تابستان كوتا ه تر و گرم تر

تابستان هر كسی را یاد چیزی می اندازد بعضی ها به یاد تعطیلات می افتند, بعضی ها سفر و بعضی ها به یاد شنا كردن اما كمتر كسی پیدا می شود با شنیدن نام تابستان یاد گرما و دردسر هایش نیفتد گرمایی كه این روز ها به اوج خود رسیده و بسیاری از مردم را كلافه كرده است

همه می دانیم كه كره زمین به طور طبیعی در اثر تابش خورشید گرم می شود و این گرما طبق تغییر فصول كاهش یا افزایش می یابد اما این روز ها گرما به گونه ای غیرعادی افزایش پیدا كرده كه غیر از باور های عمومی به اتفاقات گلخانه ای و پدیده گرم شدن زمین نیز دامن می زند.با بیانی بسیار ساده این پدیده جدید كه آخرین و مهم ترین دستاورد نامهربانی انسان با سرزمین خود است ناشی از تولید و انتشار بیش از اندازه متعارف گاز های موسوم به گاز های گلخانه ای شامل دی اكسیدكربن، متان، دی اكسید نیتروژن و بخار آب است. مصرف سوخت های فسیلی به خصوص زغال سنگ از انقلاب صنعتی به بعد و افزایش پرشتاب استفاده از نفت در یك سده اخیر سبب گسترش و تراكم فزاینده این گاز ها در فضای اطراف زمین شده است. گاز های گلخانه ای همچون جداره شیشه ای گلخانه ها عمل می كنند یعنی پرتو های نور خورشید به زمین را دریافت و جذب می كنند و مانند همان جدار های شیشه ای گرمای خورشید را در جو باقی نگه می دارند و در واقع مانع تبادل انرژی حرارتی زمین با فضا های خارج از جو خود می شوند. بدین ترتیب تراكم این گاز ها در جو با افزایش دمای كره زمین رابطه مثبت و مستقیم دارد به این معنا كه هر چه غلظت این گاز ها بیشتر شود درجه حرارت كره زمین نیز افزایش می یابد و هر چه كمتر شود دما كاهش پیدا می كند. این در حالی است كه یكی دیگر از نتایج گرم شدن زمین كوچك شدن قطر یخ زمین به خصوص در مناطق قطبی است كه این خود موجب جذب بیشتر اشعه های خورشید و باقی مانده آن در جو و نهایتاً بالا رفتن بیشتر دمای كره خاكی می شود.پدیده ای كه با تغییرات طبیعی تفاوت چشمگیری دارد. به طوری كه در طول صد سال گذشته كره زمین به طور غیرطبیعی ۶/۰ درجه گرم تر شده و این در مقایسه با هزار سال اخیر كه افزایش دما كمتر از ۱/۰ درجه بوده بسیار نگران كننده است. تغییر الگوی بارش، افزایش سطح آب دریا های آزاد و كاهش سطح آب دریا چه ها و تاثیرات وسیع آن بر گیاهان كشاورزی و دامداری و دست آخر انسان ها مواردی است كه این نگرانی ها را به وجود آورده است.متاسفانه پدیده گرم شدن هوا منحصر به قطب و یا كویر و یا كشور های صنعتی نیست. ایران هر چند از اقلیم جغرافیایی مناسب با دو پهنه بزرگ كوهستانی در شمال و غرب برخوردار است اما از گزند افزایش مرگبار دما در امان نبوده است. مثال بارز این تغییر و تحول شهر تهران است. تهران در دامنه رشته كوه البرز قرار دارد؛ بنا به تعریف آب و هوا تهران باید هوای سرد بارانی یا برفی داشته باشد اما آنچه مشاهده می شود كاملاً مغایر با پیش بینی های انجام شده است به طوری كه به علت تغییرات آب و هوا از هوای سرد بارانی یا برفی چندان خبری نیست و بالعكس دمای این شهر به قدری بالا است كه می توان گفت تحت تاثیر ترین شهر ایران در برابر پدیده گرم شدن زمین است. اما چه عاملی باعث تغییر آب و هوا می شود. این پرسشی است كه محمد شاملو كارشناس هواشناسی در مورد آن می گوید: جو زمین دائماً در حال حركت است. شكل و مسیر این حركت كه در هر دو نیمكره از قطب ها به سمت استوا است به گونه ای است كه بیشترین ریزش ها در ناحیه استوایی انجام می گیرد. از این حركت در هر نیمكره سه حلقه هوایی ایجاد می شود كه در صورت ثابت بودن ماحصل آن همیشه ثابت خواهد ماند اما وزش باد مانع از آن می شود كه این جریانات ثابت بمانند. جریان باد با هر سرعتی كه داشته باشد باعث