تعیین روز اول و آخر سال

تقویم رایج کشور ما از نوع خورشیدی یا شمسی است و قرار است با فصول تطابق داشته باشد, اما ممکن است این سوال مطرح شود که آیا ما طول سال را درست لحاظ می کنیم

تقویم رایج کشور ما از نوع خورشیدی یا شمسی است و قرار است با فصول تطابق داشته باشد، اما ممکن است این سوال مطرح شود که آیا ما طول سال را درست لحاظ می‌کنیم؟

نوع کبیسه‌گیری ما حالت قراردادی ندارد و مانند کبیسه‌گیری در تقویم میلادی نیست. سال ۱۳۰۴ با تصویب مجلس شورای ملی وقت، تقویمی که اکنون از آن استفاده می‌کنیم، جنبه قانونی پیدا کرد. در این زمینه در قانونگذاری کشور یک نکته مغفول وجود دارد که هیچ‌گاه مکتوب نشده است. آن هم نوع کبیسه‌گیری و تعیین روز اول فروردین است. در تقویم رسمی کشور، لحظه تحویل سال را با دقت بالا محاسبه می‌کنند. مردم به زمان دقیق تحویل سال نو توجه دارند و کارشناسان مرکز تقویم از دقیق‌ترین الگوریتم‌ها و فرمول‌های مکانیک سماوی برای محاسبه زمان دقیق تحویل سال استفاده می‌کنند. بنابراین لحظه تحویل سال در کشور ما با دقت ثانیه محاسبه و اعلام می‌شود.

سال در یک روز خاص تحویل می‌شود. روز قبل از روزی که تحویل سال در آن اتفاق می‌افتد به سال قبل متعلق است. روز بعد از روز تحویل سال نیز به سال نو تعلق دارد. اما تکلیف روزی که سال در آن تحویل می‌شود چیست؟

اگر تحویل سال زمانی اتفاق بیفتد که مثلا دو ساعت از روز گذشته باشد نمی‌توانیم بگوییم این دو ساعت به سال کهنه و ۲۲ ساعت بعد به سال نو تعلق است. قاعده نانوشته که در واقع هیچ‌گاه مکتوب نشده می‌گوید اگر لحظه تحویل سال، قبل از ظهر باشد، روزی که سال در آن تحویل می‌شود اول فروردین سال نو است و اگر تحویل‌ سال بعدازظهر باشد این روز آخرین روز سال کهنه است.

این قاعده در کشور برای استخراج تقویم مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر اساس این قاعده سال کبیسه و عادی نیز به طور خودکار و بدون نیاز به قرارداد تعیین می‌شود. در حقیقت در تقویم هجری شمسی، عادی و کبیسه‌شدن سال‌ها مشابه تقویم گرگورین نیست بلکه زمان تحویل سال است که کبیسه بودن سالی را مشخص می‌کند. اگر در یک سال لحظه تحویل سال پیش از ظهر و لحظه تحویل سال بعد، بعدازظهر باشد، این سال کبیسه است. ما کبیسه چهار ساله یا پنج ساله داریم، اما در تقویم گرگورین فاصله کبیسه‌ها چهاریا هشت سال است. برای مثال بر این اساس سال ۱۶۹۶ سال کبیسه است، اما سال ۱۷۰۰ کبیسه نیست و کبیسه بعدی سال ۱۷۰۴ است.

در تقویم ما با این قاعده‌ای که گفته شد و هنوز جزو قوانین کشور نیست، ساعت صفر اول فروردین با لحظه تحویل سال حداکثر ۱۲ ساعت اختلاف دارد، بنابراین تقویم ما بسیار دقیق است. هر سال لحظه تحویل سال محاسبه و ظهر شرعی مشخص می‌شود و بعد بر این اساس مشخص می‌شود روز تحویل سال آخر اسفند است یا اول فروردین. بعضی ‌از کارشناسان می‌گویند در تعیین این که این روز به سال بعد تعلق دارد یا به سال قبل باید ظهر شرعی برای تهران که پایتخت است ملاک باشد. عبور خورشید از نصف‌النهار تهران که پایتخت است به عنوان مبنا در نظر گرفته شود. بعضی دیگر از کارشناسان نیز بر این باورند که باید نصف‌النهار استاندارد مبنای کار قرار گیرد. طول جغرافیایی شهر تهران ۵۱.۵ است در حالی که نصف‌النهار استاندارد ایران ۵۲.۵ است. بعضی‌ کارشناسان نیز ساعت ۱۲ را نصف‌النهار در نظر می‌گیرند. ساعت ۱۲، ساعت میانگین اذان ظهر در نصف‌النهار رسمی ایران است. چون این قاعده نانوشته است تا زمانی که با شرایط خاص مواجه نشویم درباره ظهر قراردادی تصمیم‌گیری نمی‌کنیم، اما لازم است سال‌های آینده طرح و لایحه در این زمینه تهیه شود. باید با دعوت از استادان و کارشناسان بهترین نوع کبیسه‌گیری را که هم ساده و هم دقیق باشد، انتخاب کنیم. ممکن است در آینده‌ای نزدیک این قاعده نانوشته کنار گذاشته شده و قراردادی برای این کار تعیین شود.

اما آنچه اکنون در مرکز تقویم به عنوان اساس کار در استخراج تقویم مورد استفاده قرار می‌گیرد این است که براساس قاعده نانوشته، ظهر آن روز تعیین‌ شده و زمان تحویل سال محاسبه می‌شود. با این روند تقویم ما دقیق باقی می‌ماند، اما پیش‌بینی آن برای سال‌های دور در آینده قدری مشکل و پیچیده است.

بعضی پارامترهای زمین برای سال‌های بعد به طور کامل قابل‌ پیش‌بینی نیست. اگر لحظه تحویل سال ۱۲ نزدیک به ظهر باشد ممکن است تحویل سال جابه‌جا شود و نتوانیم کبیسه و عادی بودن سال را پیش‌بینی کنیم. یعنی نمی‌‌توان پیش‌بینی کرد هزاران سال بعد کدام سال عادی یا کبیسه است.