گسترشها در رده بندی کتابخانه کنگره آمریکا

بررسی تدوین این رده بندی توسط هربرت پوتنام جهت نظم بخشیدن به کتابهای کتابخانه کنگره آمریکا در سال ۱۸۹۹ آغاز شد با کوشش چارلز مارتل سرپرست رده بندی و جیمز هانسن سرپرست فهرست نویسی کتابخانه کنگره و دهها نفر دیگر کار تدوین آغاز گشت و دهها سال طول کشید تا به شکل امروزی در آمد

بررسی تدوین این رده بندی توسط هربرت پوتنام جهت نظم بخشیدن به کتابهای کتابخانه کنگره آمریکا در سال ۱۸۹۹ آغاز شد.با کوشش چارلز مارتل سرپرست رده بندی و جیمز هانسن سرپرست فهرست نویسی کتابخانه کنگره و دهها نفر دیگر کار تدوین آغاز گشت و دهها سال طول کشید تا به شکل امروزی در آمد.

● هدف رده بندی

در حقیقت این رده بندی به منظور تنظیم و رده بندی کتابهای موجود در کتابخانه کنگره آمریکا بوجود آمد. بنابراین این رده بندی نظام فلسفی نداشت.

● ساختار رده ها

هر جلد از رده بندی از بخشهای زیر تشکیل شده است:

ـ مقدمه ای کوتاه ( Introduction)

ـ خلاصه رده بندی ( Synopsis )

ـ فرانما یا متن اصلی رده بندی ( Schedule )

ـ نمایه ( Index )

ـ تغییرات و اضافات ( Additions and Changes)

ـ نمایه تغییرات و اضافات (Additions and Changes Index of )

● گسترشهای رده بندی کنگره

در میان رده بندی ها رده بندی دیویی و رده بندی کتابخانه کنگره از شهرت بیشتری برخوردارند و در کتابخانه های ایران مورد استفاده قرار می گیرند آن مقدار که در ایران به مسئله رده بندی ها

وگسترش آنهاتوجه شده در سایر کشورهای اسلامی فعالیت چشمگیری صورت نگرفته است.

دلایل ایجاد گسترش در رده های مربوط به ایران:

به دلیل اینکه این دو نظام برای مجموعه کتابخانه های جوامع خاصی تدوین شده است و عدم آشنایی کتابداران آنها با فرهنگ وآداب ورسوم واعتقادات سایر جوامع .به همین دلیل در حوزه هایی مانند علوم اجتماعی وعلوم انسانی و دین گسترش های لازم انجام نگرفته است.

متناسب کردن رده های کنگره با مباحث مربوط به ایران واسلام ازسال ۱۳۴۷همزمان با تاسیس

مرکز خدمات کتابداری درایران مطرح گردیدواولویت های آن به ترتیب

۱)دین اسلام

۲)زبان وادبیات ایرانی

۳)تاریخ وجغرافیای ایران

۴) فلسفه اسلامی

۵)هنرها وصنایع ظریف ایران تعیین شد .

● گسترش زبانها و ادبیات ایرانی ( رده PIR )

تدوین این گسترش مبتنی بر اصول رده بندی کنگره و گسترش آن است نه بر هم زدن نظام و دوباره سازی آن. کلیه اصول و چارچوب اصل رده بندی کنگره در اینجا رعایت شده است.

● اطلاعات کتابشناختی:

صدیق بهزادی ، ماندانا . رده PIR ، زبانها و ادبیات ایرانی بر اساس نظم رده بندی کتابخانه کنگره / . ویرایش ۲ – تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، ۱۳۷۶ . ۵۹۷ ص

در نظام رده بندی حروف PK برای زبان و ادبیات هند و ایرانی و شماره های PK۶۰۰۱-PK۶۵۹۹ اختصاصاً برای زبان و ادبیات ایرانی تعیین شده است.

چون این شماره ها برای مبحث گسترده زبان و ادبیات ایرانی کافی نبود، با مشورت کتابخانه کنگره حروف PIR برای این منظور در نظر گرفته شد.

رده بندی به ترتیب شامل قسمتهای زیر است:

۱) خلاصه فرانما (با شماره های اختصاص داده شده)

۲) زبانها و ادبیات ایرانی بطور کلی ۵۵ – ۱ PIR

۳) زبانها و ادبیات ایرانی پیش از اسلام ۲۵۸۳ – ۵۶ PIR

▪ زبانهای ایرانی نو:

ـ کلیات: ۲۵۹۳-۲۵۸۵ PIR

▪ زبان فارسی: ۳۲۸۸ – ۲۵۹۵ PIR

▪ ادبیات فارسی: ۴۳۴۵ – ۳۳۰۲ PIR

ـ نویسندگان و آثار انفرادی از قرن ۳ تا فرن ۱۴(۱۳۲۰ شمسی)

۷۹۱۹ – ۴۳۵۶ PIR

ـ نویسندگان و آثار انفرادی ( از ۱۳۲۰ تاکنون )

۸۳۳۲ – ۷۹۲۹ PIR

▪ ادبیات استانها و مناطق ایران ۸۸۶۹ – ۸۴۰۰ PIR

▪ ادبیات فارسی برون مرزی ۹۱۸۲ – ۸۸۸۰ PIR

▪ ادبیات فارسی در کشورهای خارجی ۹۶۴۷ – ۹۱۹۲ PIR

در پایان کتاب، جدولهای گوناگون برای تقسیمات فرعی زیر نام نویسندگان انفرادی با شماره های مختلف و جدولهای ادبیات منطقه ای و محلی و جدول ادبیات فارسی در کشورهای خارجی آمده است.

