قانون مداری در سرزمین دیجیتال

طبق قانون جدید اتحادیه اروپا, مشتریان اروپایی به احتمال قوی می توانند در كشورهای خود علیه سایت های اینترنتی مستقر در اروپا شكایت كنند

آیا دنیای دیجیتال قانون پذیر است؟ رئیس اینترنت كیست؟ آیكان است یا گوگل یا مایكروسافت؟ نشریه معتبر اكونومیست در نخستین روزهای ماه ژانویه ،۲۰۰۱ این مورد را مورد تامل قرار داد. اكونومیست در این مورد می نویسد: طبق قانون جدید اتحادیه اروپا، مشتریان اروپایی به احتمال قوی می توانند در كشورهای خود علیه سایت های اینترنتی مستقر در اروپا شكایت كنند . ایالات متحده، اصل موضوع معاهده تخلفات سایبرنتیكی اتحادیه اروپا را پذیرفت. این معاهده هماهنگ كننده قوانین علیه تخلفاتی از قبیل دزدی های رایانه ای، كلاهبرداری از طریق اینترنت و هرزه نگاری و پورنوگرافی برای كودكان است.

اینجا این سئوال پیش می آید كه آیا سرورهایی كه سال ها است سایت های متخلف را در كشوری خارج از جغرافیای اتحادیه اروپا تامین می كردند نیز، مشمول این قاعده هستند و باید برای سرورها نیز در اعطای دسترسی به سایت ها، محدودیت ایجاد كرد؟ حجم اطلاعات رد و بدل شده در بسیاری از موارد میلیونی و به صورت اتوماتیك است و امكان كنترل و تغییر آن وجود ندارد. ضمناً بررسی قبل از ارسال نیز، نوعی انحصارطلبی و خودسانسوری را ایجاد می كند كه این مورد نیز با خلقیات اینترنت سازگار نیست و دوباره دریافت حق انتشار از نهادی خاص برای انتشار مطالب را كه برای رسانه های مكتوب صادق است، در اینجا نمایان می كند. اما به هرحال به دور از شعارهای خوشایند فضای آزادی و دموكراسی، تخلفات در اینترنت رو به افزایش است. می توان راه و رسم تهیه قوی ترین مواد منفجره را در شبكه قرار داد و فاسدترین شبكه های ممكن را از طریق اینترنت رهبری كرد. البته برخورد با فضای سایبر منطقی به نظر می رسد. چون داده ها به صورت بسته های كوچك در سراسر شبكه اینترنت ارسال می شوند. هر كدام هم می توانند مسیر متفاوتی را طی كنند. لذا مشكل است كه بتوان جریان اطلاعات را متوقف كرد شاید همین انعطاف پذیری ذاتی اینترنت بود كه مورد توجه حامی اصلی آن یعنی وزارت دفاع آمریكا قرار گرفت و به قول اكونومیست، آن را به عنوان «وسیله ارتباطی طرفدار آزادی های مدنی» معرفی كرد. بسیاری معتقدند چون اینترنت مرزهای جغرافیایی را از میان برداشته است پس می تواند قوانین مستمر در قلمروهای مختلف را نادیده بگیرد. ایالات متحده به دلیل اجرای قانون آزادی بیان در این كشور، طبق قانون اساسی به مكان امنی برای صد ها سایت نئونازی های آلمانی مبدل شده است. همچنین مكان خوبی برای عرضه پخش مستقیم شوهای مستهجن پولی در اینترنت. سایت هایی كه طبق قانون بسیاری از كشور ها، ایجاد شدن آنها و استفاده از آنها جرم است. مانند چین و آلمان و كشورهای عربی. حل نشدن چنین معادلات چندمجهولی كه تاكنون روشی اجرایی و علمی برای حل یكسان این موارد تهیه نشده است، معضلی است كه هر روزه جوامع اطلاع رسانی مترقی با آن دست و پنجه نرم می كنند. البته بسیاری عقیده دارند خلافكار به هر حال دستگیر می شود و برای اینترنت نیز راهكار بررسی IP كاربر را پیشنهاد كردند كه البته با آنكه اجرایی تر از روش های قبلی است، ولیكن وجود سایت هایی اینترنتی نظیر Anonqmizer.com كه یك ضدتعقیب آی پی به شمار می رود و یا برخی از سایت ها كه ضددیواره آتشین هستند، سست بودن این پارامترها را به اثبات رسانده است.

