هرج و مرج در قلمرو ی تخمدان

در صورتی كه كیست های تخمدانی درمان نشوند, ممكن است در طولانی مدت به بیماری های قلبی و دیابت بیانجامند

مدتی بود كه دچار درد شكم می‌شد و قاعدگی‌ او نامنظم شده بود.به شدت ناراحت بود چون این درد وضع زندگی‌اش را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داده بود. بدخلق شده و به دلیل رویش موهای زاید در بدنش اعصابش هم به هم ریخته بود. بعد از مراجعه به پزشك و انجام سونوگرافی مشخص شد كه كیست تخمدان دارد.

● معرفی بیماری

تخمدان پر از كیست یا نشانگان تخمدان پلی‌كیستیك، بیماری است كه در آن اجزای تخمدان مثل فولیكول‌های تخمدان بزرگ می‌شوند. این وضعیت، با قاعدگی نامنظم، افزایش رشد موهای زاید و در بعضی موارد با چاقی مشخص می‌شود. چرخه قاعدگی در زنان با هورمون‌هایی كه در مغز تولید می‌شود مثل FSH و LH و هورمون‌های تخمدانی تنظیم می‌شود. تخمدان‌ها، هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون و كمی هورمون‌های مردانه‌ ترشح می‌كنند. در صورتی كه خانمی دچار كیست تخمدان باشد، بدن او هورمون‌های بیشتری ترشح می‌كند و تخمدان‌ها تخمك‌های كمتری پیدا می‌كنند و گاهی ممكن است هیچ تخمكی آزاد نشود. حالا درصورت عدم تخمك‌گذاری، چرخه قاعدگی نامنظم می‌شود یا بسیار دیر به دیر اتفاق می‌افتد.

این كیست‌ها، فولیكول‌هایی هستند كه از كیسه‌های مایع حاوی تخمك‌های نابالغ پر شده‌اند. نشانگان تخمدان پلی‌كیستیك، یكی از اختلالات شایع هورمونی در زنان است كه تشخیص زود هنگام آن می‌تواند خطرات آن را كاهش دهد.

● علت چیست؟

نوسان هورمونی و تغییر درمیزان ترشح هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون و هورمون‌هایی كه از مغز تولید می‌شوند (مانند LH و ) FSH در بروز این حالت موثر هستند. همچنین در این بیماری، بدن زنان هورمون‌های مردانه زیادی تولید می‌كند. تخمدان‌ها، تخمك‌ كمتری نسبت به زمان طبیعی تولید می‌كنند و در غیاب تخمك‌گذاری، چرخه قاعدگی نامنظم می‌شود.

به گفته محققان، میان افزایش انسولین و این بیماری ارتباط وجود دارد. زنانی كه سابقه خانوادگی این بیماری را دارند هم ممكن است به این وضعیت دچار شوند.

● چه زمانی به دنبال درمان بروم؟

تشخیص زود هنگام بیماری، خطرات و عوارض بعدی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی را كاهش می‌دهد. در صورتی كه قاعدگی نامنظم دارید، اضافه وزن پیدا كردید و یا در بدن خود شاهد رویش بی‌اندازه مو بودید، حتما به پزشك مراجعه كنید. پزشك شما را از نظر بیماری‌های قلبی، دیابت و مشكلا‌ت هورمونی ارزیابی می‌كند. از شما سوالاتی می‌پرسد و كاملا شما را معاینه می‌كند. برای بررسی‌های بیشتر لازم است آزمایش خون بدهید. در آزمایش خون، چند هورمون در بدن نظیر تستوسترون، LH و FSH، استروژن و هورمون تیروئید و به اضافه قند ناشتا، كلسترول و تری‌گلیسیرید شما بررسی می‌شود. پزشك ممكن است برای اندازه‌گیری ضخامت رحم درخواست سونوگرافی كند. گاهی برای تعیین وضعیت پیش سرطانی كه می‌تواند موجب خون‌ریزی غیرطبیعی شود، نمونه‌برداری از لایه داخلی رحم نیز صورت می‌گیرد.

● اگر كیست تخمدان درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟

در صورتی كه كیست‌های تخمدانی درمان نشوند، ممكن است در طولانی مدت به بیماری‌های قلبی و دیابت بیانجامند. افزایش چربی‌های خون و فشارخون، مختل شدن چرخه قاعدگی، خون‌ ریزی‌های غیرطبیعی و سرطان لایه داخلی رحم ممكن است از عوارض درمان نشدن كیست‌ها باشند.همان‌طور كه گفتیم، بدن در این بیماری به انسولین مقاومت پیدا می‌كند بنابراین تجمع قند در خون و مصرف نشدن آن در سلول‌ها می‌تواند موجب افزایش قند خون و دیابت شود.

