«چوقا» تن‌پوش مردان بختیاری

تولید لبنیات و گوشت تنها ماحصل رنج و زحمت عشایر این سرزمین نیست؛ عشایر ایرانی بویژه عشایر چهارمحال و بختیاری، تولیدات دیگری نیز دارند که انواع بافت بویژه چوقا نمونه‌ای از …

تولید لبنیات و گوشت تنها ماحصل رنج و زحمت عشایر این سرزمین نیست؛ عشایر ایرانی بویژه عشایر چهارمحال و بختیاری، تولیدات دیگری نیز دارند که انواع بافت بویژه چوقا نمونه‌ای از آن است. چوقا لباسی محلی و تن‌پوشی مردانه است که مردان ایلات عشایری و بختیاری‌ها از آن استفاده می‌کنند و توسط زنان و دختران عشایری در چهارمحال و بختیاری بافته می‌شود. چوقا که گاهی چوخا نیز تلفظ می‌شود، نوعی عبای دهقانی است که از پشم سفید طبیعی بافته می‌شود و دارای خطوط عمودی آبی تیره یا مشکی است.

بلندی چوقا تقریبا تا سر زانو می‌رسد، جلوی آن کاملا باز و فاقد آستین است و مردان بختیاری آن را روی لباس‌های خود می‌پوشند. بهترین نوع چوقا که توسط زنان کیارسی بافته می‌شود، به کیارسی بف معروف است و دارای بافت بسیار ظریف بوده و تار آن از جنس پنبه است.

دار چوقا به صورت افقی و تک‌نفره است و برای این که نخ پشمی مورد استفاده در بافت چوقا، ظریف و یکنواخت ریسیده شود، آن را به هنگام پره گرداندن (نخ‌ریسی) از سوراخی که روی ناخن بلند انگشت شست تعبیه شده، می‌گذرانند.

این تن‌پوش محلی از پشم بز به ۲ رنگ سیاه و سفید تهیه می‌شود و خاصیت ضدباران دارد، گرما را در زمستان نگه ‌می‌دارد و در تابستان رطوبت و خنکی را حفظ می‌کند.

قدمت چوقا در چهارمحال و بختیاری به ۱۳۰ سال قبل و مبدا پیدایش آن به طایفه لیواسی بختیاری می‌رسد.

یک کارشناس آموزش و ترویج اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری درخصوص نقوش هندسی روی چوقا به مهر می‌گوید: نقل‌قول‌های متفاوتی در این زمینه وجود دارد که از آن جمله می‌توان به نقوش شاخ قوچ که نشان‌دهنده قدرت، رهبری و صلابت است یا نقوشی برگرفته از چغازنبیل و... اشاره کرد.

محمدرضا طاهرپور می‌افزاید: مشهورترین و باکیفیت‌ترین نوع چوقا در این استان معروف به چوقا کیارسی، منتسب طایفه کیومرثی است. وی با اشاره به این که محل تولید چوقا در تمامی وارکه‌های مناطق عشایری استان بخصوص مناطق عشایری و روستایی کوهرنگ است، خاطرنشان می‌کند: در زمان‌های گذشته نخ و پشم چوقا به صورت دستی تهیه می‌شد، اما هم‌اکنون پشم و نخ مورد نیاز به صورت مکانیزه تهیه شده و در دسترس بافندگان قرار می‌گیرد. به گفته وی، اغلب رنگ‌های مورد استفاده در این بافته نیز سفید، مشکی و آبی تیره است.