• قانون منسجم

به هر حال شكل گیری قانونی منسجم و بین المللی در فضای سایبر كه مورد اتفاق كلیه اعضای سازمان جهانی اینترنت باشد و ضامن اجرایی برای اجرای مفاد قوانین آن فراهم گردد، رشد صعودی سایت های اینترنتی و كاربران این شبكه را كاهش خواهد داد. ولی این كاهش مقطعی و منجر به نهادینه شدن بهینه فعالیت های آن و حمایت از حقوق مولفین و كپی رایت آثار و محصولات عرضه شده در آن می گردد. كنسرسیوم جهانی وب تاكنون با آنكه در طراحی و ساخت نرم افزارهای طراحی صفحات وب و امثالهم نقش خوبی ایفا كرده است ولی در امر سیاستگزاری های جهانی و قابل اجرا در فعالیت های مبنی بر شبكه های اطلاع رسانی بین المللی نتوانسته است اهمیت شایانی از خود اعلام كند.

• قانون مداری در اینترنت

اگر چه سازمان مالكیت معنوی كه چندی پیش جمهوری اسلامی ایران نیز به عضویت آن نایل شد، حركتی مثبت را در این راه آغاز كرده است، ولیكن كنسرسیوم بین المللی وب نیز می بایست با همكاری بیشتر با سایر ارگان های جهانی و به خصوص سازمان ملل متحد، بازوی اجرایی مطلوبی برای وضع و بررسی قوانین صادره برای فضای سایبر باشد. قانونمند شدن اینترنت توسط راه های زیر امكان پذیر است:

۱- ایجاد سازمانی بین المللی مانند سازمان جهانی اینترنت، جهت وضع قوانین و مقررات برای كلیه فعالیت های تحت شبكه آن لاین.

۲- تعریف كلی فعالیت های تحت شبكه از ایجاد و راه اندازی سایت گرفته تا ارسال تبلیغات بر روی پست الكترونیكی كاربران و نفوذ به دیتابیس های رسمی.

۳- تعریف و بهینه كردن شرایط ارائه خدمات اینترنت در كشورها و فراهم كردن فضای فرهنگی و اصولی جهت دوركردن اعمال خلافكارانه در جوامع، تا بازتاب آن در رسانه اینترنت با ابزارهای ممتازش صورت نپذیرد.(این مورد به خوبی گویای این حقیقت است كه در راه قانونمند كردن اینترنت، بایستی در خارج از مرزهای اینترنت، به قانونمند كردن برخی از روش های فعالیت كاربران در خارج از شبكه اینترنت پرداخت. قطعاً در كشوری كه فعالیت های همجنس بازی آزاد است، این امر در اینترنت نیز گسترش و منعكس خواهد شد و راه را برای اغفال و توسعه ایدئولوژی این گروه ها در سایر كشورها نیز فراهم می كند. هم اكنون بسیاری از بزرگترین موتورهای جست وجوی جهان، با آنكه به صورت مستقیم به معرفی و عرضه خدمات و اطلاعات موسسات و گروه های خلافكارانه و غیرانسانی نمی پردازند ولیكن همواره تبلیغات گسترده ای از این مراكز و سایت ها در بهترین نقاط تبلیغ سایت ها دیده می شود كه گوگل، یاهو از این زمره هستند.)

۴- اعمال این قانون كه عضویت كشورهایی در سازمان جهانی اینترنت پذیرفته می شود كه به عضویت سازمان جهانی مالكیت معنوی پذیرفته شده باشند و استانداردهای ارائه خدمات اینترنت را در اختیار داشته باشند، این امر تا حدودی اجرایی كردن قانون مهم و راهبردی كپی رایت را در فضای سایبر عملی می كند و راه پیگیری شكایت های مربوطه را همانند پلیس بین الملل (اینتر پل) آسان می كند.