می شود كه این سه حلقه دائماً تغییر كنند. عامل دیگر تغییرات نیز فشار هوا است. تغییر جریانات پرفشار به كم فشار و بالعكس. اما مهم ترین مسئله ای كه با افزایش گرما به وجود آمده جابه جایی فصل ها است. حتماً احساس كرده اید كه بعضی از فصل ها كمتر از میزان واقعی خود هستند و تغییرات هوا در آن فصل ها فاحش است. به عنوان مثال هفته ای كه تهران پشت سر گذاشت هر چند هفته دوم تیرماه بود اما به گفته كارشناسان آغاز تابستان امسال بود. شاملو در این مورد می گوید: همانطور كه بار ها اعلام شده تغییرات جوی باعث تغییر فصول و جابه جایی آنها شده است. نمونه روشن آن تابستان امسال است كه طبق بررسی های انجام شده كمتر از دو ماه خواهد بود. این در حالی است كه بهار امسال بیشتر از چهار ماه طول كشید. در واقع جریانات جوی به گونه ای رقم خورد كه آب و هوای بهاری از نیمه دوم اسفند آغاز و تا هفته دوم تیرماه به طول انجامید. همین طور هوای تابستان تا نیمه دوم مردادماه ادامه خواهد داشت و سپس به تدریج هوا خنك تر خواهد شد. افزایش ناگهانی دما در هفته گذشته نیز به همین دلیل بود، هر چند این دما تا آخر تیرماه باقی خواهد ماند اما رفته رفته معتدل تر می شود. تابستان كوتاه اما گرم سال ۸۴ نمونه ای بارز از تغییرات آب و هوایی متاثر از پدیده گرم شدن زمین است كه به همین شكل اگر ادامه پیدا كند در سال های آتی ساكنان زمین را با مشكلات جدی مواجه می كند.اما این كارشناس هواشناسی در مورد علل این تغییرات در ایران می گوید: «اولین عاملی كه به قضیه گرم شدن هوا در ایران دامن زد افزایش بی رویه شهرنشینی با رویكرد میزان استفاده از سوخت های فسیلی در این شهر ها است. هر چند در گذشته كوه های آتشفشان فعال تر بود و هسته زمین گرمای بیشتری داشت، تغییرات محسوسی در آب و هوای مناطق مختلف ایجاد نمی شد اما افزایش چشمگیر و بی رویه استفاده از مصالح ساختمانی در ساخت و ساز های شهری، افزایش وسایل نقلیه و به طور كل مسائل تكنولوژیك باعث شده است كه علاوه بر جابه جایی فصول دمای شهر های مختلفی چون تبریز، اصفهان و تهران كه در گذشته اختلاف زیادی داشت امروز به یكدیگر نزدیك شده و حتی گاه مدت ها دمای مشابهی دارند كه این مسئله برخلاف تنوع اقلیمی این شهر ها است. به عنوان مثال در ۵۰ سال گذشته گاه اختلاف دمای سرد ترین نقطه و گرم ترین نقطه به ۹۰ درجه می رسید. اما میانگین این تغییرات در سال های اخیر حدود ۴۰ درجه است.» شاید برای خیلی از مردم این تغییرات بی معنی باشد و تنها تاثیر آن را در افزایش استفاده از كولر و یا بخاری بدانند اما مشكلاتی كه برای مجموعه ساكنان كشور و چرخه حیات آن به وجود می آید بسیار حیاتی است.بعضی وقت ها مسائل كوچك می توانند به مشكلات بزرگی تبدیل شوند! به مسواك زدن دندان هایتان فكر كنید. اگر شما یك روز مسواك نزنید اتفاق خاصی نمی افتد اما اگر یك ماه دندان هایتان را مسواك نزنید چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این همان چیزی است كه برای زمین نیز اتفاق می افتد. اگر دمای هوا فقط چند روز بالاتر از حد طبیعی باشد چندان مهم نیست اما اگر دمای هوا مدت زیادی به طور مداوم بالا برود تصور اینكه چه مشكلاتی برای زمین و ساكنان آن رخ می دهد بسیار غم انگیز است. گزارشات ارائه شده از سوی سازمان جهانی هواشناسی (WMO) مبنی بر این است كه در طول صد سال آینده متوسط دمای زمین ۱/۵ تا ۳/۵ درجه سانتیگراد افزایش می یابد. شاید فكر كنید «اینكه چیزی نیست» اما همین مقدار كم می تواند آب و هوای زمین را به طور بی سابقه ای تغییر دهد. زمانی كه این پدیده رخ دهد ممكن است تغییرات بزرگی در سطح آب اقیانوس ها، مزارع كشاورزی و هوایی كه تنفس می كنیم و یا آبی كه می نوشیم رخ دهد.

---