سوت ناظم مدرسه در خانه

کارشناسان مدرسه را به عنوان مهمترین نهاد در ایجاد نظم معرفی می کنند

پیروی از قانون، ساده‌ترین تعریف از نظم است، اما این تعریف برای هر گروه سنی و براساس درک افراد، متفاوت است.

برای کودکی که هنوز وارد عرصه اجتماع نشده و با هنجارها، عرف‌ها و قوانین روبه‌رو نیست، بهترین معیارها، قوانینی است که در خانواده وضع می‌شود. باید توجه داشت، تعریف نظم در گروه‌های مختلف سنی، به دلیل تغییر درک افراد از مسائل مختلف متفاوت است.

با ورود کودک به محیط‌های آموزشی مختلف مانند مهد کودک یا مدرسه، با تغییر شرایط و قوانین، درک وی از اجرای قوانین تغییر می‌کند و او ملزم به اجرا و پیروی از الگوهای متفاوت که بر پایه مسائل آموزشی وضع‌شده است، می‌شود.

از طرف دیگر، والدین با ارائه الگوهای صحیح و مطابق با معیارهای آموزشی، در تلاش هستند تا نظم و ترتیب را در محیط خانواده فرهنگ‌سازی کنند.

مادر دانش‌آموز ۸ ساله در این باره می‌گوید: «قبل از این‌که دخترم به مدرسه برود، نظم و قاعده مشخصی در خانواده ما وجود نداشت، زمان خواب و بیدار شدن اعضای خانواده مشخص نبود و هیچ زمان مشخص و قانون خاصی برای شام خوردن، رفتن به میهمانی یا گردش اجرا نمی‌‌شد. اما با شروع سال تحصیلی، نظم و ترتیب در خانواده ‌ما، شکل گرفت و این روند در هر سال تحصیلی انجام می‌شود.

این مادر درباره نظم پذیری فرزندش بعد از ورود به مدرسه می‌گوید: «دراین دوره نوع رفتار و دیدگاه دخترم تا حدودی تغییر کرده است. برای نمونه مانتوی مدرسه‌اش را طوری آویزان می‌کند تا چروک نشود. درس‌هایش را به موقع می‌خواند و بسیاری کارهای دیگر که از نشانه‌های رعایت کردن نظم است را انجام می‌دهد.»

مادر دانش‌آموزی دیگر در این‌باره می‌گوید: «پسر من سال اول دبستان است و با وجودی که حدود یک ماه ‌ونیم از شروع مدارس می‌گذرد قوانین مربوط به‌نظم را رعایت نمی‌کند و هنوز در فضای دوران قبل ازمدرسه‌اش به سر می‌برد.

البته به عقیده مسئولان آموزشی، بعد از مدتی این روند درست می‌شود.»

این مادر در رابطه با رعایت کردن نظم از سوی والدین می‌گوید: «بعد از شروع مدرسه، من و پسرم تا آنجا که توانسته‌ایم برنامه‌های خودمان را با برنامه مدرسه تنظیم کرده‌ایم. حتی ساعت خواب پسر کوچکترم نیز با برنامه پسرم هماهنگ شده است. این هماهنگی در خانه به صورت یک قانون یا نظم نانوشته تنظیم شده است. مانند این که برای جمعه شب هیچ برنامه‌ای را در نظر نگیریم تا شنبه صبح برای بلند شدن و به مدرسه رفتن به مشکل برخورد نکنیم. »

● نقش آگاهی‌دهنده

یکی از راه‌های ایجاد نظم درونی در هر خانواده، اولیا و مربیان مدارس هستند. یکی از معاونان دبستان دخترانه منطقه ۷ در این باره می‌گوید: «در رابطه با ایجاد این‌گونه نظم‌ها که ارتباط مستقیم با تعلیم و تربیت دانش‌آموزان دارد، ما یکسری برنامه‌های توجیهی را برای والدینی که فرزندان سال اولی دارند برگزار می‌کنیم. بطور معمول این جلسه‌ها در ۲۶ و ۲۷ شهریور برگزار می‌شود تا والدین نسبت به مسئولیت‌های خود آگاه شوند.»

