«ده فرمان» احمد

بدون تردید احمد بورقانی را با قلم های مختلفی می توان تصویر و توصیف کرد به رغم فروتنی و سادگی, تنوع در ابعاد وجودی او دریچه های مختلفی را برای کسانی که او را می شناختند, می گشود

بدون تردید احمد بورقانی را با قلم های مختلفی می توان تصویر و توصیف کرد. به رغم فروتنی و سادگی، تنوع در ابعاد وجودی او دریچه های مختلفی را برای کسانی که او را می شناختند، می گشود. یکی از صفات بارز او شوخ طبعی بود. از این نظر او را باید «ظریفی» بی یا کم نظیر دانست که در لطیفه ها و ظریفه هایش، آموزه های اثربخشی بود. هنرش تنها هزل نبود تعلیم هم بود. (یادآور سخن سنایی؛ هزل من هزل نیست، تعلیم است)

دیگر آنکه هم اغراق و مبالغه نمی گفت و هم از تملق و ستایش مبالغه آمیز درباره خود نفرت داشت. به اصطلاح آنتی اسنوبیست بود. صراحت و صداقت لهجه او اگرچه خاطر بعضی را رنجانده بود، اما همین رنج کشیدگان در خلوت خود، او را تحسین می کردند، چون متملق نبود.

قدما در تمایز انسان و حیوان، برخورداری از قوه ناطقه و عاقله را مطرح کرده اند. بیشتر این بیان و تمایز در ادب گفتاری و نوشتاری ما مشاهده می شود. اما من بر این باورم که توصیف ابوحیان توحیدی (در کتاب الصداقه و الصدیق) در این باره که «انسان حیوانی است با عاطفه و مهربان»، در عصر فناوری های پیشرفته و دوران شبیه سازی ها، تمایز معقول تر و مطلوب تری است؛ عصری که دیگر همراهی ها و غمخواری های گذشته کمتر به چشم می آید و حتی مفاهیمی چون «مشارکت اجتماعی» که در این روزگار دغدغه آدم هاست و زیاد بر زبان جاری می شود، به علت آنکه تمرین «مشارکت درونی» یا «فردی» که همان «ایثار» است ضعیف شده، اثربخشی خود را از دست داده است. به این نظر، علت توفیق و اثرگذاری های اجتماعی «احمد» آن بود که ایثار را باور و تمرین کرده بود.

نسبت به دغدغه همگان - به دور از گرایش ها و سمت های متعارف- دغدغه داشت و دردمند بود. اگر این نبود «مسجد نور» در «سوگ روز» او شاهد حضور اشکبار همه خطوط و باورها نمی بود. احمد بورقانی مصداق گویای «لایومن احدکم حتی یحب لاخیه ما یحب لنفسه» بود. در کنار این «برجستگی» و «وارستگی» در کار حرفه یی خود صاحب مدرسه بود و مکتب.

او معتقد بود؛

۱) در عصر ارتباطات حاکمیت «ذهنیت امنیتی» بر عرصه اطلاع رسانی آفتی است که جامعه را به سمت رسانه بیگانه سوق می دهد و بی اعتمادی افکار عمومی به رسانه های ملی داخلی را کاهش. هر قدر رسانه های منتسب به حکومت شفاف تر سخن بگویند، اعتماد مردم به حکومت را تقویت می کنند و این همان «امنیت ملی» است.

۲) با توجه به افزایش سطح توقع مردم از نهادهای اطلاع رسانی پس از نهضت تاریخی «دوم خرداد» و ضرورت پاسخگویی رسانه ها به این خواسته بر حق اجتماعی، ایجاب می کرد، در رئوس حکومت نگاهی نو به رسانه ایجاد شود. در این نگاه هم «تنوع رسانه» دیده شود و هم «شکستن انحصارات رسانه یی».

۳) «اطلاع رسانی سریع»، «افزایش ظرفیت رسانه یی کشور»، «تقویت اعتماد میان مردم و حکومت» و «تضمین امنیت خبرنگار» هدف اصلی یک رسانه باید باشد و آن رسانه نیز با رعایت «بی طرفی»، «منافع عمومی و ملی»، «حریم خصوصی و حقوق شهروندی» و «اخلاق عمومی و ملی» ماموریت «جریان آزاد اطلاعات» و «تحکیم صلح و امنیت ملی» را در قالب زبانی «صریح»، «صحیح»، «سریع» و«مودبانه» پیگیری کند.

