تلاش برای همراه کردن همسایه غربی علیه تهران

سفر مقامات آمریکا به ترکیه افزایش یافته است

«تشدید تحریم‌ ایران در کشورهای آسیایی بدون بررسی مواضع کشورهای همسایه ایران دشوار خواهد بود.»

این باور بسیاری از تحلیلگران سیاسی است که در واکنش به تحریم‌های جدیدی که علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده یا توسط برخی کشورهای غربی به طور یکجانبه علیه کشورمان اعمال می‌شود، عنوان می‌کنند. در میان همسایگان ایران نیز بیش از همه به نقش ترکیه و امارات اشاره و تاکید می‌شود. چراکه بنابر اظهارات مقامات ارشد ترکیه، آنکارا موافقت قطعی با تحریم‌های یکجانبه تهران ندارد و در عین حال به دلیل مرز مشترک با ایران، از امکانات راحت‌تری برای مبادله تجاری برخوردار است. در همین راستاست که سفر مقامات آمریکایی به ترکیه به دفعات ترتیب داده می‌شود و در جدیدترین تحولات، دریادار مایک مولن، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا به آنکارا رفت تا سعی خود را برای تحریک ترکیه علیه ایران به انجام رساند و خواستار همکاری آنکارا با کشورش برای اعمال فشار بیشتر به تهران از طریق تحریم‌ها شود.

مولن به عنوان‌ بالاترین مقام نظامی در آمریکا اوایل هفته گذشته به ترکیه رفت تا در دیدار با مسوولان این کشور بر نیاز کاخ سفید به کمک آنکارا در اجرای تحریم‌های تازه سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی تاکید کند.

قبل از سفر دریادار مولن به ترکیه نیز، هیاتی آمریکایی با راه‌اندازی توری به آسیا، به رایزنی با کشورهایی پرداخت که روابط اقتصادی خوبی با ایران دارند. از جمله این کشورها ترکیه، کره شمالی و ژاپن بود که تاکنون آن گونه که ظواهر امر نشان می‌دهد، ترک‌ها هنوز حاضر نشده‌اند به خواسته‌های کاخ سفید تمکین کنند.

به نظر ناظران سیاسی، ترکیه در عین پایبندی به قطعنامه‌های شورای امنیت به دنبال ایفای نقش دبی برای بخش بازرگانی و اقتصاد ایران است.

این ادعا با توجه به اظهارات وزیر امور مالی ترکیه درست به نظر می‌رسد. او در این باره گفته بود: «ما به عنوان مقامات ترکیه، قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد را کاملا اجرا می‌کنیم، اما خواسته‌های فردی کشورها برای اعمال تحریم‌های مضاعف علیه ایران را نمی‌پذیریم».

وزیر امور مالی ترکیه همچنین می‌افزاید: «تسهیل تجارت با ایران از سوی شورای امنیت ممنوع نشده است. این تسهیل تجارت با ایران هم‌اکنون و در آینده ادامه می‌یابد. اگر نیاز باشد تا از معامله‌ای حمایت مالی شود باید برای آن راهی پیدا کرد».

این اظهارات وزیر امور مالی ترکیه در حالی بیان شد که آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد پالایشگاه دولتی توبراش ترکیه پس از توقف حجم زیادی از صادرات بنزین به ایران توسط برخی شرکت‌های نفتی جهان، به این کشور فرآورده‌های نفتی صادر می‌کند.

ٓ● نگاهی به تحولات داخلی ترکیه

با نگاهی به رویکرد دو سه سال اخیر ترکیه درمی‌یابیم که در طول این سال‌ها تحولاتی در حوزه سیاست خارجی ترکیه رخ داده که ازجمله عوامل این تغییر، تحولاتی است که در داخل ترکیه رخ داده است. اگرچه ترکیه بر اساس گفته‌های مقامات خود چون اردوغان، عبدالله گل و داووداوغلو معتقد است تغییر محور نداده است، اما معتقدند در عین حفظ رابطه خوب با غرب؛ به شرق هم توجه می‌کنیم. منظور از شرق، کشورهای اسلامی و شرق جهان است لذا ترک‌ها می‌خواهند رابطه با غرب و آمریکا را داشته باشند، عضو اتحادیه اروپا باشند و با اسرائیل رابطه خوبی داشته باشند، اما از طرف دیگر به رابطه با شرق نیز توجه کنند. برای همین در پاسخ به انتقاد غرب درباره روابط این کشور با شرق، سوال می‌کنند چرا در حالی که غرب با شرق روابط خود را گسترش می‌دهد ترکیه نباید این کار را بکند؟

ترکیه به دلیل گسترش روابطش با جهان اسلام و کشورهایی نظیر ایران و سوریه، فشارهایی را از سمت غرب تحمل می‌کند ولی می‌تواند تعادل را حفظ کند، چون جایی که در حال حاضر ترکیه ایستاده، آخرین نقطه‌ای نیست که می‌تواند بایستد.

ترکیه بعد از امضای بیانیه تهران همراه برزیل برای مبادله سوخت هسته‌ای و رای منفی به قطعنامه ۱۹۲۹ علیه‌ایران به شدت از طرف متحدان غربی‌اش مورد غضب قرار گرفت. بعد از امضای بیانیه تهران بود که حمله اسرائیل به‌کشتی حامل کمک‌های انسان‌دوستانه ترک‌ها به غزه رخ داد و در پی این اتفاق روابط آنکارا ـ تل‌آویو به شدت تیره شد. این اقدام اسرائیل موجب شد ترکیه سفیر خود را در تل‌آویو احضار کند و روابط ترکیه و اسرائیل متشنج شود. تیرگی در روابط اسرائیل و ترکیه با رای منفی ترکیه به چهارمین قطعنامه علیه ایران همزمان شد که این رای منفی موجبات دلخوری آمریکا را هم فراهم آورد.

از این رو اقدام ترکیه در پیگیری سیاست مستقل خود در برابر ایران و نپذیرفتن تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا، غرب را تاحدودی نسبت به تاثیرگذاری تحریم‌هایشان ناامید کرده است. با تمام این احوال این روزها با توجه به نزدیک شدن زمان مذاکرات ۱+۵ و ایران درباره مساله هسته‌ای به نظر می‌رسد فشارها بر ترکیه برای کمرنگ کردن رابطه این کشور با ایران از طرف آمریکا و اسرائیل افزایش یافته است. البته خبرهای مربوط به فشار بر ترکیه از طرف آمریکا بیشتر غیررسمی است و بعد از طرح شدن در رسانه‌ها با تکذیب طرفین مواجه می‌شود.

با این حال ترکیه تاکنون با تاکید بر روابط استراتژیک با آمریکا، جانب ایران را فرو نگذاشته است و با سیاستی ظریف در کنار دو طرف ایستاده است، اما باید دید در روزهای آینده که احتمالا افزایش فشارها بر این کشور بخاطر رویکردش به ایران، زیاد می‌شود، آنکارا چه سیاستی را برای برخورد با متحد استراتژیک خود یعنی واشنگتن و همسایه مهمش یعنی ایران انتخاب خواهد کرد؟

مریم جمشیدی