جنبش ضد جنگ نادیده گرفته می شود

فارنهایت ۱۱ ۹ فیلمیست سرگرم كننده و پر تحرك و هشداری جدی به بی عدالتی سرمایه داری آمریكا , هزینه های عظیم انسانی نظامی گری و ماهیت تبلیغاتی رسانه ها و دستگاه حكومتی آن

۱- فارنهایت ۱۱/ ۹ فیلمیست سرگرم كننده و پر تحرك و هشداری جدی به بی عدالتی سرمایه داری آمریكا ، هزینه های عظیم انسانی نظامی گری و ماهیت تبلیغاتی رسانه ها و دستگاه حكومتی آن. اما متاسفانه همانطور كه منتقدین تیز بین اذعان داشته اند، فیلم به گونه ای هدایت شده كه لحظات حساسش به نقد منسجم امپریالیسم آمریكا تبدیل نشود و با تكیه بر استثنایی دانستن عملكرد دولت بوش، تداوم طرح ها و روش های برخورد با عراق، خاور میانه و جهان پس از جنگ جهانی دوم را نادیده می گیرد. فیلم قبلی مایكل مور ” بولینگ كلمباین“ نشان دهنده آن است كه او از سیاست ضد بشری آمریكا در حنوب شرقی آسیا، آمریكای مركزی، كوزوو و ایران به خوبی آگاه است. اما به نظر می رسد فارنهایت ۱۱/۹ این آگاهی را كنار می گذارد تا با پوپولیسمی میهن پرستانه همراه شود كه تاریخ ” مداخلات “ آمریكا را در سراسر جهان پوشیده نگاه می دارد.

۲- باید اعتراف كرد كه این فیلم در تشدید انتقادها بر دولت بوش و جنگ عراق با نقدی دلنشین و خلاقانه بسیار موفق است. این كار با افشای حقایق پشت پرده ی رویداد هایی صورت می گیرد كه همه شاهد آن بوده اند – رویدادهایی كه با گذشت زمان به فراموشی سپرده شده است. فضای پر از احساس و كنایه آمیز فیلم نقش موثری در این زمینه ایفا نموده است. فیلم سر شار از لحظات تند و تكاندهنده است، مانند سخنان كورپورال پدرسون[۳] یك آمریكایی از جنگ برگشته كه می گوید حاضر است به زندان برود، ولی ” برای كشتن مردمی زحمتكش“ به عراق بازنگردد، یا وقتی یك زن عراقی، كه پنج عضو خانواده اش در بمباران بوسیله هواپیما های آمریكایی كشته شده اند، در برابر دوربین فریاد می كشد و از خدا می خواهد به انتقام عزیزانش خانه آمریكایی های متجاوز را برسرشان ویران كند.

۳- در پایان بندی فیلم شاهد پرگماتیزم كوته نظرانه ای هستیم. آنچه مسئله اخلاقی بزرگ امریكا باید باشد آن است كه ارتش آمریكا بخش های بزرگی از جهان را به خاطر منافع طبقات حاكمه اش زیر سلطه گرفته، اما اینگونه وانمود می شود كه گویا مشكل از آنجاست كه در حالتی بسیار استثنایی دولت بوش حقایق را به مردم و سربازان نگفته است. در واقع این فیلم مرتبا به توهمات پوپولیستی آمریكایی بعنوان ملتی ” رزمنده راه آزادی“ دامن می زند و برای ارتش آمریكا بعنوان ” مائده ای آسمانی“ دل می سوزاند: ” آن ها می جنگند ... تا ما آزاد زندگی كنیم“ و این سخنانی یست كه در مراسم موعظه كشیش در لحظاط پایان فیلم بازگو می شود.

۴- در زیر پوشش همین ” میهن پرستی“ ست كه مایكل مور حمایت ایالات متحده از اشغال فلسطین را نادیده می گیرد و این نظریه قابل تامل كه جاه طلبی امپراطورمآبانه نومحافظه كاران و صهیونیسم انگیزه ی اصلی هیئت حاكمه بوش برای اشغال عراق است و نه سود حاصل از این جنگ را به ورطه فراموشی می سپارد. در واقع مور كه توجه تماشگران را به تاثیر بیش از حد سعودی ها بر دولت ایالاكت متحده جلب می كند، هیچ اشاره ای به سیاست های حمایتگرانه از اسرائیل نمی كند. بعلاوه ، پل ولفوویتز[۴] نظریه پرداز حاكمیت بوش – چنی در جز در سكانس اول فیلم دیده نمی شود كه در آن شانه اش را با آب دهن خیس می كند تا موهایش را مرتب كند[۵].

