حوزه کار متخصص ورود عمومی ممنوع

درمان های ارتودنسی باید توسط چه کسی انجام شود

حکایت درمان‌های ارتودنسی در دندان‌پزشکی مشابه حکایت جراحی زیبایی بینی در پزشکی است. متولی اصلی درمان‌های ارتودنسی مشخص نیست. اینجا مدعیان دو دسته‌اند؛ ارتودنتیست‌ها و دندان‌پزشکان عمومی...

متخصصان ارتودنسی انجام درمان‌های ارتودنسی را حق مسلم خود می‌دانند و اغلب اعتقاد دارند دندان‌پزشکان عمومی نباید وارد این حوزه تخصصی شوند یا حداکثر حق دارند به درمان‌های ارتودنسی متحرک و پیشگیرانه دست بزنند. اما دندان‌پزشکان عمومی زیر بار این حرف نمی‌روند. آنها معتقدند در درمان‌های دندان‌پزشکی هیچ حریمی میان دندان‌پزشکی عمومی و متخصص وجود ندارد و هر دندان‌پزشکی در صورت داشتن مهارت کافی، می‌تواند در حوزه‌های مختلف دندان‌پزشکی وارد شود.

● تعداد ارتودنتیست‌های کشور

کافی نیسترییس انجمن ارتودنتیست‌های ایران در مصاحبه با خبرگزاری ایرنا با بیان جوان بودن جمعیت کشور و افزایش آگاهی جامعه نسبت به خدمات ارتودنسی تاکید کرده است تعداد ارتودنتیست‌های کشور نسبت به جمعیت کشور ناکافی است.

دکتر محسن شیرازی پس از اشاره به تعداد محدود متخصصان ارتودنسی در سطح کشور از لزوم انجام درمان‌های پیشگیرانه برای بسیاری از کودکان و نوجوانان گفته تا در آینده به ناهنجاری فک یا بی‌نظمی دندان‌ها دچار نشوند و در ادامه اظهار امیدواری کرده که با افزایش شمار دانشکده‌های دندان‌پزشکی که به آموزش ارتودنسی پرداخته‌اند، مشکل کمبود متخصص ارتودنسی برطرف شود.

در حال حاضر بین ۲۵۰ تا ۲۶۰ دندان‌پزشک ارتودنتیست در کشور فعالیت می‌کنند. طی ۳ سال گذشته تعداد دانشکده‌هایی که مجاز به جذب دستیار تخصصی در رشته ارتودنسی بوده‌اند، از ۵ به ۹ دانشکده، افزایش یافته و شمار ورودی تخصصی در این رشته از ۲۰ به ۴۰ نفر رسیده است. با این حال هنوز بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ کشور از وجود متخصص ارتودنسی محروم‌اند یا تعداد ارتودنتیست‌ها در آنها کافی نیست.

مشکل کمبود متخصص ارتودنسی در سطح کشور البته یک راه‌حل دیگر هم دارد؛ راه‌حلی که معمولا ارتودنتیست‌ها به آن نمی‌اندیشند یا آن را قبول ندارند: آموزش دانش و مهارت‌های علم ارتودنسی به دندان‌پزشکان عمومی.

بیشتر متخصصان ارتودنسی مخالف ورود دندان‌پزشکان عمومی به حیطه ارتودنسی هستند و درمان‌های ارتودنسی را کاملا تخصصی و معمولا خارج از توانایی و دانش دندان‌پزشکان عمومی می‌دانند. اگر پای صحبت این دسته از متخصصان بنشینید، برای اثبات ادعای خود شواهد فراوانی دارند. این ادعای ارتودنتیست‌ها البته سخن گزافی نیست. بسیاری از دندان‌پزشکان عمومی بدون داشتن دانش و مهارت کافی به درمان‌های ارتودنسی دست می‌زنند که نتیجه کار آنها گاهی با خواسته و انتظار بیمار متفاوت است. ممکن است هزینه مادی و معنوی زیادی به بیمار وارد کند و حتی جبران خسارت آن ممکن نباشد.

● چرا عمومی‌ها به سراغ ارتودنسی می‌روند؟

ارتودنسی از زمان تولد رشته‌های تخصصی در دندان‌پزشکی به عنوان رشته‌ای لوکس و پرطرفدار میان دندان‌پزشکان مطرح بود. در نظر بسیاری از دندان‌پزشکان، ارتودنسی رشته‌ای شیک و بدون دغدغه بود که تنها قشر مرفه جامعه طالب آن بودند و درمانگر به سادگی چند برابر هزینه سایر درمان‌های دندان‌پزشکی را به دست می‌آورد.

