الجزایر جدال سیاست و خشونت

بهبود بازار جهانی نفت و روی آوردن شركت های نفتی خارجی به الجزایر برای مشاركت در سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز چشم انداز مثبتی برای اقتصاد این كشور فراهم ساخته است

خشونت و ناامنی به عنوان یك نماد تاریك همچنان بر صحنه سیاسی الجزایر سایه افكنده و تلاش دولت های پی درپی برای جایگزین كردن سیاست به خشونت چندان موفقیت آمیز نبوده است.

به عقیده تحلیل گران مسائل سیاسی با اینكه این كشور تا رسیدن به مرحله آشتی ملی و ثبات سیاسی راهی طولانی در پیش دارد اما اگر به بررسی ریشه های سیاسی و اجتماعی چالش های موجود نپردازد و راه حل جدی برای مشكلات فرارو پیدا نكند هیچگاه به این جایگاه نخواهد رسید.

بهبود بازار جهانی نفت و روی آوردن شركت های نفتی خارجی به الجزایر برای مشاركت در سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز چشم انداز مثبتی برای اقتصاد این كشور فراهم ساخته است. اما مهمترین مشكلات الجزایر ریشه های سیاسی اجتماعی دارند.

● بستر ورود به «دهه سیاه»

بسیاری، بستر ورود الجزایر به بحران امنیتی دهه ۹۰ (دهه سیاه) را در حوادث قبل و پس از اكتبر ۱۹۸۸ یافته اند. حوادث این دوره را می توان چنین برشمرد:

▪ ۲۷ دسامبر ۱۹۷۸

- بیماری و مرگ غیرمنتظره «هواری بومدین» رییس جمهور و بنیانگذار الجزایر پس از استقلال، كشور را دچار شوك سیاسی ناشی از فقدان رهبری كاریزماتیك و وارد مرحله ای از بی ثباتی كرد.

▪ ۷ فوریه ۱۹۷۹

- پس از برخی كشمكش های سیاسی بین جناح های قدرتمند نظام، سرانجام «شاذلی بن جدید» با حمایت ارتش نامزد ریاست جمهوری از سوی جبهه آزادیبخش ملی شد و در انتخاباتی در این روز به پیروزی رسید و رییس جمهور شد و روش سیاسی و اقتصادی متفاوتی از هواری بومدین را در پیش گرفت كه فضای باز سیاسی محور آن بود.

- مشكلات اقتصادی از جمله بدهی های خارجی، فقر و بیكاری در كنار برخی اختلافات سیاسی در بین نخبگان حاكم زمینه رشد بحران در كشور را فراهم كرد.

- در پی اجرای سیاست فضای باز، سطح و ماهیت انتظارات اجتماعی و سیاسی بالا رفت و در كنار رشد احزاب و گروه های سیاسی متفاوت، وابستگی اقتصادی به خارج نیز بیشتر شد تا این كه حوادث اكتبر ۱۹۸۸ از راه رسید.

▪ ۴ اكتبر ۱۹۸۸

ماه اكتبر نقطه عطفی در تاریخ پس از استقلال الجزایر به شمار می رود، كشور از روزهای نخست این ماه شاهد اعتصابات بود و امور عادی كشور معطل ماند تا اینكه در غروب ۴ اكتبر ۱۹۸۸ دانش آموزان مدارس دست به تظاهرات زدند، اقشار مختلف به آن پیوستند و كار به خشونت و حمله به مراكز دولتی و عمومی كشیده شد.

▪ ۵ ا كتبر ۱۹۸۸

نیروهای پلیس نیز از مقابله با آن عاجز ماندند و عملا صحنه را ترك كردند.

▪ ۶ اكتبر ۱۹۸۸

ارتش با اعلان حكومت نظامی رسما برقراری نظم در شهر الجزیره را بر عهده گرفت.

