دیسک‌های معیوب

آخ دیسک کمر گرفتم! این جمله بسیار شایعی است که بیماران مبتلا به کمر‌درد فراوان آن را استفاده می‌کنند.هر انسان معمولا ۲۶ مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره‌ها به وسیله صفحات انعطاف‌پذیری …

آخ دیسک کمر گرفتم! این جمله بسیار شایعی است که بیماران مبتلا به کمر‌درد فراوان آن را استفاده می‌کنند.هر انسان معمولا ۲۶ مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره‌ها به وسیله صفحات انعطاف‌پذیری به نام دیسک بین مهره‌ای از یکدیگر جدا می‌شوند.

درواقع وجود دیسک کمر بیماری محسوب نمی‌شود؛ اما اگر به دلیلی دیسک از قسمت عقبی خود دچار بیرون‌زدگی یا فتق شود، این قسمت بیرون‌زده روی نخاع یا رشته‌های نخاع فشار وارد می‌کند و سبب بروز درد در ناحیه کمر با انتشار به پاها می‌شود. در گویش عامیانه به اصطلاح به این بیماری دیسک کمر می‌گویند که البته اصطلاح درست آن فتق دیسک کمری است.

چرا آسیب؟

از حدود ۱۵ سالگی به بعد دیسک بین مهره‌ای دچار تغییراتی می‌شود. این تغییرات شامل کاهش میزان آب موجود در دیسک و کاهش انعطاف‌پذیری آنهاست. البته این تغییرات در برخی افراد زودتر بروز می‌کند و در برخی دیرتر دیده می‌شود.در صورت وارد آمدن فشار نامناسب به دیسک فرسوده، قسمت پشتی دیسک دچار فتق یا بیرون‌زدگی می‌شود .

ضعیف‌ شدن‌ و پارگی‌ بافت‌ دیسک‌، باعث‌ وارد آمدن‌ فشار به‌ رشته‌های‌ عصبی‌ عبوری‌ از درون‌ کانال‌ ستون‌ فقرات‌ می‌شود. از هم‌‌گسیختگی‌ بافت‌ دیسکی‌ می‌تواند در اثر آسیب‌ ناگهانی‌ یا استرس‌ مزمن‌ مثلا به‌ علت‌ بلند کردن‌ مدام‌ اشیای‌ سنگین‌ یا چاقی، به‌ وجود ‌آید. فتق صفحه مهره‌ای می‌تواند ناشی از خم شدن از کمر بدون جمع کردن زانوها و اجرای حرکات چرخشی ‌باشد.

دیسک‌های‌ بین‌ مهره‌های‌ گردن‌ یا کمر بیشتر از سایر جاهای‌ ستون‌ فقرات‌ دچار این‌ مشکل‌ می‌شوند. مهره‌های ناحیه سینه‌ای کمترین مشکل را در این خصوص دارند.

علائم بیماری

درد شایع‌ترین علامت بیرون‌ زدن‌ دیسک‌ بین‌ مهره‌ای‌ است. گرفتگی عضلات، تشدید درد بر اثر کشیدگی و فشار از علائم دیگر این بیماری است. بسته به این‌که دیسک کدام مهره‌ها دچار مشکل شده باشد علائم عصبی متفاوتی را شاهد هستیم.

به عنوان مثال آسیب در نواحی کمر می‌تواند موجب بی‌حسی پاها حتی از دست‌ دادن‌ اختیار ادرار و مدفوع یا فلج و تحلیل‌ رفتن‌ و ضعف‌ عضلات‌ شود. همچنین بیمار از ناحیه زانو به پایین علائمی نظیر درد، بی‌حسی، گزگز و مورمور، احساس سردی یا گرمی، گرفتگی مکرر عضلانی، ضعف یا لاغر شدن را تجربه می‌کند، بیماری که دچار دیسک کمری است نمی‌تواند براحتی خم شود و هنگام خم شدن احساس می‌کند که رگی در پشت زانویش کشیدگی پیدا می‌کند. درد بیمار با سرفه زدن تشدید می‌شود. گاهی بیماران فقط از وجود گزگز و مور مور یا ضعف یا درد در ناحیه ساق، مچ پا یا انگشتان پای خود شاکی هستند و کمر آنها اصلا درد ندارد. برای بیشتر این بیماران پذیرش این‌که مشکلات آنها به علت وجود بیماری در ناحیه کمر است، خیلی سخت است.در مهره‌های گردنی این علائم به صورت ضعف‌، بی‌حسی‌، یا تحلیل‌ رفتن‌ عضلات‌ دست‌ دیده می‌شود. علایمی نظیر گزگز و مورمور، بی‌حسی، سرد یا گرم شدن، احساس ضعف و درد در ناحیه ساعد، کف دست و انگشتان نیز ممکن است رخ دهد.

درمان

در مرحله حاد بیماری توصیه می‌شود حداقل‌ ۲‌هفته‌ در رختخواب‌ استراحت‌ کنید. فعالیت‌های‌ طبیعی‌ خود را با رو به‌ بهبود گذاشتن‌ علائم‌ مجددا آغاز کنید. توجه داشته باشید که استراحت‌ طولانی ‌مدت‌ در رختخواب‌ به‌ هیچ‌ عنوان‌ توصیه‌ نمی‌شود.در ۷۲ ساعت‌ اول‌ کیسه‌ یخ‌ روی‌ ناحیه‌ دردناک‌ قرار می‌دهند. فیزیوتراپی برای‌ تقویت‌ عضلات، شامل‌ اجرای نرمش‌های انبساطی پیشرونده عضلانی و سایر روش‌های کاهش تنش نیز توصیه می‌شود.

به‌کارگیری حرارت موضعی شامل استفاده از لامپ‌ گرمایی‌، دوش‌ یا حمام‌ آب‌ داغ‌، کمپرس‌ آب‌ داغ‌، یا صفحات‌ گرم‌کننده‌ برای‌ تخفیف‌ درد توصیه می‌شود.

ممکن است پزشک اقدام به تجویز داروهای‌ ضدالتهابی‌ غیراستروییدی‌ (مسکن) برای‌ کاهش‌ التهاب‌ اطراف‌ پارگی‌ دیسک‌ کند گاهی هم شل‌کننده عضلانی مثل‌ دیازپام یا متوکاربامول تجویز می‌شود. در برخی موارد نیز برای کاهش التهاب کورتن تجویز می‌شود. در بسیاری‌ از موارد، با این اقدامات، بیمار بهبود می‌یابد.

اما اگر این اقدامات موثر نباشد آن‌گاه انجام‌ عمل‌ جراحی‌ برای‌ آزاد ساختن‌ رشته‌های‌ عصب‌ از فشار وارده‌ به‌ آنها ضرورت پیدا می‌کند.

دکتر علی ‌اخوان