۴) از آنجا که ثبات «فرآیند گردش آزاد اطلاعات» تابع میزان «توسعه یافتگی بنیاد آزادی های فردی و اجتماعی» است، باید در روندی تاریخی تمام ارکان حکومتی به تامین «آزادی های فردی و اجتماعی» بیندیشند و این مسیر را هموار کنند.

۵) اگرچه فرآیند توسعه گردش آزاد اطلاعات، معمولاً با چالش ها و تعارض هایی میان موسسات و مراکز تولید و عرضه اطلاعات با دستگاه ها و ساختارهای حکومتی، یا گروه های قدرت نیز همراه است، اما تلاش برای برقراری و استمرار انواع تعامل ها میان گروه های ذی نفع فوق، خصوصاً گروه های صنفی- حرفه یی نظام رسمی حکومتی نیز عاملی مهم و موثر در پدیداری توسعه و ثبات و خصوصاً امنیت حرفه یی در این خصوص است.

۶) هر نظام اجتماعی بر مبنای دو الگوی مختلف نظم، انتظام می یابد که عبارتند از نظام حقوقی و نظام اخلاقی. معیارهای حرفه یی نیز مسلماً باید با مبانی و اصول نظام حقوقی و نظام اخلاقی جامعه سازگار باشد. در این بخش به این نکته باید توجه داشت که هر چند حوزه های «حقوق» و «اخلاق»، متضمن اموری کاملاً تفسیر پذیرند، اما رعایت ادراک عرفی، اعم از عرف های خاص حرفه یی و عرف های عام، ضابطه یی است که مانع بروز اختلاف بنیادین در ادراک مفاهیم حقوقی و قواعد اخلاقی می شوند.

۷) همچنان که در اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی دولت بر «ارتقای سطح آگاهی عمومی» مکلف شده است، باید برای تحقق این امر مهم چه از سوی رسانه های حکومتی و چه با ایجاد زمینه برای بسط و گسترش رسانه های خصوصی اقدام کرد.

۸) با توجه به تفکیک ناپذیری اصول «آزادی»، «استقلال»، «وحدت» و «تمامیت ارضی» در اصل نهم قانون اساسی، این اصول نسبتی«برابر» دارند و هیچ یک بر دیگری «اولویت» ندارد. معطل گذاشتن هر یک از عناصر چهارگانه مذکور، تعطیلی اصل نهم را که ذیل «اصول کلی» آمده در پی دارد. پس آزادی جزء «حقوق فطری ملت» است و حکومت آن را اعطا نمی کند.

۹) با توجه به اصل بیست و چهارم قانون اساسی «رسانه ها آزادند مگر مخل مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشند». تفسیر مستثنیات اصل مذکور نباید به اندازه یی گسترش یابد که موجب تعطیلی یا خدشه کلی به«اصل آزادی گردش اطلاعات» باشد زیرا قاعده«قبح تخصیص اکثر» مقبول و معقول است.

۱۰) «وحدت ملی» دغدغه همیشگی و نیاز دیرین انسان ایرانی بوده است. برای رسیدن به وحدت پایدار ملی باید ابتدا به فهمی مشترک در این باره رسید و این محقق نمی شود جز با تقویت فرهنگ مفاهمه و گفت و شنود. با این باور است که تفاوت در باور، فرهنگ و اندیشه را می توان فهمید. رسانه در «جهان رسانه یی» امروز نقش مهمی را در این مسیر ایفا می کند. به عبارت دیگر رسانه ها ابزار موثر گفت وگو و تفاهم و همزیستی هستند و در این میان رسانه های وابسته به حکومت که بزرگ ترین دغدغه اش «وحدت و انسجام ملی» است، باید با رعایت بی طرفی، همه اندیشه ها و افکار سیاسی و اجتماعی را که در سطح ملی تعریف می شوند بازتاب دهند و این مسیر طی نمی شود مگر صاحبان رسانه های دولتی و حکومتی «آزادمنش» و صاحب «اخلاق مسوولانه» و «عادل» باشند.

اهتمام ورزیدن به اخلاق رسانه یی یک «پند اخلاقی» نیست. یک نیاز عمومی برای «درست دیدن»، «درست اندیشیدن» و «درست فهمیدن» است.

عبدالله ناصری

مدیر عامل سابق ایرنا