بیشتر شاخه‌های دندان‌پزشکی در دوره عمومی به شکل کافی و حتی کاملی به دانشجویان دندان‌پزشکی آموزش داده می‌شود. اما آموزش مباحث ارتودنسی در دوره عمومی تنها شامل شناخت ناهنجاری‌ها و طرح درمان‌های پیشگیرانه است. همین طرح درمان‌ها نیز معمولا در زمان محدودی که دانشجویان در بخش ارتودنسی می‌گذرانند به صورت عملی به آنها آموخته نمی‌شود. به همین دلیل بسیاری از دندان‌پزشکان عمومی حتی قادر به تشخیص ناهنجاری‌ها در دهان کودکان و نوجوانان نیستند تا چه رسد به درمان آنها. دوره‌های بازآموزی رسمی و کلاس‌های تکمیلی نیز معمولا جوابگوی نیاز دندان‌پزشکان عمومی نیست. تشخیص‌ها و طرح درمان‌های غلط که رضایت بیمار را جلب نمی‌کند و گاه به طرح شکایت از دندان‌پزشک در مراجع قضایی می‌انجامد، نتیجه آموزش ناکافی دندان‌پزشکان عمومی است.

● دندان‌پزشکان عمومی بیشتر

محکوم می‌شونددر سال ۸۶، دکتر احمدآخوندی و همکارانش در قالب یک طرح پژوهشی تعداد شکایت‌های طرح‌شده در سازمان نظام پزشکی را در رابطه با درمان‌های ارتودنسی بررسی کردند.

این مطالعه به صورت مقطعی و به روش اسنادی و پرونده‌های سنواتی شکایت از دندان‌پزشکان عمومی و متخصص در ارتباط با درمان‌های ارتودنسی از سال ۷۲ تا ۸۴ شعب بدوی و تجدید نظر سازمان نظام پزشکی که مورد بررسی و صدور حکم قرار گرفته است، انجام شد. از بین ۵۴ پرونده شکایت ثبت‌شده در شعب بدوی و تجدیدنظر سازمان، ۳۱ مورد مربوط به دندان‌پزشکان عمومی، ۱۶ مورد متخصصان ارتودنسی، ۳ مورد متخصصان اطفال و ۴ مورد دندان‌پزشکان تجربی بودند. از بین ۳۱ دندان‌پزشک عمومی، محاکم بدوی و عالی برای ۲۰ نفر توبیخ کتبی با درج در پرونده و برای ۲ نفر توبیخ شفاهی و برای ۹ نفر حاکم برائت صادر شده بود.

پایان انحصار متخصص‌هاانحصار درمان‌های ارتودنسی از چند سال پیش از دست متخصصان ارتودنسی خارج شد. یک دندان‌پزشک عمومی که روی علاقه شخصی خود، دوره تخصصی این رشته را در یک کشور خارجی گذرانده بود، اقدام به برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت برای آموزش تکنیک خاصی از این رشته به دندان‌پزشکان عمومی کرد. این دوره‌های آموزشی اگرچه بدون مجوز وزارت بهداشت یا انجمن‌های رسمی دندان‌پزشکی برگزار می‌شد، مورد استقبال شدید دندان‌پزشکان عمومی قرار گرفت. به طوری که کلاس‌ها ابتدا در تهران و بعدها در بسیاری از شهرهای بزرگ برگزار شدند و بسیاری از دندان‌پزشکان عمومی توانستند پس از گذراندن این دوره‌ها، ناهنجاری‌های فکی و دندانی بیماران خود را درمان کنند.

بر خلاف استقبال و رضایت دندان‌پزشکان عمومی، متخصصان ارتودنسی به هیچ‌وجه از برگزاری این کلاس‌ها خوشحال نشدند. توجیه آنها کاملا منطقی بود. آموزش کوتاه‌مدت و چند هفته‌ای ارتودنسی هیچ‌گاه نمی‌تواند جایگزین دوره تخصصی ۳ ساله این رشته در دانشکده‌های دندان‌پزشکی شود. اما به‌رغم اعتراض ارتودنتیست‌ها و پیگیری‌های رسمی انجمن ارتودنتیست‌های ایران، هیچ وقفه‌ای در برگزاری این کلاس‌ها ایجاد نشد.

● نقطه پایان اختلاف کجاست؟

در چشم دندان‌پزشکان عمومی، انحصارطلبی ارتودنتیست‌ها چندان منصفانه نیست. دندان‌پزشکان عمومی همان‌طور که در سایر رشته‌های دندان‌پزشکی دست می‌برند، می‌خواهند از بازار گسترده و پولساز ارتودنسی سهم داشته باشند. سهمی بیشتر از آنچه ارتودنتیست‌ها برای دندان‌پزشکان عمومی قایل‌اند؛ یعنی درمان‌های پیشگیرانه با استفاده از پلاک‌های ارتودنسی متحرک. پس کاستی دانش خود را در رشته ارتودنسی از طریق کلاس‌های غیررسمی و آزمون و خطا پر می‌کنند، اتفاقی که منجر به طرح درمان‌های غلط و واردشدن هزینه مادی و معنوی به بیماران می‌شود.

دکتر سیامک شایان امین