برای نویسندگان انفرادی تا سال ۱۳۲۰ شماره ویژه ای در نظر گرفته شده است.

اگر از نویسندگان تا ۱۳۲۰ کسی از قلم افتاده باشد، می توان از شماره خالی استفاده کرد.و در صورت نبود شماره خالی می توان با رعایت نسبت الفبا از شماره های اعشاری استفاده کرد.

نویسندگاه از ۱۳۲۰ به بعد، برای هر حرف شماره ای در نظر گرفته شده است.

در مورد آثار نویسندگان سه نظام به شرح زیر برگزیده شده است:

ـ برای آثار شناخته شده نویسندگان مشهور

ـ برای نویسندگان مشهور تک اثری

ـ برای بقیه نویسندگان انفرادی

تفاوت های مهمی که درطرح گسترش نسبت به طرح اصلی وجوددارد بدین قراراست :

▪ نشانه گذاری:

به جای حروف PK ازنشانه PIRبرای زبان هاوادبیات ایرانی استفاده شده است این نظا م نشانه گذاری تعدادشماره ها رااز ۵۹۹به ۹۹۹۹شماره افزایش می دهدو این اشکال را داردکه موجب میشودتا ”زبان وادبیات سامی“PJمیان زبان وادبیات فارسی وزبان وادبیات هندوایرانیPKقرارگیرد.

▪ نثرفارسی:

دررده بندی کنگره گرچه نثرجزوفرم های ادبی منظور شده درتقسیمات ذیل آن سایر فرم ها نیامده است.درطرح گسترش نثر به منزله نوعی فرم ادبی هم ارزش با شعروداستان قرارگرفته است وتقسیمات سایر فرم ها در مورد آن رعایت شده است.

▪ شعرفارسی:

درطرح گسترش پنج سبک برجسته شعرفارسی شامل خراسانی _عراقی _هندی_بازگشت و آزاداضافه شده است.قالب های شعری مانندغزل _قصیده _رباعی _قطعه از افزودنیهای دیگر .

● گسترش تاریخ ایران ( رده DSR)

در رده بندی کتابخانه کنگره رده های D و E و F ویژه تاریخ کشورهای جهان و شماره های ۳۲۶ – ۲۵۱ DS به تاریخ ایران اختصاص یافته است.

● مشخصات کتابشناختی :

فانی ، کامران . رده بندی DSR تارین ایران : بازنویسی و گسترش تاریخ ایران در رده بندی کتابخانه کنگره / ویرایش ۳. تهران : کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، ۱۳۷۹ . ۱۹۸ ص .

رده DSR با شماره های ۲۱۹۲ – ۱ و با مشورت کتابخانه کنگره برای رده تاریخ ایران در نظر گرفته شد.

این رده نیز پس از مقدمه، خلاصه طرح و پس از آن متن رده بندی تاریخ ایران سپس نمایه در انتهای کتاب آمده است.

ـ اسناد و مدارک ۱۵ – ۱

ـ مسالک و ممالک ۲۵ – ۱۸

ـ سفرنامه ها و سیر و سیاحت ۳۹ – ۳۰

ـ باستان شناسی ۶۱ – ۴۱

ـ تمدن و فرهنگ ، اوضاع اجتماعی ، آداب و رسوم ۶۵ – ۶۲

ـ اقوام و نژادها ۷۲ – ۶۸

ـ تاریخ کلی انواع موضوعها ۱۳۹ – ۷۵

ـ گسترش اسلام ( رده BP )

۱۸سال پس ازانتشارویرایش اول طرح درسال۱۳۵۸ویرایش دوم آن با ویراستاری زهره علوی توسط انتشارات کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران درسال۱۳۷۶منتشرشد دراین ویرایش بیشترین تغییرهادرمباحث“ قرآن وعلو م قرآنی“و ”نهج البلاغه“رخ داده است.

سرفصل های اسلام ونشانه های مربوط به آن درطرح عبارتست از:

کلیات اسلام(BPR)_قرآن(BPS)_کلام وعقاید(BPT)_احکام وعبادات وآداب

ورسوم(BPV)_مذاهب وفرق اسلامی(BPX)_فقه واصول اسلامی دربخش جداگانه ای

درحقوق پیش بینی شده است(KBL)

در رده بندی کتابخانه کنگره ۳۰۰ شماره برای دین اسلام اختصاص یافته است. در رده بندی گسترش اسلام از همان شماره ها منتها با گسترش بیشتر و منظم تر استفاده شده است.

نظام درون رده ای طرح اسلام از کل به جزء است.

ساختار این رده نیز همانند سایر رده ها می باشد.