این معاون مدرسه در ادامه در باره برگزار شدن یا نشدن این جلسه‌ها در مقاطع بالاتر می‌گوید: «این جلسه‌ها بیشتر در مورد اولیا و دانش‌آموزان سال اول برگزار می‌شود. اما برای مقاطع بالاتر بطور معمول ما از دهم تا بیست‌وپنجم شهریور یعنی زمان ثبت‌نام به اولیا گوشزد می‌کنیم تا ساعت خواب فرزندانشان را از این زمان به صورتی تنظیم کنند که برای روز اول مدرسه برای بلند شدن از خواب دچار مشکل نشوند.» هرچند این معاون معتقد است این روند از سوی خود دانش‌آموزان نیز رعایت می‌شود چرا که آنها دوست ندارند دیر به مدرسه برسند و مورد بازخواست از سوی معاون یا معلم مدرسه قرار گیرند.

● تربیت برای آینده

یکی از وظایف نهادهای تربیتی این است که به تدریج افراد و نسل‌های آینده را برای زندگی اجتماعی و درونی کردن قوانین آماده کنند و مدرسه به منزله یکی از مهمترین این نهادها نقش اساسی را بر عهده دارد. چرا که اولین نهادی است که کودک با آن آشنا می‌شود و در این محیط با مفهوم نظم به مثابه یکی از اصولی‌ترین مفاهیم زندگی آشنا می‌شود، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که طرز فکر کردن کودکان و نوجوانان از واژه انضباط یک سری قواعد دست‌وپاگیر است. بنابراین نقش والدین در کمرنگ کردن سختی این قواعد و قوانین بسیار حیاتی است به گونه‌ای که امان‌الله قرائی‌مقدم، آسیب‌شناس اجتماعی و جامعه‌شناس در این‌باره معتقد است نظم و انضباط در محیط خانواده تنها زمانی تأثیرگذار است که این نظم از سوی خود والدین نیز اجرا شود. یعنی در واقع زمانی این قواعد برای کودکان سخت و دست و پا گیر می‌شود که خود والدین به آن قوانین توجهی نداشته باشند.

این آسیب‌شناس در ادامه می‌گوید: «الگوبرداری کودکان از نظم نتیجه گفتار مستقیم والدین نیست بلکه نتیجه رفتار غیرمستقیم والدین است، رفتارهایی که در نوع صحبت کردن و عمل کردن ایجاد می‌شود.

این آسیب‌شناس در ادامه نظم و ترتیب ایجاد شده در کودکان را در مقطع تحصیلی و تابستان مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در این‌باره می‌گوید: «در دوران تحصیل، قواعد و قوانینی در نوع عملکرد خانواده و کودکان ایجاد می‌شود، مانند آن‌چه که والدین نسبت به آن آگاه هستند؛ سر یک ساعت خواباندن فرزندان، رعایت اصول نظافت، زمان مهمانی‌رفتن‌ها و مهمان‌آمدن‌ها، اما این روند در سه ماه تابستان به دلیل نبودن رفتار یک نظام و نهاد نظارتی از بین می‌رود و کودکان آزاد هستند در هر ساعتی از شبانه‌روز بخوابند و صبح‌ها هر ساعتی که دوست دارند بیدار شوند. این مسئله فارغ از آزادی زمانی که کودکان دارند، یک تعارض در رفتار و کردار فرزندان ایجاد می‌کند، چرا که اتصال و پیوستگی ایجاد شده در ۹ ماه سال را از بین می‌برد.»

● الگویی مناسب

قرائی‌مقدم در پایان الگوپذیری کودکان محصل را ثمره تأثیرگذاری والدین می‌داند و این نوع تأثیرگذاری را در روند تأثیرپذیری کودکان کوچک‌تر این‌گونه بیان می‌کند و می‌گوید: «براساس آنچه در روانشناسی و جامعه‌شناسی است تأثیرپذیری کودکان کوچک‌تر از برادران یا خواهران بزرگ‌تر بیشتر از والدین است و اگر این الگوپذیری نظم و ترتیب در فرزندان بزرگ‌تر از سوی مدرسه، آموزش و در خانواده از سوی والدین تقویت شود، کودکان کوچک‌تر نیز به همان میزان تابع نظم و قانون درمی‌آیند.»