۵- ایجاد نهادی برای اجرای قوانین وضع شده توسط اعضای سازمان جهانی اینترنت و رعایت حقوق مولف و كاربران شبكه.

• نتایج قانونی

با این اوصاف، مفاد فوق استنتاجی را حكم می كند كه رسیدن به اهداف اجمالی زیر از آن دسته اند : ۱- حمایت از فعالیت های مفید بشردوستانه ۲- نفی فعالیت های ضداخلاقی در اینترنت با تعریفی كه كلیه اعضای سازمان جهانی اینترنت از آن ارائه كرده اند در بخش هایی نظیر پورونوگرافی كودكان و جوانان، توزیع كتاب ها و نوارهای ضداخلاقی و نژادپرستانه، ممنوعیت فروش و پخش محصولات مغایر با اصول انسانی و بین المللی ۳- حمایت از كارگزاران و سرمایه گذاران و كاربران رسانه آن لاین و ایجاد راهكارهای حمایتی از آنان در آی تی و دهكده جهانی هزاره سوم ۴- مقابله عملی و بهینه با اصول و مبانی اخلال و نفوذ به شبكه های اطلاع رسانی و سیستم های پردازشگر و سرورهای اینترنت در جغرافیای سازمان جهانی اینترنت ۵- فراهم كردن جو قانونمند الكترونیكی كه راه را برای ایجاد مطمئن و ممتاز خانواده های الكترونیك و دهكده الكترونیكی فراهم می كند ۶- رشد و توسعه فعالیت های آموزشی، فرهنگی و ورزشی در اینترنت و ارتقای بیشتر امر آموزش و توسعه مذاهب و شیوه های انسانی در بزرگترین رسانه آن لاین جهان كه می تواند بازوی اجرایی ایدئولوژی گفت وگوی تمدن ها در برابر دیپلماسی برخورد تمدن های هانتینگتون شود.

• راهكارهای اجرایی

راهكارهای اجرایی مناسب تر در برخورد با تخلفات اینترنتی مانند برخورد با تروریسم و خشكاندن ریشه های آن است. نه می توان آن را به طور مستقیم به یك كشور و یا نهاد خاص نسبت داد و نه كشوری قادر به برخورد یك جانبه با عامل مستقیم و غیرمستقیم آن در سراسر جهان است. عزم جهانی برای رسیدن به یك نقطه عطف بین المللی در مورد تنظیم و اجرای قوانین وضع شده در مورد تخلفات در فضای سایبر، راهكار مناسبی است. وجود كنسرسیومی جهانی كه شامل نمایندگان تمامی كشورهای جهان باشد، می تواند امر قانونگذاری این روش اجرایی را تهیه كند. ایجاد یك استاندارد بین المللی برای برخورد با تخلفات اینترنتی كه اكثر آن اخلاقی است، می بایست در وهله نخست از تغییر سیاست های فرهنگی كشورها آغاز شود. چرا كه افراد بیمار، محصول جامعه بیمار هستند و قطعاً دسترسی های جهانی آنها می تواند مشكلات بسیاری را ایجاد كند. كشورهایی كه پورنوگرافی در آنها آزاد است، قطعاً در برخورد این پدیده و ظهور عینی آن در اینترنت، ناتوان خواهند بود. كشورهایی كه كپی رایت به صورت جدی در آنها رعایت نمی شود، نمی توانند مانع از تخلفات كپی رایت در سایت های اینترنتی شوند.

اینكه دومین هایی با پسوند های كشوری را تنها شركت ها، موسسات و مراكز حقوقی و یا حقیقی معتبر با ارائه مشخصات كامل خود و رعایت برخی موارد می توانند ثبت كنند،از جمله چنین تجارب مثبتی است كه تاكنون در اینترنت پیاده شده است. معاهده كپی رایت در سال ۱۹۹۵ سازمان جهانی مالكیت معنوی نیز از این نمونه است كه در جهت قانونمند كردن فضای راهبردی كلبه های الكترونیك آینده اینترنت، اقدام كرده است.