مترو جایگزین خودرو

افزایش بی رویه مصرف بنزین در کشور, چاره ای جز کنترل مصرف برای مسوولا ن نگذاشته بود چرا که در صورت تداوم این روند, دولت باید بیش از ۷ میلیارد دلا ر برای واردات بنزین اختصاص می داد; یعنی نزدیک به ۵ میلیارد دلا ر بیش از آنچه که در بودجه پیش بینی شده بود

افزایش بی رویه مصرف بنزین در کشور، چاره ای جز کنترل مصرف برای مسوولا ن نگذاشته بود. چرا که در صورت تداوم این روند، دولت باید بیش از ۷ میلیارد دلا ر برای واردات بنزین اختصاص می داد; یعنی نزدیک به ۵ میلیارد دلا ر بیش از آنچه که در بودجه پیش بینی شده بود. این که آیا سهمیه بندی بنزین کار درستی بود یا خیر موضوع بحث ما نیست. فقط به این موضوع اکتفا می کنیم که طبق برنامه چهارم توسعه دولت موظف بود تا پایان برنامه، بنزین را به قیمت واقعی خود برساند. بنابراین در هیچ کجا از برنامه چهارم، حرفی از سهمیه بندی به میان نیامده است. علا وه بر آن، وقتی دولت تصمیم به سهمیه بندی بنزین گرفت، قرار بود که بر اساس قانون، همزمان با اعلا م نرخ بنزین سهمیه بندی شده، قیمت بنزین آزاد را اعلا م کند که نه تنها اعلا م نشده، بلکه برخی از مسوولا ن از جمله وزیر نفت، وزیر کشور و سخنگوی دولت اعلا م کرده اند که فعلا برنامه ای برای عرضه بنزین با نرخ آزاد ندارند و حتی گفته می شود حالا که میزان مصرف روزانه بنزین از ۸۰ میلیون لیتر به ۵۰ میلیون لیتر کاهش یافته، دولت تمایلی هم به عرضه بنزین، خارج از روال سهمیه بندی ندارد که به نظر می رسد ابهامات قانونی این مسائل باید هر چه سریع تر رفع شود.

اما آنچه مد نظر ماست، فعلا بررسی این ابهامات نیست. اگرچه این ابهامات و مشکلا ت دیگر موجب شده طرح سهمیه بندی بنزین، نارضایتی هایی در بین اقشاری از مردم ایجاد شود، اما نمی توان این نکته را نادیده گرفت که جلوگیری از روند رشد بی رویه مصرف بنزین باید از نقطه ای شروع می شد تا ایران که سومین عرضه کننده بنزین ارزان در جهان و یکی از بزرگترین واردکنندگان بنزین محسوب می شود، بیش از این از این نقطه ضرر نکند. به ویژه با توجه به این که موضوع هدفمند کردن یارانه ها که گام اساسی برای صرفه جویی در مصرف سوخت است، باید تدبیری برای متوقف ساختن رشد بی رویه مصرف بنزین اندیشیده می شد. حال، بگذریم از اینکه آزاد کردن قیمت سوخت و پرداخت یارانه انرژی به صورت نقدی به عامه مردم - و نه صرفا دارندگان خودروها - بهترین راه برای استقرار عدالت در جامعه است که مورد توجه قرار نگرفته است.

اکنون که بنزین، سهمیه بندی شده و فعلا هم خبری از عرضه بنزین با نرخ آزاد نیست، بهتر است با شرایط فعلی، موضوع را بررسی کنیم. از زمان آغاز سهمیه بندی، استفاده از خودروهای شخصی کاهش، و به تبع آن استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی افزایش یافت. اما مشکل اینجاست که ناوگان حمل و نقل عمومی کشور، به هیچ وجه پاسخگوی نیاز عادی شهروندان هم نیست و اکنون که استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی از جمله اتوبوس و مترو افزایش یافته، این مشکلا ت دوچندان شده است.

