ویروسی که از عربستان آمد

هشدار دکتر حمید عمادی به حاجیان ایرانی درباره «سندروم تنفسی خاورمیانه»

جهش‌های ژنی در میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا معضلی است که هرازگاهی دانشمندان و محققان را با مشکلات بزرگی برای مقابله روبرو می‌کند و چه بسا تا اقدام مناسب، ساختن واکسن یا یافتن دارویی برای ریشه‌کن?کردن بیماری، باعث مرگ و میر شود...

یکی از این میکروارگانیسم‌هایی که از شهریور سال قبل تا به حال ۹۰ نفر را گرفتار کرده،middle east respiratory syndrom یا مرس (MERS) است که متاسفانه از این ۹۰ نفر فرد مبتلا، ۴۵ نفر جان باخته‌اند که این خود آمار بالایی است. کانون ویروس مرس کشور عربستان است؛ یعنی مکانی که زائران ایرانی در آن رفت و آمد دارند و همین امر جامعه پزشکی کشور را بیش از پیش نگران کرده است.

با دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری‌های عفونی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران دراین‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ این ویروس نوظهور از کی و کجا شروع به بیماریزایی کرده؟

اولین مورد بیماری در سپتامبر ۲۰۱۲ گزارش شد. ویروس این بیماری با ساختار ژنتیکی جدید و از کرونا ویروس‌هاست. در ابتدا نام آن را ویروس «سارس جدید» گذاشتند ولی از ماه می ۲۰۱۳ «سندروم تنفسی حاد خاورمیانه» نام گرفت. هنوز به درستی نمی‌توان گفت ویروس چگونه پدید آمده ولی ویروسی در بدن نوعی خفاش زندگی می‌کند که از نظر ژنوم ۹۴ درصد با ویروسی که در بدن انسان بیماری‌ ایجاد می‌کند، همخوانی دارد.

▪ نیمی از مبتلایان به این بیماری فوت شده‌اند. این آمار خطرناک نیست؟

این مساله نشان‌دهنده آن است که این بیماری، کشنده و فوق‌العاده جدی است. طبق آخرین آمار، تا ۱۹ جولای ۲۰۱۳، از ۹۰ نفر مبتلا،

۷۰ نفر در عربستان سعودی، ۲ نفر در فرانسه، ۳ نفر در ایتالیا، ۲ نفر در اردن، ۱ نفر در قطر، ۲ نفر در تونس و ۴ نفر در انگلستان و

۶ نفر از آنها از امارات متحده عربی بوده‌اند و تحقیقات نشان می‌دهد همه مبتلایان به نوعی با عربستان در ارتباط بوده‌اند.

▪ بیماری چگونه شروع می‌شود؟

افراد مبتلا دچار سرماخوردگی و عفونت تنفسی ساده همراه تب، سردرد و تنگی نفس می‌شوند. به‌تدریج تنگی نفس آنقدر شدید می‌شود که بیمار به بیمارستان مراجعه می‌کند و برای مراقبت بیشتر باید بستری شود. این بیماران نارسایی شدید تنفسی پیدا می‌کنند. همه این علایم شبیه عفونت سارس است اما مرس علامت خطرناک‌تر دیگری دارد که در عفونت سارس دیده نمی‌شود؛ این ویروس آنقدر قدرتمند عمل می‌کند که کلیه‌ها را از کار می‌اندازد و برای بقای بیمار باید حتما او را دیالیز کرد.

▪ قربانیان این ویروس بیشتر چه کسانی بوده‌اند؟

افراد دچار بیماری‌های مزمن کلیوی، ریوی،

قلبی-عروقی، دیابت و آسم یا افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی بدنشان مشکل داشته است.

▪ عامل نگران‌کننده موضوع در حال حاضر و در ارتباط با این بیماری چیست؟

شهریور امسال، سفر حج انجام می‌شود و نگرانی ما آلوده‌شدن حجاج ایرانی و بازگشت آنها به ایران و انتقال این ویروس خطرناک است. راه‌های انتقال این بیماری از طریق قطره‌های تنفسی است و دست دادن، روبوسی، عطسه و سرفه چرخه انتقال را تکمیل می‌کنند. مشابه این اتفاق سال ۱۳۸۸ و موقعی که ترس از ابتلا به آنفلوانزا وجود داشت، افتاد اما امسال چند نکته اساسی مشکل را پیچیده‌تر می‌کند.

▪ چه نکته‌هایی؟

سال ۱۳۸۸ برنامه‌ریزی بسیار دقیقی برای حجاج انجام شد و خانم دکتر وحید دستجردی انرژی زیادی صرف این برنامه‌ریزی کردند؛ ما در آن سال هیات پزشکی مجهزی داشتیم. رسانه‌های نوشتاری و شنیداری، تلاش زیادی برای آگاهی دادن به مردم و زائران کردند و از آن سال در هر کاروان یک پزشک ماهر و آموزش‌دیده بود که قبل از سفر آگاهی لازم را درباره چگونگی راه‌های پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا از قبیل شستن مداوم دست‌ها، استفاده از جانماز شخصی، اجتناب از روبوسی و دست دادن و... به زائران می‌داد. مسوولان موفق شدند برخی از زائران را به دلیل کهولت سن و ابتلا به بیماری‌های مزمن از رفتن به سفر حج منصرف کنند و از ۱۰۰ هزار نفر، ۶۵ هزار نفر به عربستان فرستاده شدند. این کاهش نفرات باعث شد اتاق‌هایی خالی بماند و با دیدن کوچک‌ترین علایمی از بیماری در فرد، به او یک اتاق شخصی اختصاص دهند و درواقع او را ایزوله کنند تا از سرایت بیماری به دیگران جلوگیری شود. پزشکان قبل از سفر همه حجاج را می‌شناختند و از بیماری‌های آنها آگاهی‌ کامل داشتند و خوشبختانه حجاج به سلامت بازگشتند و ما تجربه موفقی داشتیم.

▪ آیا این تمهیدات امسال وجود ندارد؟

متاسفانه امسال به چند دلیل هیچ برنامه‌ریزی‌ای انجام نشده؛ مساله مهم، کمبود پزشک در کاروان‌هاست. برای هر ۳-۲ کاروان، شاید هم بیشتر، یک پزشک فرستاده می‌شود، آموزش برای کادر پزشکی وجود ندارد، اطلاع‌رسانی رسانه‌ها فوق‌العاده اندک بوده و فقط به مدت ۱۰ دقیقه دو تن از استادان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در شبکه تلویزیونی در این‌باره صحبت کردند درحالی که اطلاع‌رسانی باید گسترده‌تر باشد. امسال به علت گذر از یک دولت به دولت دیگر، به نظر می‌رسد توجهی به این قضیه نشده است و غفلت می‌تواند سلامت زائران را به خطر بیندازد. توجه کنید حتی یک مورد مرگ در اثر ابتلا به بیماری هم زیاد است و نباید اتفاق بیفتد.

▪ این بیماری قابل درمان است؟ واکسنی برای آن وجود دارد؟

تاکنون هیچ داروی ضدمیکروب یا آنتی‌بیوتیک خاصی برای درمان بیماری مرس ساخته نشده است و بیماری باید خودبه‌خود بهبود یابد. این بیماری ۳ تا ۱۰ روز طول می‌کشد و بیشتر کسانی که فوت شدند، ۸-۷ روز از بیماری‌شان می‌گذشته است. واکسنی هم برای پیشگیری ساخته نشده است.

پرنیان پناهی