چهار روش مقابله با گستاخی در فرزندان

گستاخی فرزندان یکی از جلوه‌های ناسازگارانه است که شامل کنایه‌های نیش‌دار، ستیزه‌جویی جسمانی، بی‌توجهی، جواب دادن، مسخره کردن و پرت کردن اشیا و... است. معمولا چنین رفتارهایی …

گستاخی فرزندان یکی از جلوه‌های ناسازگارانه است که شامل کنایه‌های نیش‌دار، ستیزه‌جویی جسمانی، بی‌توجهی، جواب دادن، مسخره کردن و پرت کردن اشیا و... است. معمولا چنین رفتارهایی در ابتدا به منظور ارضای نیازها و مقابله با ناکامی‌هایی است که توسط پدر و مادر به وجود می‌آیند. گستاخی فرزندان اگر استمرار داشته باشد می‌تواند منجر به درگیری‌های فراوان بین اعضای خانواده شده و هر دو جبهه منظور والدین و فرزندان را روبه‌روی هم قرار داده و احساسات منفی را گسترش دهد. روان‌شناسان و مشاوران کودک برای رویارویی با گستاخی فرزندان چهار روش مرحله‌ای را پیشنهاد داده‌اند که در زیر معرفی می‌شود:

مرحله اول: شناخت رفتار گستاخانه است. اگر حرکت یا سخنی ما را آزار می‌دهد و در ما نوعی احساس ناتوانی و ضعف ایجاد می‌کند ،باید دانست که این رفتار گستاخانه است. به عنوان مثال زمانی که لحن و محتوای صحبت‌های فرزندمان خصمانه، بی‌ادبانه و توهین‌آمیز باشد به احتمال زیاد ما با رفتار گستاخانه روبه‌رو هستیم. بسیاری از روان‌شناسان کودک عقیده دارند توسل به رفتار گستاخانه به‌عنوان بخشی از فرآیند رشد کودکان پیش از سه سالگی دور از انتظار نیست.

مرحله دوم: انتخاب پیامد مناسب برای این رفتار است. بهتر است این کار به موقع انجام شود. چیزی را که کودک می‌خواهد و توسط ما قابل اجراست، نباید به او ارایه داد همچنین اجازه کاری را که دوست دارد انجام دهد، به او ندهیم، یعنی کاری کنیم تا با پیامد رفتار خود روبه‌رو شود. بهتر است پیامد، مناسب و انجام‌شدنی، محدود و قابل اجرا باشد.

مرحله سوم: اعمال پیامد انتخاب شده؛ بهتر است این کار به موقع و سریع انجام شود، با لحنی آرام که حاکی از تسلط ما بر اوضاع باشد. خیلی کوتاه و مختصر علت اتخاذ این پیامد را برایش توضیح دهیم. مثلا می‌گوییم: «رفتارت قابل‌قبول نیست، با این کاری که کردی حس و حال و انرژی من از بین رفت و دیگر نمی‌توانم طبق قرار قبلی تو را به پارک یا... ببرم.» اگر در مقابل این اقدام، واکنش نامناسبی نشان داد، آن هنگام باید مرحله چهارم را پیاده کرد.

مرحله چهارم: کناره‌گیری از معرکه و مجادله با فرزند گستاخ. بعد از اعلام پیامد او را ترک کرده و به دنبال کار خود بروید. از درگیر شدن و مجادله با شخص گستاخ خودداری کنیم و از خود دفاع نکنیم. از تکنیک صفحه خط‌خورده باید استفاده کنیم. یعنی مثل یک صفحه گرامافون قدیمی که وقتی خط می‌افتاد، به علت‌ گیرکردن سوزن، قسمتی از شعر تکرار می‌شد، ما هم با لحنی یکنواخت و تکراری حرف خود را تکرار می‌کنیم. مثلا تکرار می‌کنیم: «ببخشید، نمی‌توانم.»اگر معذرت‌خواهی کرد، از این کارش تشکر کرده ولی همچنان پیامد انتخاب‌شده را با قاطعیت انجام دهیم.