویی که مالکیت آن در اختیار خود ایران خودروست و در صورت ورود رانا به بازار، مطمئنا ایران خودرو آن را به جان پژو ۲۰۶ صندوق‌دار خود نمی‌اندازد، زیرا این کار به نوعی گل به خودی محسوب می‌شود. لذا با توجه به قیمت پایه پژو ۲۰۶ صندوق‌دار می‌توان قیمتی بین ۱۱ تا ۱۴ میلیون تومان را برای رانا محتمل دانست که بسته به آپشن‌ها و موتورهای در نظر گرفته شده برای این خودرو متغیر است.

محمدحسین برخورداری