کارویژه سینمای مستند بازتاب حقیقت است

سینمای مستند قاب ثبت خاطره‌های حقیقی است. به واقع در آینه یک اثر مستند به دنبال حقایقی هستیم که ممکن است در پس گذر زمان یا بنا بر برخی مصالح وجهی ناپیدا در باورعمومی یافته باشد …

سینمای مستند قاب ثبت خاطره‌های حقیقی است. به واقع در آینه یک اثر مستند به دنبال حقایقی هستیم که ممکن است در پس گذر زمان یا بنا بر برخی مصالح وجهی ناپیدا در باورعمومی یافته باشد و رفع این چالش همان رسالتی است که از سینمای مستند انتظار می‌رود. از اینروست که در یک فیلم مستند گاه فراتر از وجه رسانه‌ای آن به باورهای ایدئولوژیک یک نظام سیاسی نیز اشاره می‌شود یا در پرتو یک تحول بین‌المللی به کنکاش و حقیقت یابی نسبت به آن رو آورده می‌شود. به واقع تولید یک فیلم مستند سبک کاری خاصی را می‌طلبد و رسیدن به محتوای غنی این دست آثار نیز سخت است. اینکه گفته می‌شود سینمای مستند مادر همه تولیدات بصری است جمله ای درست است. به واقع در سینمای داستانی بیشتر قوه تخیل است که چارچوب روایت و ساختار درام را شکل می‌دهد اما در سینمای مستند با مفاهیمی‌سروکار داریم که اتفاق افتاده و به وقوع پیوسته است.

حتی گاه می‌توان پیش بینی یک اتفاق یا واقعه را در قالب اثری مستند انجام داد. به همین دلایل، سازنده فیلم مستند باید از بهره هوشی و قوه تحلیلی خوبی در رصد سوژه و دست یابی به اسناد درجه یک بهره مند باشد زیرا سینمای مستند لایه‌های پنهان زندگی جامعه را مطرح می‌کند و از هرگونه خیال پردازی یا بهره گیری از اسناد ضعیف در این گونه روایی تا حد امکان پرهیز می‌شود. از سویی در بطن رویکرد مستند سازی همواره چالش مهمی‌چون رویارویی با افراد و نهادهایی که طرح حقیقت ممکن است آسیب‌هایی به منافعشان وارد کند وجود دارد که کار مستندساز را در مقایسه با یک سینمایی ساز، کارگردان مجموعه‌های تلویزیونی یا حتی سازندگان تله فیلم‌ها با دشواری‌های غیرقابل پیش بینی تری مواجه می‌سازد. از اینروست که مدیر این عرصه باید از دقت نظر والایی در سیاست گذاری، برقراری ارتباط با جشنواره‌ها، در نظر گرفتن تسهیلات حمایتی برای فعالان این عرصه که اکثرا از نیروهای خلاق جوان هستند بهره مند باشد.

در بحث نگاه مدیریتی به حوزه سینمای مستند نیز باید اذعان کنیم که تا چند سال گذشته سینمای مستند در ایران شناخته شده نبود و باور عمومی نسبت به مفهوم سینمای مستند تنها معطوف به آثاری بود که به مسایل حیات وحش می‌پرداخت و این شیوه نگاه باعث مهجور ماندن سینمای مستند شد و تحقیقات میدانی و جامعه آماری‌ها نیز نشان می‌دهد که مخاطبان هنوز هم با سینمای مستند آشنا نیستند و باید فرهنگ تماشای این دست آثار را در جامعه به وجود آوریم. فیلم مستند اگر مبتنی براستنادات و پژوهش‌های جامع و دقیقی باشد می‌تواند مخاطب خود را پیدا کند. اما آنچه سینمای مستند را در شرایط کنونی با چالش‌هایی روبرو کرده عدم تمایل فیلمسازان به پژوهش است و بدیهی است با رویکردهای خام و بدون ارزیابی مستدل آثاری نه چندان قابل دفاع در سینمای مستند عرضه می‌شود.

نویسنده : الهام فرنوش