فلز كاری از آغاز تا دوره هخامنشی

استفاده از فلز در خاورمیانه و خاور نزدیك به حدود هزار سال پیش از میلاد باز می گردد . پیش از كشف فلز ، در دوران نوسنگی ، انسان از تركیبات متفاوت فلزات كه با رنگهای گوناگون در طبیعت …

استفاده از فلز در خاورمیانه و خاور نزدیك به حدود هزار سال پیش از میلاد باز می گردد . پیش از كشف فلز ، در دوران نوسنگی ، انسان از تركیبات متفاوت فلزات كه با رنگهای گوناگون در طبیعت مـوجود بود برای آراسـتن خود درجشنها ، مـراسم مذهبی و جنگها یا نـقاشی برروی دیـوار غارها استفاده می كرد .

بر اساس مدارك موجود چنین به نظر می رسد كه مس اولین فلزی بود كه در فلز كاری مورد استفاده قرار گرفت . شاید بتوان گفت كه مرحله شناخت و استفاده از مس ، به دلیل اهیمتش در گذشته و حال یكی از مهمترین مراحل پیشرفت و تحول تكنولوژی بشری است . وجود كانیهای مس در نقاط محدودی از جهان باعث رونق تجارت بین این مراكز با نقاط مصرف كننده شد .

و آمد و رفت بین این مراكز به اختلاط بیشتر فرهنگی منجر گردید . آغاز معدن كاوی مس را می توان استخراج مس از سنگ معدن مس چكشی دانست . این نوع سنگهای معدنی در طبیعت به صورت گویهایی یافت می شود كه وزن آنها از چند گرم تا چند كیلوگرم متفاوت است .

كهنترین اشیاء به دست آمده از مس ، اشیاء ساده ای هستند كه با روش چكش كاری شكل گرفته اند . قـدیمی ترین نـمونه شیء مسی در ایران در فـاصله بین هزاره هفتم تا ششم ق.م. از تـپه عـلی كـش ( دوره علی كش ) ، تپه سیلك ( دوره اول ) و زاغه ( دوره چشمه علی ) به دست آمده است .

به دلیل فراوانی معادن مس در نقاط مختلف ایران از جمله كرمان ، اصفهان‌ ، خراسان ، زابلستان ، آذربایجان و … ساكنان این سرزمین به سهولت توانستند این فلز را در اختیار داشته باشند .

به تدریج و پس از كسب تجربه ، مراحل مختلف ذوب مس كشف شد . یعنی بشر با توانایی كنترل آتش و با ذوب سنگهای معدنی حاوی اكسید مس و كربناتهای مس توانست به مقدار بیشتری از مس دست یابد و با استفاده از قالب برای ساختن ابزار و ادوات مورد نیاز زندگی از آن استفاده كند . در مورد وجود قلع در ایران نظریات متفاوتی ذكر شده است .

به طور مثال از خراسان و آذربایجان و سیستان به عنوان مناطق دارای ذخایر قلع نام برده شده است .

علاوه بر این مناطق ، مشخص شده است كه قلع (( در اوایل دوره برنز ( مفرغ ) در كوههای دریای سیاه و كوههای زاگرس در شمال همدان بدست می آمد )) . پس از كشف ذوب مس و دیگرفلزات ، فلز كاران توانستند با افزودن قلع به مس آلیاژ سختی به دست آورند و به دنبال آن عصر مفرغ آغاز شد . می توان گفت كه از حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد استفاده از آلیاژ مفرغ در خاورمیانه عمومیت یافت .

اولین نمونه ها در حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در گورستان سلاطین اور به دست آمده است . استفاده از مفرغ برای ساختن اشیاء مختلف در مناطق گوناگون خاور نزدیك فزونی یافت . منطقه لرستان ، چه از نظر تكنیك فلز كاری و تزئینات و چه از نظر تأثیری كه بر فلز كاری ایران در ادوار بعدی داشته است جایگاه ویژه ای دارد . لرستان منطقه است واقع در دره كوههای زاگرس كه از باختر به عراق ، از خاور به بروجرد و نهاوند ، از جنوب به خوزستان و از شمال به كرمانشاهان محدود است .

با مطالعات باستان شناسی بر روی نمونه های بدست آمده از لرستان ، كه انواع ابزار آلات جنگی ، پیكان ، تبر‌ ، خنجر ، دهنه اسب ، سنجاق ، بتهای مفرغی ، صفحات مفرغی منقوش به تصاویر انسان و حیوان و وسایل آشپزخانه را شامل می شود روشن شده است كه این اشیاء با دو روش قالب ریزی و چكش كاری ساخته شده اند .

در مورد تاریخگذاری اشیاء لرستان نظرات مختلفی ابراز شده است و قدمت این اشیاء را از ۳۰۰۰ سال تا سده هفتم ق.م. دانسته اند .