۵- بعلاوه، اگر بخواهیم با صراحت صحبت كنیم، جدا از ضربه های محكم گاه و بیگاه از طرف حزب بدون سلسله اعصاب دمكرات ، فیلم مایكل مور از افق دید كری – ادواردز[۶] فراتر نمی رود و هیچ توجهی به جنبش اخیر صلح كه در تاریخ بیسابقه بود نشان نمی دهد.

۶- در ابتدای فیلم فارنهایت ۱۱/۹ این امید در من دمیده شد كه مور از سطح سیستم دو حزبی آمریكا خارج شود و نیاز به یك جنبش مستقل و مترقی سیاسی جهت گیری كند. چرا كه با اشاره به سرقت رای مردم و تقلب در انتخابات سال ۲۰۰۰ توسط جرج دبلیو بوش، او نشان می دهد كه دمكرات های مجلس سنا با عدم پشتیبانی از اعتراض نمایندگان سیاهپوست كنگره با جمهوری خواهان تبانی می كنند و نمایندگان تماما سفید یوست مجلس سنا از جمله چهل و چند نماینده دمكرات و آقای الگور در مقابل قدرت گیری جمهوری خواهان ساكت می مانند.

۷- پس از این سكانس، فیلم مستقیما به صحنه ای برش می خورد كه ده ها هزار نفر از مبارزان ضد بوش راه را بر عبور رئیس جمهور جدید به محل برگزاری مراسم معارفه اش در واشنگنتن بسته اند. به نظر می رسد در این نقطه، مور با تظاهركنندگانی هم صدا می شود كه در روایت فیلم با پرتاب تخم مرغ، باعث می شوند رئیس جمهور به عقب برگردد و دوباره به طرف مراسم در كاخ سفید براه بیفتد. همین نگاه در بازبینی فرایند رای گیری درباره ” قانون میهنی ایالات متحده“ دیده می شود كه در آن كل حكومتیان به این لایحه ی فاشیستی، در جو وحشت بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر، حتی بدون خواندن آن رای می دهند. در اینجا نیز همه بدون استثنا در زیر تیغ نقد فیلم ساز قرار می گیرند.

۸- اما وقتی به دوره مهم تجاوز به عراق می رسیم، یعنی هنگامیكه هیئت حاكمه آمریكا تبلیغات عظیمی را برای رسیدن به اتفاق آرا و تصویب این قانون در كنگره براه می اندازد، مایكل مور دیدگاه مردم خیابان را به كنار می گذارد- در حقیقت این دیدگاه چپ است كه كنار گذاشته می شود. و با واقعی دانستن این مطلب كه ” اكثریت مردم آمریكا به بوش اعتماد نشان می دهند“( كه این مطلب چندان هم روشن نیست)، فیلم تصویری از مردم آمریكا نشان می دهد كه انگار در برپا شدن جنگ اتفاق نظر داشته اند. اما واقعیت برخلاف شعبده بازی رسانه های جمعی ست. تصویری كه فیلم از اتفاق نظر سیاسی رهبران ارائه می دهد، تفاوت چندانی با ” پرتره شخصی“ ارائه شده توسط رسانه های شركتی ندارد. بر اساس نظرات آن ها هیچ اعتراضی وجود نداشته، هیچ احساس ضد جنگی دیده نشده و همه یك دل و یك جان به” رئیس جمهور“ شان وفادار مانده اند. انگار كه همه ما – همچون اكثریت دمكرات های طرفدار كری در سناـ باید این ادعا را باور كرده باشیم كه عراق دارای سلاح های كشتار جمعی بوده، قصد استفاده از آن را داشته، صدام با القاعده و اسامه بن لادن همكاری می كرده و اشغال عراق توسط آمریكا برای مردم عراق دمكراسی و امنیت ببار می آورد، و نیز اینكه حملات با موشك های كروز آمریكایی به عراق حكم یك ” جراحی“ ضروری را داشته است.

۹- جای تاسف است كه هیچ ردپایی از بیش از یك میلیون آمریكایی و ده میلیون مردم جهان كه در موقعیت های مختلف به خیابان ریختند و در ۱۵ فوریه در سراسر جهان برای مخالفت با حمله به عراق به میدان آمدند، دیده نمی شود. وقتی حتی سی ان ان و دیگر شبكه های مجبور می شوند پوشش خبری به این واقعه مهم تاریخی بدهند، چرا مایكل مور آن را ندیده می گیرد؟ هربار به این فكر می كنم كه او با این واقعه كم نظیر تاریخی چه می توانیست بكند؟ عرقی سرد بر تنم می تشیند.