● مشخصات کتابشناختی:

طاهری عراقی ، احمد ، رده BP اسلام ( علوم دینی اسلام در نظام رده بندی کتابخانه کنگره ) / تنظیم و تدوین احمد طاهری عراقی ، به کوشش زهره علوی ... ویرایش ۲. تهران : کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، ۱۳۷۶ ، هشاد و یک + ۱۶۹ ص .

موضوعهای اصلی یا خلاصه طرح رده بندی اسلام به شرح زیر آمده است :

ـ کلیات ۱۹ – ۱

ـ سرگذشت نامه ها ۵۷ – ۲۱

ـ قرآن و علوم قرآنی ۸۹ – ۵۸

ـ تفسیر ۱۰۴ – ۹۰

ـ حدیث ۱۴۵ – ۱۰۶

ـ فقه و اصول ۱۹۸ – ۱۴۷

ـ کلام و عقاید ۲۳۳ – ۲۰۰

ـ فرق اسلامی ۲۴۴ – ۲۳۵

ـ اخلاقی اسلامی ۲۵۴ – ۲۴۶

ـ آداب و رسوم ۲۷۲ – ۲۵۶

ـ تصوف و عرفان ۲۹۵ - ۲۷۴

▪ گسترش ادبیات عربی ( رده PJA )

در نظام رده بندی کتابخانه کنگره رده p برای ادبیات فارسی و رده PJ برای زبان ادبیات کشورهای خاورمیانه و شماره های ۸۵۱۸ – ۷۵۰۱ pj به ادبیات عرب اختصاص داده شده است.

رده PJA با شماره های ۵۳۶۸ – ۲۰۰۱ برای ادبیات عرب اختصاص داده شده است.

ساختار این گسترش نیز مثل سایر گسترش ها متشکل از مقدمه، خلاصه فرانما، متن اصلی فرانما و فهرست نسبی و جدولهای نه گانه می باشد.

● مشخصات کتابشناختی:

رضایی ، باسمه . رده PJA ادبیات عربی بر اساس نظام رده بندی کتابخانه کنگره . تهران : کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، ۱۳۷۴ . ۳۵۴ ص .

متن اصلی یا فرانما متشکل است از:

ـ تاریخ ادبی و نقد

ـ مجموعه ها و جنگها

ـ نویسندگان و آثار انفرادی

ـ ادبیات محلی

شماره های موضوعها و رده های اصلی اختصاص یافته برای آنها به ترتیب زیرند :

ـ تاریخ ادبی و نقد شماره های ۲۵۳۸ – ۲۰۰۱

ـمجموعه ها ، جنگها شماره های ۲۸۰۲ – ۲۵۴۴

ـ نویسندگان و آثار انفرادی شماره های ۴۹۰۲ – ۲۸۲۰

ـ ادبیات محلی شماره های ۵۳۶۸ – ۴۹۹۸

برای فائق آمدن بر محدودیت شماره های اختصاص یافته در طرح اصلی نشانه PJAبرای گسترش ادبیات عربی در نظر گرفته شده است.که در آن PJمربوط به طرح اصلی است وحرف Aکه حروف اول کلمه Arabاست به آن اضافه شده است. نخستین گسترشی است که در حوزه ادبیات عربی درنظام رده بندی کنگره تدوین شده و می تواند درکتابخانه های کشورهای عربی مورد استفاده قرار گیرد .

● گسترش زبانها و ادبیات فرانسه (رده PQ)

در تنظیم این رده از همان رده اصلی کنگره یعنی PQ استفاده شده است.

در واقع تنظیم نام نویسندگان به ترتیب الفبای فارسی شده است.

● مشخصات کتابشناختی:

مولوی ، فرشته ، رده PQ : ادبیات فرانسه : نویسندگان انفرادی قرنهای ۱۸ و ۱۹ و ۲۰ بر اساس نظم رده بندی کتابخانه کنگره . تهران : کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، ۱۳۷۲ . ۱۸۲ ص .

بازنویسی و تنظیم مجدد نامهای نویسندگان انفرادی قرنهای ۱۸ تا ۲۰ در دو مرحله انجام شد:

۱) برگردان نامها به فارسی و تنظیم آنها بر اساس الفبای فارسی

۲) شماره سازی برای نامها

ساختار این گسترش نیز مانند سایر گسترشها می باشد.

شماره ها به ترتیب زیر برای قرنهای مذکور اختصاص داده شده اند :

ـ نویسندگان و آثار انفرادی قرن ۱۸ از ۱۹۴۷ تا ۲۱۴۷

ـ نویسندگان و آثار انفرادی قرن ۱۹ از ۲۱۴۹ تا ۲۵۵۱

ـ نویسندگان و آثار انفرادی قرن ۲۰ از ۲۶۰۰ تا

● گسترش هنرایران: NP

برای نشان دادن هنرایران حرف pآغاز کلمه persia به معنای ایران درکنار حرف Nکه نشانه کلی برای رده هنرهادر نظام کنگره است مورد استفاده قرار می گیرد.

ـ گسترش زبان و ادبیات روسیه PG

ـ گسترش زبان وادبیات انگلیسی PR

اصغر موسایی