● درمان چگونه است؟

درمان به شدت بیماری و تعدد كیست‌ها بستگی دارد. احتمالا پزشك از شما می‌خواهد تا به صورت منظم مراجعه كنید و شما از نظر علایم بیماری‌های قلبی، قندخون و فشار خون تحت كنترل خواهید بود. ممكن است پزشك قرص‌های جلوگیری از بارداری كه حاوی استروژن و پروژسترون هستند را برای شما تجویز كند. این داروها، هورمون مردانه را كم و خون‌ریزی غیرطبیعی را تصحیح می‌كنند.

گاهی از داروهای كنترل‌كننده قند هم استفاده می‌شود. این داروها، تخمك گذاری را بهبود بخشیده و سطح هورمون‌های مردانه را كم می‌كنند. همچنین پزشك برای از بین بردن موهای زاید، داروهای خاص برای شما تجویز می‌كند و برای برداشتن موهای زاید روش‌هایی را به شما توصیه می‌كند. استفاده از كرم‌ها، ژل‌ها، الكترولیز و لیزر راه‌هایی است كه تنها باید با توصیه پزشك انجام شود. اگر دارو نتواند بیماری را كنترل كند، ممكن است جراحی صورت گیرد. جراحی‌های كوچك به صورت سرپایی انجام می‌شود و جراح با ایجاد برش كوچك روی شكم و لوله‌ای كه به یك دوربین متصل است تصاویری با جزئیات كامل ا‌ز تخمدان‌ها و اندام‌های درون لگن می‌گیرد. سپس جراح از وسایل جراحی برای ایجاد سوراخ‌هایی در فولیكول‌های بزرگ شده در سطح تخمدا‌ن‌ها استفاده می‌كند. هدف از این كار، تحریك تخمك‌گذاری و كاهش سطح هورمون‌‌ها است.

● مراقب خود باشید

علاوه بر رعایت همه توصیه‌های پزشك و مصرف به موقع داروها، باید از مصرف غذاهایی كه موجب اضافه وزن می‌شود، خودداری كنید. بیشتر از میوه و سبزی استفاده كنید. در تعیین رژیم غذایی خوب و مناسب از پزشك خود كمك بگیرید و ورزش كنید. افزایش فعالیت بدنی روزانه در زنانی كه دچار تخمدان پر از كیست هستند، بسیار سودمند بوده و به درمان و پیشگیری از مقاومت بدن به انسولین و كاهش وزن كمك می‌كند.‌

● نشانه ها

▪ قاعدگی نامنظم و یا فقدان قاعدگی:

این شایع‌ترین علامت است. ممكن است قاعدگی در فواصل طولانی‌تر از ۳۵ روز یا كمتر از ۲۸ روز اتفاق بیفتد.

▪ رویش موهای زاید:

افزایش هورمون‌های مردانه ممكن است به بروز علایم جسمانی مانند رویش موهای بلند و ضخیم در صورت، سینه، زیر شكم، پشت، بالای بازوها و بالای پاها منجر شود. جوش صورت هم ممكن است در عده‌ای دیده شود. تمام زنانی كه دچار كیست‌ تخمدان هستند ، همه علایم مردانه را نشان نمی‌دهند. آزمایش‌های خون برای تشخیص سطح بالای هورمون‌ مردانه می‌تواند به درمان كمك كند.

▪ وضعیت‌هایی كه موجب ازدیاد هورمون‌های مردانه و قاعدگی نامنظم می‌شود:

كم‌كاری غده تیروئید سبب كاهش ترشح هورمون تیروئید می‌شود. این حالت هم می‌تواند به قطع قاعدگی منجر شود. وجود توده در قسمت غده فوق كلیوی نیز موجب افزایش هورمون‌های مردانه در بدن می‌شود. بنابراین در صورت رد سایر دلایل قطع و نامنظمی قاعدگی، پزشك بهتر می‌تواند كیست تخمدان را تشخیص دهد.

▪ نازایی:

نازایی هم گاهی نشان‌دهنده تخمدان پر از كیست است.

▪ درد مزمن لگن:

وجود درد در ناحیه لگن و ران‌ها هم می‌تواند از دیگر نشانه‌های تخمدان پر از كیست باشد.

▪ چاقی:

دربعضی از زنان، چاق شدن و اضافه وزن در قسمت مركزی بدن (شكم و تنه) از دیگر علایم این بیماری است.

مژگان كریمی