▪ ۱۰ اكتبر ۱۹۸۸

دهها هزار تن از طرفداران جبهه نجات اسلامی در یك راهپیمایی آرام در میدان مركزی و تاریخی شهر «ساحه الشهدا»، تجمع و مطالبات سیاسی خود را مطرح می كردند. حادثه مشكوكی رخ داد، از یك خودرو عبوری به طرف نیروهای ارتش شلیك شد و ارتش نیز دست به اقدام متقابل زد و به خودرو و سایر تظاهركنندگان آتش گشود. ۱۵۹نفر كشته و ۱۵۴ تن زخمی شدند. آمارهای غیررسمی كشته شدگان را تا ۵۰۰نفر ذكر كرده اند.

این حوادث همچون بمبی بود كه خشونت را در جامعه الجزایر منفجر كرد و از این پس حكومت و جبهه نجات تنها با زبان تهدید و قدرت با یكدیگر به گفت و گو پرداختند.

▪ ۱۲ اكتبر ۱۹۸۸

شاذلی بن جدید طی یك نطق رادیویی پایان حكومت نظامی را اعلام و از برنامه خود برای اصلاح قانون اساسی سخن گفت.

▪ ۲۳ فوریه ۱۹۸۹

قانون اساسی جدید به تصویب رسید و برای نخستین بار در كشور نظام تعدد احزاب پذیرفته و كشور از حالت نظام تك حزبی به رهبری جبهه آزادیبخش ملی خارج شد. نخستین قانون اساسی كه به طور مشخص حقوق شهروندان در آزادی بیان، حق اعتصاب و سایر حقوق اساسی را به رسمیت می شناخت.

به سرعت احزاب جدید با گرایش های مختلف تشكیل شد كه در میان ۶۰ حزب رسمی مهمترین آن حزب جبهه نجات اسلامی به رهبری «عباس مدنی» بود كه از این پس به صورت یك حزب رسمی فعالیت گسترده ای را آغاز كرد و به سرعت نفوذ عمیقی در بخش های مختلف جامعه یافت.

▪ ۱۲ ژوئن ۱۹۹۰

برای نخستین بار در تاریخ الجزایر انتخاباتی آزاد در سایه تعدد احزاب برگزار شد و مردم برای انتخاب نمایندگان شوراهای شهر و روستا به پای صندوق ها رفتند. جبهه نجات اسلامی با اكثریت ۵۵ درصد پیروز شد، حزب كهنه كار «جبهه آزادیبخش ملی» در شكستی دور از انتظار تنها ۳۰ درصد آرا و سایر احزاب نیز بقیه آرا را به دست آوردند. اعتماد به نفس ویژه «جبهه نجات» عزم این حزب را برای «تشكیل حكومت اسلامی» جزم تر می كرد.

هرچه جبهه نجات بر مطالبات خود بیشتر پا می فشرد و از نظر جذب افكار عمومی موفقیت های بیشتری می یافت مقاومت جبهه آزادیبخش ملی و نیز گروه هایی از نظامیان در برابر نتایج انتخابات بیشتر می شد.

▪ ۲۳ مه ۱۹۹۱

مقاومت دولت در برابر مطالبات جبهه نجات سبب شد رهبران این جبهه رسما آغاز اعتصابات و نیز تحصن در میادین شهر و راهپیمایی مسالمت آمیز را اعلام كنند.

▪ ۳ ژوئن ۱۹۹۱

با تداوم اعتصابات، وزیر كشور وقت به نیروهای امنیتی دستور داد میادین شهر از جمله ساحه الشهدا بزرگترین میدان شهر را از طرفداران جبهه نجات تخلیه كنند. درگیری رسمی بین جبهه نجات و حكومت بود.حمله همه جانبه سیاسی و رسانه ای علیه جبهه نجات آغاز شد، برخی درگیری ها به وجود آمد، تعدادی كشته شدند.

▪ ۳۰ ژوئن ۱۹۹۱

آغاز دستگیری های وسیع رهبران جبهه نجات با بازداشت «علی بن حاج» رهبر شماره دو جبهه نجات و سپس عباس مدنی رهبر این جبهه و اعلام تصمیم دولت مبنی بر محاكمه آنان به اتهام تحریك به خشونت، تخریب و كمك به گروه های مسلح.

