اگر گوآتر دارید، کمتر کلم بخورید

کلم با نام عمومی کَبَج، گیاهی است که ابتدا به صورت خودرو در نواحی مختلف آسیا و مدیترانه گسترش داشته و به مرور انواع مختلفی از آن پرورش یافته است.
اعضای گروه این سبزی شامل کلم …

کلم با نام عمومی کَبَج، گیاهی است که ابتدا به صورت خودرو در نواحی مختلف آسیا و مدیترانه گسترش داشته و به مرور انواع مختلفی از آن پرورش یافته است.

اعضای گروه این سبزی شامل کلم برگ، کلم بروکسل، کلم‌پیچ، کلم قمری، گل کلم و بروکلی است که به طور وسیع در ایران و جهان کشت می‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند و چون انواع کلم از یک گیاه پرورش یافته‌اند دارای مواد مغذی مشابه و اثراتی نزدیک به هم هستند. فقط کلم قرمز دارای ترکیبات بنفش‌رنگی است به نام آنتوسیانین‌ها که رنگ ارغوانی این سبزی به وجود این ترکیبات با خاصیت آنتی اکسیدانی بر می‌گردد. در ضمن، هر ۱۰۰ گرم انواع کلم تازه ۹۰ درصد آب، ۲/۱ درصد پروتئین، ۲/۰ درصد چربی، حدود ۵ درصد کربوهیدرات (انواع قندها)، ۸/۱ درصد فیبر (الیاف) و ۲۴ کیلوکالری دارد. انواع کلم مملو از پیش‌ساز ویتامین‌های A یعنی بتاکاروتن، ویتامین C، k، اسیدفولیک (ویتامین B۹) و املاحی نظیر آهن، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، گوگرد، فسفر، مس و روی است.

از اثرات مهم انواع کلم می‌توان به خاصیت ضدسرطانی‌شان اشاره کرد که به وجود ترکیباتی چون ویتامین C، بتاکاروتن، ایندول و گلوکوزینولات بر می‌گردد. این اثر بارها در تحقیقات کلینیکی به اثبات رسیده است. اسیدفولیک و فولات موجود در کلم برای زنان باردار مفید است و از نواقص سیستم عصبی جنین جلوگیری می‌کند. فولات نیز در پیشگیری از بیماری‌های قلبی – عروقی موثر است به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که یک بار سکته قلبی کرده‌اند از کلم به خصوص کلم قرمز بیشتر استفاده کنند. از خواص دیگری که برای انواع کلم قائل هستند، بهبود کار دستگاه گوارش، تصفیه خون، درمان زخم معده، دفع سنگ‌های ادراری، به عنوان خواب‌آور و تسکین سردرد، ضدمیکروب و ویروس و بهبود اثر داروها مانند تسریع اثر استامینوفن، کاهش تجمع چربی در دیواره رگ‌ها، اشتهاآور و کمک به درمان واریس است. ابن‌سینا در کتاب قانون خود راجع به کلم چنین می‌گوید: «کلم یا کرنب یکی از سبزیجات مشهور است.

انواع متفاوتی دارد، نفاخ و خواب‌آور است، رنگ و رو را صفا می‌دهد، در کم‌سویی چشم نیز مفید است و علاوه بر مسکن سرفه بودن، صاف کننده صداست. در ضمن، ادرارآور و قاعده‌آور بوده و خاکستر ریشه آن باعث خردشدن سنگ‌های ادراری می‌شود.» البته با وجود خواص و اثرات ارزشمند یاد شده، افرادی که مبتلا به گواتر هستند باید در خوردن این سبزی احتیاط کنند زیرا ترکیبات ایزوتیوسیانات موجود در این گیاه از جذب ید توسط غده تیرویید جلوگیری می‌کند. برای نگهداری آن نیز می‌توان کلم‌ها را در میان کاغذ پیچید و آنها را در کیسه پلاستیکی قرار داد و در کشوی مخصوص میوه یخچال گذاشت. در این صورت تا چند هفته می‌توان این سبزی را ذخیره کرد.

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی

متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران