عشق سیری چند

چندی است كه جامعه شناسان و متخصصان امور خانواده از عرف شدن مهریه های نجومی در كشور گلایه دارند متأسفانه این روند چنان سرعتی به خود گرفته است كه كم كم دارد به یك بحران اجتماعی تبدیل می شود نگاهی كوتاه به دادگاه های خانواده صدق این گفتار را روشن می سازد

آنچه در این مقاله با عنوان «عشق، سیری چند» در پی آمده است تلاشی است كه به جنبه های مختلف مهریه و آثار و نتایج آن می پردازد.امید است این بحث سرآغازی برای توجه هرچه بیشتر كارشناسان اجتماعی و فرهنگی و مسئولین و دست اندركاران به این معضل اجتماعی باشد.

- سرآغاز

بیش از ۱۴۰۰ سال از روزی كه پیامبر اكرم(ص) فرمود كه برترین زنان امت من؛ افرادی هستند كه دارای كمترین مهریه باشند؛ می گذرد و اینك زنان این امت روی به مهریه های عجیب و غریب اما واقعی آورده اند. اگر از مهریه های میلیاردی كه به تفصیل سخن خواهیم گفت؛ بگذریم، در برخی مناطق كشور خانواده عروس (با گمان اینكه دخترشان هرگز روی جدایی و طلاق را نبیند) با تعیین مهریه هایی چون یك كیلو بال پروانه خالدار و یا بال زنبور قرمز!!!، یك گله ۵۰۰ نفری شتر!!... سه تن گل نرگس، یك میلیون شاخه گل رز!!، همه درختان گردوی یك شهر!!... و از همه عجیب تر دست و پا و قلب و چشم داماد!!! فصل جدیدی را در رسم و رسومات گشوده اند! هرچند به تازگی در این مورد محدودیت هایی اعمال می شود... بگذریم.

آنچه قرار است در این مبحث، اندیشه های خوانندگان را به تأمل و تأنی در موضوع وادارد تلقی غلط، كاذب و نامیمونی است كه می گوید بالا رفتن مهریه ها در عرف جامعه باعث كم شدن زندگی های فروپاشیده می گردد. امید است بتوانیم در این سنت حسنه در جهت بهبودی و عقلانی كردن آن تلاشی داشته باشیم.

كلام اول

خانواده كارخانه آدم سازی است. خانواده جایی است كه در آن عشق و تفاهم و حمایت موج می زند حتی اگر همه چیز از میان رفته باشد. خانواده مكانی است كه در آن می توان نفس تازه كرد و برای مقابله با جهان وحشی هزارچهره نیرو و توانی تازه گرفت.خانواده محلی برای بالندگی است. محلی برای خلاقیت است و... خانواده... و سرآغاز خانواده و تشكیل آن ازدواج است.ازدواج نقطه شروع ترسیم خط زندگی است. ازدواج نخستین سنگ بنای تشكیل خانواده، جامعه و اجتماع است.آثار و نتایج ازدواج از، تولید و بقای نسل، تكمیل و تكامل انسان، هویت بخشی و شخصیت دهی، آرامش و سكون، ارضای غریزه تا پاكدامنی و عفاف و... بسیارند.اسلام به عنوان یك مكتب آسمانی آن را امری محبوب و مقدس دانسته و جوانان را بدان توصیه می كند.

ازدواج، همچنین عاملی برای نجات از تنهایی و حتی آلودگی است و خودداری از آن هم گاه سبب عدم تعادل، نابهنجاری در رفتار و زمانی سبب فساد شخصیت و یا بیماری جسمی می گردد.تحقیقات روانشناسان، جامعه شناسان و علمای مذاهب و ادیان هنوز جامعه ای را به ما نشان نداده است كه در آن روابط زن و مرد بدون هیچ گونه قید و شرط و قرارداد و تعهدی باشد. حتی در جوامعی كه مذهب بر آن حكومت نمی كند، آداب و رسوم و تعهدی بین زن و مرد است كه طرفین متعهد به رعایت آن می باشند و هیچگاه در ازدواج بی بند و باری وجود ندارد. شك نیست كه این قراردادها و تعهدات در جوامع مختلف، متفاوت و هر كدام براساس ضوابط فرهنگی خودشان عمل می كنند.گمان نمی رود از بین مكاتب و مذاهب، هیچ مذهبی به اندازه اسلام درباره ازدواج، بحث كرده باشد. مطالعه ای هرچند سطحی در كتب فقهی، اخلاقی وحتی رساله های عملیه ما صحت این دعوی را روشن می سازد و معلوم می دارد كه اسلام جوانب این مسئله را با چه وسعت نظری دیده و درباره هر كدام چه دید عالمانه و واقع بینانه ای داشته است.ضمناً ذكر این نكته بی مورد نیست كه یادآور شویم اسلام برخلاف برخی از مكاتب موجود به مسئله ازدواج با نظر مثبت می نگرد. پذیرش آن را به گردن افكندن طوق بندگی و پذیرنده آن را فردی فلك زده!!! و بدبخت!! نمی داند.پس از بحث وجوب ازدواج، یادآور می شویم كه شكی نیست كه با توجه به وضع و موقعیت امروزی، امر ازدواج لااقل برای عده ای از جوانان مواجهه با مشكلات و دشواریهایی در جنبه های اقتصادی، اجتماعی و حتی گاهی قانونی است. برای حل و رفع این دشواریها می توان از طرق متعددی چون بهره مندی از كمك دیگران، محدودكردن توقعات، فرار از تشریفات زائد و... استفاده كرد. احساس می شود [و تحقیقاً به اثبات رسیده است] كه بزرگترین مانع در این راه بحث مهریه های نجومی است كه متأسفانه عرف جامعه شده است.

مهریه؟!!

یكی از رسومات رایج و زیبای ازدواج در اسلام مهریه است. مهریه یا صداق كه در فارسی به آن كابین می گویند عبارت است از مال، عمل و چیز مشروعی كه زن و مرد بر آن توافق كنند و مرد به هنگام عقد نكاح ادا و انجام آن را برعهده گیرد. بر این اساس، مرد به هنگام عقد ازدواج تعهد می كند كه به عنوان «ادای مهر» مالی به زن اعطا نماید و یا كار معینی برای زن انجام دهد. چنانكه حضرت موسی بن عمران پذیرفت برای ازدواج با دختر شعیب پیامبر مدت هشت سال گوسفندان آن را بچراند.از زبان قرآن از مهر به عنوان نحله یعنی بخشش و هدیه تعبیر شده و نشانه ای برای راستین بودن مرد در ازدواج ذكر گردیده است. بدینسان مهر را نمی توان وسیله ای برای بازخریدن زن، مزد خدمات او در خانه شوهر، پشتوانه او برای دوران جدایی، ذخیره ای برای دوران پس از مرگ همسر دانست.از آن بابت كه مرد در سایه ازدواج حق تملك بر زن پیدا نمی كند، نمی تواند او را به كارهای خانه مجبور كند و نیز اسلام در صورت جدایی زن از شوهر و یا مرگ شوهر راه دیگری برای تأمین زندگی زن در نظر گرفته است.برای مقدار مهر حد معینی تعیین نشده است بلكه میزان آن بستگی به توافق زن و شوهر دارد. همچون سایر مسایل زندگی افراط و تفریط در مهر نیز خطاست. مهر زیاد موجب تقلیل در ازدواج و كینه و عداوت مردها و مهر بسیار كم هم باعث بی ارزش شدن زن ها و سوءاستفاده بعضی مردها می شود. بهترین راه رعایت اعتدال می باشد.درست است كه اسلام اصل وجود مهر را برای صحت ازدواج لازم می داند لیكن ارزش زن را به مقدار مهر نمی داند. هدف ازدواج نباید مهر باشد بلكه انس و آرامش خانوادگی مطلوب است.

در تعیین مهر سختگیری كردن نشانه بی خردی است زیرا آنچه به مهر اعتبار می بخشد شخصیت اخلاقی، فرهنگی، دینی و اجتماعی زن و مرد است.توصیه شده است كه میزان مهر اندك باشد بهتر است؛ چنانكه مرد احساس سنگینی نكند و بر اثر آن ناامنی، دشمنی و لجاجت فی مابین پدید نیاید.در روزهای نخست اجرای احكام اسلام در مدینه كه شرایط ساده زیستی و ایمان متعهدانه بر مسلمانان حاكم بود، گاهی یك مرد، آموزش قسمتی از قرآن و یا تمام قرآن را مهریه زن قرار می داد و ازدواج انجام می شد و مرد هم مهریه ای را كه تعهد كرده بود ادا می كرد.چنانچه گاهی آنچنان میزان مهر، ساده، كم و بی دغدغه بود كه در فضایی ساده و معنوی، محكم ترین و استوارترین پیوندهای زناشویی انجام می شد.آیا تاكنون شنیده ایم كه مهریه یك زن؛ ساخت یك مدرسه در یك منطقه محروم توسط همسرش در طول زندگیشان باشد؟ و یا شنیده ایم كه مهریه یك زن كمك مالی مرد برای كمك به درمان محرومین جامعه باشد؟ و یا... و یا عملی مشابه موارد مذكور كه زیبایی، لطافت و استحكام ازدواج را در گذاردن اولین خشت این بنا به همگان نشان دهد؟ كمی بیندیشیم.

---