۱۰- در پاسخ به نقد های ارائه شده در مورد فارنهایت ۱۱/۹ ، مایكل مور عموما و به درستی از ضرورت هماهنگ شدن با همسرایان برای برانگیختن و بالا تر بردن صدایشان سخن گفته است. اگر چنین نظری درست باشد كه هست، تصور كنید كه بازتاب این جنبش عظیم ، متنوع و گسترده جهانی در فیلم تا چه حد برانگیزنده مبارات صلح می بود. این بازتاب می توانست سكانسی از فیلم را در بر بگیرد و جمعیت عظیمی در لندن، مادرید و رم را با آن پلاكارد های رنگارنگ و شیوه های مختلف راهپیمایی از لیبرال ها گرفته تا رادیكال ها با پیام ها و نمایش های خیابانی پر شورشان و حملات پلیس در كالیفرنیا و مصر به نمایش بگذارد. این كار به فعالان ضد جنگ انگیزه ای قوی می بخشید و در عین حال تماشگران را با ماهیت این اتحاد بین اللمللی و این ایده كه بدیل های دیگری در مقابل اتنخاب بین بد و بدتر وجود دارد ( یا می تواند وجود دااشته باشد) آشنا می كرد. و این امید را می آفرید كه جایی هم برای مردم مخالف جنگ وجود دارد تا بتوانند خشمشان، وقتشان و توانشان را در آن جا بكار بگیرند.

۱۱- فارنهایت ۱۱/۹ بدون ارائه هرگونه بدیل عملی، نمونه هایی از مردم را انتخاب می كند كه نظرشان با پایان عملیات جنگی در عراق تغییر كرده است: ” من سابقا جمهوری خواه بودم، اما اكنون برای شعبه محلی حزب دمكرات فعالیت می كنم.“ این مطلب سه بار تكرار می شود. این جملات كه به اصطلاح حاكی از ” بیداری“ سیاسی ست، بسیار متفاوت است با جملاتی نظیر : ” من تلاش می كنم به جنگ پایان داده شود“ یا ” ما باید یه جنگ با عراق پایان دهیم،“هیچكس در این فیلم اینگونه جملات ضد اشغالگری ( و یا ضد امپریالیستی) بر زبان نمی آورد. اگرچه جملاتی نظیر ” سربازان را به خانه برگردانید “ شنیده می شود كه با خط فكری مایكل مور همخوانی دارد.

۱۲- البته به نظر می رسد حذف جنبش ضد جنگ از فارنهایت ۱۱/ ۹ از عدم تمایل مایكل مور در انتقاد به جان كری آن هم در سال پرتلاطم انتخابات دارد. جان كری نه تنها در سنا به نفع بكارگیری زور در عراق رای داد، بلكه وقتی میلیون ها نفر در خیابان ها در مقابل ادعاهای بوش ایستاده بودند، در مجلس سنا، سخنرانی مبسوطی در پشتیبانی از حمله به عراق كرد(۹ اكتبر ۲۰۰۲[۷]).

۱۳- نگرانی من آن است كه فیلم فارنهایت ۱۱/۹ مایكل مور با همه ارزش های خلاقانه و پوپولیسم رادیكالش بدیلی را از نظر دور دارد كه می تواند به اشغالگری امپریالیستی ایالات متحده پایان دهد و كمك چندانی به دوستداران مایكل مور و دشمنان بوش در تشخیص لزوم گذشتن از سد های موجود نمی نماید. در واقع اگر نمایش بعد از فیلم و هلهله های ” به كری رای می دهیم“ حاصل از فیلم (حتی در ایالت ایمن در برابر دمكرات هایی كه من در آن زندگی می كنم) را نشانی از گرایش او بدانیم؟ برای بسیاری از مردم این فیلم بیشتر بازتاب وضع موجود است تا به چالش خواندن و تغییر آن – و این چیزی ست كه امروز در دستور كار مبارزان ضد امپریالیست در كشور قرار دارد.

نقدی بر فیلم فارنهایت ۱۱ / ۹ به كارگردانی ”مایكل مور[۱]“

نوشته : ژوزف جی رامسی[۲]

برگردان: احمد جواهریان

[۱] Michael Moor

[۲] Joseph G. Ramsey

[۳] Corporal Pederson

[۴] Paul Wolfowitz

[۵] For more serious documentary examination of these and related issues see the Peace, Propaganda, and the Promised Land, as well as Hijacking Catastrophe, both produced by the Media Education Foundation.

[۶] Kerry - Edwards

[۷] جان كری در نطق های اخیر خود حمله به عراق را یك اشتباه خوانده است( مترجم).