▪ ۲۶ دسامبر ۱۹۹۱

جبهه نجات با وجود همه فشارها در انتخابات مجلس نیز با پیروزی خیره كننده ای (دستیابی به ۱۸۸ كرسی از ۲۳۱ كرسی مجلس) مواجه شده اما دولت و نظامیان آن زیر بار آن نرفتند و بر سرسختی های خود افزودند.

▪ ۱۱ ژانویه ۱۹۹۲

شاذلی بن جدید نتوانست در برابر فشارهای ارتش و سایر نیروهای سیاسی رقیب جبهه نجات مقاومت كند و چون نتوانسته بود قول خود مبنی بر محترم شمردن نتایج انتخابات را عمل كند استعفا كرد و زمام امور رسما به دست نظامیان افتاد.

▪ ۹ فوریه ۱۹۹۲

اعلام حالت فوق العاده در كشور و سپس اعلام جنگ مسلحانه علیه حكومت توسط رهبران جبهه نجات دوحلقه ای است كه كشور را به تحولات خشونت بار دهه نود وصل می كند.

▪ ۲۹ ژوئن ۱۹۹۲

«محمد بوضیاف» در نخستین گام برای برقراری آرامش در ژوئن سال ۱۹۹۲ دستور داد محاكمه سران حزب نجات اسلامی به تعویق افتد ولی در عین حال به سركوب مخالفان و گروه های مسلح در شهرهای مختلف ادامه داد تا اینكه در ۲۹ ژوئن همان سال در شهر «عنابه» هنگام سخنرانی در یك سالن كنفرانس به دست افسر محافظ خود به نام «بومعرافی» به قتل رسید.

مهمترین انفجارهای دهه ۹۰ پایتخت

▪ ۲۶ اوت ۱۹۹۲

بمبی در سالن فرودگاه بین المللی هواری بومدین منفجر و ۹ كشته و ۱۲۸ زخمی به جا گذاشت. همزمان دو بمب نیز در دفاتر هواپیمایی فرانسه و سوییس منفجر شد.

▪ ۲۹ ژوئن ۱۹۹۴

بمبی نزدیك به بیمارستان «مصطفی پاشا» در مركز شهر الجزیره هنگام برپایی یك راهپیمایی به مناسبت دومین سالگرد ترور محمد بوضیاف كه سه كشته بر جای گذاشت.

▪ ۳۰ ژانویه ۱۹۹۵

یك فرد انتحاری خودرو بمبگذاری شده ای را در مركز شهر الجزیره و در برابر دفتر مركزی پلیس الجزایر منفجر كرد.

▪ ۱۰ ژوئیه ۱۹۹۵

بمبی در برابر وزارت دادگستری در شمال شهر الجزیره منفجر شد اما تلفاتی نداشت.

▪ ۲۱ مه ۱۹۹۶

گروه های مسلح در حمله ای در شهر «مدیه» هفت كشیش الجزایری را به قتل رساندند. این امر تنش تازه ای در روابط الجزایر با غربی ها ایجاد كرد.

▪ ۷ ژانویه ۱۹۹۷

پس از چند سال درگیری میان نیروهای جبهه نجات و دولت، «ارتش نجات اسلامی» كه بعنوان بخش نظامی جبهه نجات اسلامی عمل می كرد و مدعی بود كه تنها نظامیان را هدف قرار می دهد آتش بس اعلام كرد.

دوسال بعد با روی كار آمدن «بوتفلیقه» رئیس جمهور جدید و اجرای طرح «سازگاری اجتماعی»، اعضای جبهه نجات با پایین آمدن از كوهستان ها سلاح های خود را زمین گذاشتند و از عفو پیش بینی شده در این طرح برخوردار شدند.

پس از اعلان پایان جنگ مسلحانه بر ضد دولت از سوی جبهه نجات، دو گروه مسلح همچنان به فعالیت مسلحانه خود ادامه می دهند، «گروه مسلح اسلامی» كه چند سال بعد با دستگیری فرماندهانش عملا از هم پاشید و «جماعت سلفی دعوت و نبرد» كه تا امروز همچنان فعال است.

خبرگزاری جمهوری اسلامی

---