سال هاست نوشابه و قند را تحریم کرده ام

دکتر علیرضا استقامتی در لابه لای حرف هایش درباره دیابت خانوادگی می گوید

اگر در خانواده‌تان یا بستگان درجه اول‌تان سابقه ابتلا به دیابت وجود دارد، احتمالا می‌دانید که احتمال ابتلای شما به دیابت نوع ۲ بیشتر از سایرین است و بنابراین باید بیشتر از بقیه احتیاط کنید. درباره تاثیر زمینه مثبت خانوادگی بر ابتلا به دیابت گفتگویی کرده‌ایم با دکتر علیرضا استقامتی، فوق تخصص غدد و متابولیسم و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران....

▪ آقای دکتر! چه قدر احتمال دارد که فردی با سابقه مثبت بیماری دیابت در خانواده به این بیماری مبتلا شود؟

ـ اگر پدر، مادر، خواهر، برادر و یا یکی از بستگان درجه اول فردی به دیابت مبتلا باشند، شانس ابتلا به دیابت در این فرد افزایش می‌یابد. در واقع داشتن سابقه بیماری دیابت در خانواده از جمله فاکتورهای موثر در ابتلا به این بیماری هم در نوع یک و هم در نوع دو است (البته دیابت نوع دو بسیار شایع‌تر است) و بنابراین شناخت عوامل خطر و مقابله با آنها بهترین راه پیشگیری از ابتلا به دیابت در افرادی با سابقه خانوادگی است.

▪ این عوامل خطرساز شامل چه چیزهایی هستند؟

ـ هرچه سن‌ فرد بالاتر برود، احتمال ایجاد دیابت نوع دوم بیشتر می‌شود. اگر فرد کم‌‌تحرک باشد، بیشتر احتمال دیابتی شدن خواهد داشت. در عین حال، داشتن اضافه وزن به شدت خطر ایجاد دیابت را می‌افزاید، به طوری که اکثر افراد دارای دیابت نوع دوم اضافه وزن دارند و هر چه بافت‌های چربی بیشتری در بدن وجود داشته باشد، عضلات و سایر بافت‌ها بیشتر به انسولین مقاوم می‌شوند، به ویژه اگر وزن اضافی در اطراف شکم متمرکز باشد. به همین دلیل همواره توصیه می‌شود که افراد با سابقه بیماری خانوادگی دیابت هر ۳ ماه یک بار از طریق یک آزمایش قند خون ساده از وضعیت سلامت خود باخبر شوند. حتی علایمی هم وجود دارند که با بروز آنها باید سریعا به پزشک مراجعه کرد، چرا که این علایم می‌توانند پیش آگهی بیماری دیابت باشند.

▪ یعنی ابتلا به دیابت با نشانه‌های خاصی بروز می‌کند؟

ـ هم بله و هم خیر! نشانه‌های دیابت نوع۱ معمولاً در زمانی کوتاه بروز می‌کنند: تشنگی مفرط و تکرر ادرار، گرسنگی دایمی، از دست دادن وزن، تاری دید و خستگی شدید. اما شایع‌ترین نوع دیابت، دیابت نوع ۲ است و حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد دیابتی، به این نوع از بیماری مبتلا هستند. این شکل از دیابت همراه با سن بالا، چاقی، سابقه خانوادگی دیابت، سابقه قبلی دیابت بارداری، عدم فعالیت بدنی و نژاد است. نشانه‌های این نوع دیابت هم می‌تواند شامل خستگی یا تهوع، پرادراری، تشنگی غیرطبیعی، کاهش وزن، تاری دید، عفونت‌های مکرر و کاهش سرعت بهبود زخم‌ها باشد. البته متاسفانه بعضی افراد هم هیچ نشانه‌ای ندارند. بنابراین بهترین راه، انجام آزمایش قند خون است.

▪ اگر دیابت در خانواده ما یک بیماری ارثی باشد، چگونه باید از ابتلا به آن پیشگیری کنیم؟

ـ همواره اصول پیشگیری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است به ویژه اگر در شما عوامل بالابرنده خطر وجود داشته باشد؛ یعنی به طور مثال اگر اضافه وزن دارید و یا سابقه فامیلی از این بیماری دارید، پیشگیری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. یکی از راه‌های موثر جهت پیشگیری از دیابت تغییر در رفتار‌های روزمره است که در هر زمانی قابل اجرا و تاثیر گذار خواهد بود. به عبارت دیگر، اساس پیشگیری از دیابت، کاهش وزن و تغذیه سالم است. در این بین، نقش تحرک و ورزش را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. یک فعالیت فیزیکی منظم دارای امتیاز‌های بسیاری است که اولین امتیاز آن کمک به کاهش وزن شماست اما چه کاهش وزن پیدا کنید و چه نکنید، فعالیت، قند خون شما را پایین می‌آورد و میزان حساسیت بدن به انسولین را افزایش می‌دهد. بنابراین میزان قند خون در سطح نرمال تثبیت می‌شود. پیاده‌روی از جمله مهم‌ترین این ورزش‌ها است.

▪ تغذیه چه‌طور؟ چقدر تاثیر دارد؟

ـ دریافت میزان فیبر بیشتر و کاهش مصرف مواد قندی و کربوهیدرات‌ها بهترین گزینه پیشنهادی است. فیبر قادر است خطر ابتلا به قند خون را با کمک به کنترل قند خون کاهش دهد. همچنین مواد حاوی فیبر قادرند با کمک به احساس سیری موجب کاهش وزن شما شوند. میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات سبوس‌دار از جمله مهم‌ترین غذا‌های حاوی فیبر بالا محسوب می‌شوند. البته اینکه اگر فردی قند زیاد بخورد، دیابت می‌گیرد، تصور درستی نیست اما اگر در روز ۵ لیوان چای و با هر لیوان دو یا سه قند بخوریم، انرژی اضافه‌ای وارد بدن می‌شود که این انرژی اضافه می‌تواند موجب چاقی شود و چاقی نیز فرد را به انسولین مقاوم می‌کند و می‌تواند موجب دیابت شود.

من شخصا تلاش می‌کنم که چای را همیشه بدون قند بخورم و مواظب غذا خوردن‌ام هم هستم و سال‌هاست که مصرف نوشابه و قند را تحریم کرده‌ام. افرادی هم که قند دوست دارند و چای شیرین را می‌پسندند، می‌توانند در حد مجاز از شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند قرص‌های آسپارتام استفاده کنند که عوارض کمتری دارند. افراد با سابقه بیماری خانوادگی دیابت هر سه ماه یک بار از طریق یک آزمایش قند خون ساده از وضعیت سلامت خود باخبر شوند.

سامان گلناری