پس از شارون

در حالی که آریل شارون در بیمارستانی در بیت المقدس با مرگ دست و پنجه نرم می کند, بسیاری از مردم جهان مایلند بدانند که با مرگ احتمالی یا خانه نشینی او, در اسرائیل چه اتفاقی خواهد افتاد

واقعیت این است که با مرگ شارون، در اسرائیل هیچ اتفاق مهمی نخواهد افتاد! این پاسخ ساده، قاعدتاً کسانی را که علاقه مند به تغییر و تحولات دراماتیک سیاسی هستند، خشنود نمی کند، اما با توجه به ساختار سیاسی جامعه اسرائیل، پاسخ واقع بینانه به پرسش فوق همین است.

با این همه، دولت ها در اسرائیل چندان باثبات نیستند و به زحمت عمر قانونی خود را سپری می کنند. احتمالاً همین نکته سبب شده است که نظام سیاسی اسرائیل در چشم ناظران بیش از اندازه متکی به افراد خاص به ویژه نخست وزیران جلوه کند. راز بی ثباتی دولت ها در اسرائیل ناشی از اتکای ساختار سیاسی به افراد نیست، بلکه در نظام چند حزبی آن ریشه دارد. تعدد احزاب در اسرائیل چشمگیر است و دیگر سال ها است که یک حزب واحد نمی تواند به اکثریت کرسی های پارلمان ۱۲۰ عضوی دست یابد. ۱۲۰ کرسی پارلمان معمولاً بین طیف گسترده ای از احزاب چپ و راست و مذهبی و سکولار تقسیم می شود و تشکیل دولت را به ائتلاف جمعی از احزاب مشروط می کند. تشکیل ائتلاف های پارلمانی برای معرفی دولت معمولاً بدون زحمت نیست، اما حفظ این ائتلاف ها اغلب کاری طاقت فرسا و ناموفق است. این مشکل به شکاف های اجتماعی موجود در اسرائیل برمی گردد. جامعه اسرائیل به خلاف بسیاری از جوامع دیگر، درگیر شکاف های متعددی است که شکاف بین ملی گرایان و طرفداران صلح، شکاف بین راست گرایان و چپ گرایان اقتصادی، شکاف بین یهودیان اشکنازی (با ریشه غربی) و یهودیان سفاردی (با ریشه شرقی) و شکاف بین مذهبی ها و سکولارها از جدی ترین این شکاف ها است. در درون هر یک از این شکاف ها نیز خرده شکاف های بی شماری وجود دارد که وضعیت جامعه اسرائیل را بسیار پیچیده می کند. به همین دلیل ادامه ائتلاف احزابی که فقط بر سر یک یا دو مسئله کلان کشور با یکدیگر اشتراک نظر دارند، دیر نمی پاید و مسائل اختلاف انگیز به سرعت رخ می نماید. با این حال، گرچه مجموعه شکاف های اجتماعی در اسرائیل عمر دولت های ائتلافی را کوتاه و موقعیت آنها را بی ثبات می کند، اما ساختار نظام سیاسی در اسرائیل به گونه ای است که اسرائیلی ها با وجود اختلاف های حیرت انگیز ساختار مشخصی برای آنها دارند.

طبق این نظم پذیرفته شده، دولت متکی بر اکثریت پارلمان هر تصمیمی که بگیرد، هیچ گروهی حق مقابله خشونت آمیز با آن تصمیم را ندارد، گرچه می تواند از هر ابزار مسالمت آمیزی برای ابراز مخالفت با تصمیم دولت و یا تاثیرگذاری بر افکار عمومی استفاده کند.البته این موضوع درباره پاره ای از محافل فوق افراطی مصداق ندارد، اما محافل فوق افراطی فقط نقش حاشیه ای دارند و از زمانی که ایگال امیر طلبه تندرو مدارس تلمودی اسحاق رابین را ترور کرده است، دستگاه های امنیتی اسرائیل سخت مراقب رفتار این گروه ها هستند.بر این مبنا، مرگ یا خانه نشینی شارون تاثیر چشمگیری بر رفتار سیاسی اسرائیل ندارد، گرچه فقدان او می تواند پیامدهای حاشیه ای بسیاری داشته باشد.برای نمونه، مرگ شارون سبب تغییر سیاست اسرائیل درباره صلح با فلسطینی ها نخواهد شد، زیرا اکثریت جامعه اسرائیل به این نتیجه رسیده است که برای بقا و امنیت خود راه چاره ای جز پذیرش دولت مستقل فلسطینی ندارد. اما در عین حال نخست وزیر آینده اسرائیل، هر که باشد، نمی تواند در این مسیر مانند شارون عمل کند.شارون ژنرال ملی گرایی است که در بین بخش بزرگی از راست گرایان اسرائیلی از اعتبار خاصی برخوردار است. مشکل او در واقع همیشه چپ گرایان بوده اند. در سال ۱۹۸۲ این چپ گرایان بودند که با برپایی تظاهرات ۴۰۰ هزار نفری در بیت المقدس شارون را به دلیل نقشش در کشتار پناهندگان فلسطینی در اردوگاه های صبرا و شتیلا به دست شبه نظامیان فالانژیست لبنان، به استعفا از مقام وزارت دفاع اسرائیل وادار کردند. با این همه در دو سال اخیر که شارون در موضع خود نسبت به روند صلح با فلسطینی ها تغییر جهت داده است، چپ گرایان اسرائیل در صف حامیان او قرار گرفته اند و در مقابل راست های افراطی از او انتقاد می کنند.اعتبار در بین راست گرایان و برخورداری از حمایت چپ گرایان در کنار توانایی های عملی شارون به او موقعیت منحصر به فردی در جامعه اسرائیل داده است که بسیار بعید است فرد دیگری در غیاب او از این امتیاز برخوردار باشد.این بدان معنا است که جانشین شارون نیز به ناگزیر پا جای پای او خواهد گذاشت و سیاست داخلی و خارجی اسرائیل مانند سابق ادامه خواهد داشت، اما اگر شارون در هر گام سیاسی خود با یک مانع روبه رو می شد، جانشین او احتمالاً با موانع سخت تری مواجه خواهد شد.