ثبت اطلاعات در دفتر تاریخ

مروری بر چگونگی ذخیره سازی داده ها از «پانچ کارت ها» تا «فلش مموری ها»

این روزها کمتر کسی پیدا می‌شود که حداقل چند گیگابایت فضای ذخیره‌سازی در جیبش نباشد. از حافظه گوشی تلفن‌همراه گرفته تا فلش مموری‌ها کاربرد وسیعی یافته و امکان انتقال اطلاعات را با سرعت بالا فراهم کرده‌ است. جالب اینجاست ما امروزه براحتی در مورد حجم داده در اندازه‌های چند گیگابایت صحبت می‌کنیم، در حالی که در دهه‌های پیش بیشترین چیزی که قابل تصور بود در حد چند مگابایت بود!

در این مطلب قصد داریم تاریخچه‌ای از ذخیره‌سازی اطلاعات از سال‌های اولیه کار با رایانه تا امروز بیان کنیم. در شماره‌های بعدی نیز در مورد رسانه‌های ذخیره‌سازی داده مطالب بیشتری را بیان خواهیم کرد.

قدیمی‌ترین رسانه ذخیره‌سازی سال ۱۷۲۵ توسط Basile Bouchon استفاده شد. او از یک رول کاغذ برای ذخیره‌سازی الگوهای بافتن لباس و پارچه استفاده کرد. سوراخ‌های موجود روی این رول کاغذ، الگو را پیاده می‌کرد و به عنوان ورودی به دستگاه ریسندگی داده می‌شد. به این ترتیب عمل خسته‌کننده و یکنواخت اپراتور دستگاه ریسندگی به صورت خودکار انجام شد. این ابداع به عنوان اولین کاربرد از یک ماشین نیمه‌خودکار شناخته می‌شود و البته ایده‌ای برای شروع ذخیره‌سازی داده.

اما اولین اختراع به عنوان رسانه ذخیره داده ثبت شده سال ۱۸۸۴ و توسط Herman Hollerith بوده است. او پانچ کارت‌ها را برای ذخیره داده پیشنهاد داد. اساس کار پانچ کارت‌ها وجود یا نبود سوراخ روی صفحه‌های مقوایی است. به این ترتیب اطلاعات دیجیتال روی این کارت‌ها ذخیره می‌شود و می‌توان از آنها به عنوان ورودی رایانه‌ها استفاده کرد. این اختراع به مدت یک قرن مورد استفاده بود. نمونه توسعه‌یافته پانچ کارت‌ها، نوارهای کاغذی بود که عملکردی مشابه داشت، با این تفاوت که این بار داده‌ها در نوارهای طولانی ذخیره می‌شد. این نوارها برای اولین بار از سوی Alexander Bain ، مخترع ماشین فکس و تلگراف استفاده شد.

میل دانشمندان به پیشرفت و بهبود سرعت و حجم ذخیره‌سازی باز هم مانند همیشه باعث شد تا قدم‌های جدیدی در مسیر پیشرفت برداشته شود و اختراعات تازه جای کاغذهای سوراخ را گرفت. این‌بار Jan A. Rajchman و تیمش Selectron Tube‌ها را توسعه دادند و توانستند ۴۰۹۶ بیت را در یک مکعب ده اینچی جای بدهند. این یک تغییر بزرگ بود و ایده‌های جدیدی را ارائه کرد؛ ولی به دلیل فرآیند سخت ساخت، عمر کم و قیمت تمام شده بالای این اختراع، جایگاه مناسب تجاری پیدا نکرد.

سال ۱۹۵۰ شرکت IBM نوارهای مغناطیسی را تولید کرد که می‌توانست اطلاعاتی برابر با ده هزار پانچ کارت را در خود ذخیره کند. یک نمونه مشهور و محبوب همان نوار کاست است که برای همه ما آشناست؛ نوارهایی که برای ضبط و پخش موسیقی هم استفاده می‌شود. رایانه‌هایی مانند ZX Spectrum از نوار کاست برای ذخیره اطلاعات استفاده می‌کردند. کاست‌های استاندارد ۹۰ دقیقه‌ای می‌تواند ۷۰۰ کیلو بایت تا یک مگابایت داده را در هر طرف خود ذخیره کند.

سال ۱۹۵۶ اولین Hard drive توسط IBM ساخته شد. این نوآوری IBM می‌توانست حجمی معادل ۴/۴مگابایت (پنج میلیون کاراکتر) را در خودش ذخیره کند که در آن زمان حجم عظیمی به شمار می‌رفت. داده‌ها در ۱۵ دیسک مغناطیسی ۲۴ اینچی ذخیره می‌شد تعداد هزار دستگاه رایانه که از این نوع حافظه ثانویه استفاده می‌کرد تولید شد. اجاره‌های ماهانه هریک از این رایانه‌ها ۳۲۰۰ دلار بود که بیشتر برای محاسبات تجاری و بازرگانی استفاده می‌شد. بعدها پیشرفت‌های زیادی در این زمینه شکل گرفت که به توسعه هارد درایوهایی با توانایی ذخیره‌سازی بیشتر و ابعاد کوچک‌تر منجر شد.

انتقال اطلاعات از یک رایانه به رایانه دیگر و نگهداری داده‌ها جایی خارج از رایانه، موردی است که همیشه مورد توجه کاربران و تولیدکنندگان بوده است و همیشه این نیاز احساس می‌شد. سال ۱۹۶۹ اولین فلاپی دیسک برای این منظور ساخته شد؛ یک دیسک هشت اینچی که ۸۰ کیلوبایت داده را در خودش ذخیره می‌کرد. چهار سال بعد ظرفیت این دیسکت‌ها به ۲۵۶ کیلوبایت افزایش پیدا کرد.

سال ۱۹۵۸ فناوری لیزر ابداع شد و با پیشرفت آن در سال ۱۹۷۲ اولین دیسک لیزری ساخته شد و شش سال بعد یعنی سال ۱۹۷۸ به تولید انبوه رسید. این دیسک‌ها که شبیه سی‌دی‌های امروزی است، قابلیت ذخیره فیلم و فایل‌های گرافیکی مانند عکس را داشت و کیفیتی بالاتر از VHS ارائه می‌کرد. با استفاده از فناوری لیزر سی‌دی‌ها به وجود آمد که علاوه بر قابلیت دیسک‌های لیزری قابلیت ذخیره داده‌های دیگر را هم داشت.

ظرفیت ذخیره‌سازی بالای سی‌دی‌ها، اندازه کوچک و طول عمر بالای آنها موجب شده است که حتی امروزه نیز از آنها استفاده شود. DVD‌ نیز از خانواده CD‌هاست، با این تفاوت که با نوع دیگری از فناوری لیزر ساخته می‌شود.

سال ۱۹۹۸، USB Flash Drive‌ها رسانه جدید را به دنیای ذخیره‌سازی اطلاعات معرفی کرد. توانایی ذخیره‌سازی بالا در اندازه کوچک و قابل حمل بودن این وسیله موجب جذابیت بیشتر آن شده است. فلش مموری‌ها امروزه به عنوان یکی از پرکاربرد‌ترین وسیله‌های ذخیره‌سازی و حمل داده‌ها به شمار می‌رود.

حمید خدابنده‌لو