در ناوگان حمل و نقل عمومی تهران، مترو اگرچه هنوز به طور ناقص افتتاح شده و تا تکمیل نهایی فاصله زیادی دارد اما از نقش مهم و تاثیرگذاری در حمل و نقل عمومی شهروندان به ویژه جمعیت عظیمی که همه روزه با مترو از کلا ن شهر کرج به تهران سفر می کنند دارد. تماشای صحنه هجوم ناگهانی شهروندان به داخل واگن های مترو که برای یافتن جای مناسب - نه صرفا برای نشستن، بلکه برای راحت ایستادن - و ازدحام شدید مسافران در واگن ها که گاه تنفس را مشکل می کند، صحنه های عادی است. خطوط مترو در تهران هنوز به طور کامل افتتاح نشده و خطوط افتتاح شده هم دچار مشکل کمبود واگن هستند، به طوری که در ساعات پر رفت و آمد، به جای هر ۲ دقیقه، هر ۳/۵ دقیقه تا ۴ دقیقه شاهد ورود مترو به ایستگاه ها هستیم.

براساس تبصره ۱۳ بودجه سال ۸۵ کل کشور، دولت موظف بود برای فراهم ساختن زمینه سهمیه بندی بنزین، ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله مترو را توسعه و تجهیز کند. اما دولت در این زمینه تاکنون اقدامات لا زم را به عمل نیاورده است. مروری بر آمار موجود، گویای ضعف - یا شاید بی مهری - دولت به توسعه و تجهیز مترو است.

در تبصره ۱۳، هزار میلیارد تومان پول به همراه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان از حساب ذخیره ارزی و ۴ میلیارد دلا ر فاینانس پیش بینی شده بود که از این میزان، فقط ۷۳ میلیارد تومان به متروی تهران اختصاص یافت. این اعتبار کم در شرایطی به مترو تعلق گرفت که دولت در سایر بخش های پیش بینی شده در تبصره ۱۳ هم اقدامات خاصی انجام نداد.

گازسوز کردن خودروها با مشکل کمبود اعتبار و کمبود سیلندر مواجه شد; به طوری که نه خودروهای بنزین سوز به گازسوز تبدیل شدند و نه تولید خودروهای دوگانه سوز به خوبی پیش رفت. هم اکنون نیز شاهد تحویل خودروهای صفر کیلومتر دوگانه سوز به خریداران بدون سیلندر گاز هستیم.

روند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و جایگزینی آن با خودروهای نو هم به کندی پیش می رود; به طوری که درسال جاری تبدیل به پرداخت وجه نقد به جای خودروی فرسوده شده است.

بنابراین شاهد هستیم که دولت وظایف خود را در تبصره ۱۳ به خوبی ایفا نکرده و مشخص نیست مبالغ پیش بینی شده در تبصره ۱۳ چگونه هزینه شده است. در چنین شرایطی عدم توجه به نیازهای مترو به عنوان شریان اصلی حمل و نقل عمومی تهران، پرسش برانگیز است. مردم به دلیل سرعت مترو، تمایل زیادی به انجام سفرهای شهری خود با آن دارند. اما وقتی در بسیاری از نقاط تهران - از جمله منطقه وسیعی از شمال و شمال غرب - هنوز خطوط مترو راه اندازی نشده و خطوط راه اندازی شده نیز با حداکثر ظرفیت مشغول فعالیت نیستند، تمایل مردم برای استفاده از مترو کاهش می یابد. قطعا هیچیک از مسوولا ن هم تمایلی به مچاله شدن در ازدحام مترو ندارند!

دولت، حال که به تعبیر مقام معظم رهبری با شجاعت، روند کنترل مصرف بی رویه سوخت را آغاز کرده، لا زم است زمینه رفت و آمد آسان شهروندان را فراهم کند تا تمایل مردم به استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی افزایش یابد. آنگاه مردم، از مترو به جای خودرو استفاده خواهند کرد.

نویسنده : کیان راد