سالمندی آخر خط نیست

كارشناسان امور سالمندان بر این باورند ۵۰ درصد افرادی كه به خانه سالمندان سپرده می شوند, زودتر می میرند این در حالی است كه اگر این افراد در كنار خانواده خود زندگی كنند از طول عمر و عزت نفس بیشتری برخوردار می شوند

كارشناسان امور سالمندان بر این باورند ۵۰ درصد افرادی كه به خانه سالمندان سپرده می شوند، زودتر می میرند. این در حالی است كه اگر این افراد در كنار خانواده خود زندگی كنند از طول عمر و عزت نفس بیشتری برخوردار می شوند.

با این همه آمارها نشان می دهد كه شمار سالمندان در ایران در سال های اخیر رو به افزایش بوده است. این امر ضرورت توجه به سالمندان را در كشور بیشتر می كند. ضمن آن كه به علت تغییر شرایط اجتماعی كشور، از جمله گذر از خانواده سنتی به سوی خانواده هسته ای، مركب از پدر، مادر و فرزندان، سالمندان، دیگر كمتر جایگاه واقعی خود را دارند. در چند سال پیش بسیاری از پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها در كنار جوان ترها زندگی می كردند و تجربه های خود را در اختیار آنان قرار می دادند و از احترام و كرامت لازم نیز برخوردار بودند. اما هم اكنون قشر سالمند جامعه دچار مشكلات متعدد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هستند. طبق آمارهای ارائه شده ۴ میلیون و هشتصد هزار نفر سالمند در كشور وجود دارد كه از این تعداد یازده هزار نفر در مراكز شبانه روزی سالمندان نگهداری می شوند.

۳۰ درصد سالمندان دچار مشكلات اقتصادی شدید هستند، ۸۰ درصد در كنار خانواده و ۹ درصد نیز بدون هیچ گونه درآمد و تنها زندگی می كنند. همچنین سازمان ملل متحد پیش بینی كرده است كه جمعیت سالمندان در ایران تا سال ۲۰۵۰ به ۲۶ میلیون نفر خواهد رسید.

این هشداری است به مسئولان كه در زمینه مسائل رفاهی و حمایتی سالمندان بیشتر توجه كنند تا در آینده با مشكلات قشر سالمند روبه رو نشویم. مسلما ً با رشد پدیده كهنسالی در جامعه، این موضوع نیاز به برنامه ریزی كلان كشوری و نظارت و اجرا دارد و چنانچه در این باره برنامه ریزی درستی انجام ندهیم تبدیل به معضلی حل نشدنی خواهد شد.

آمارها نشان می دهد ۸۵ درصد اوقات فراغت سالمندان به تماشای تلویزیون می گذرد، ۷۱‎/۵ درصد سالمندان بی سوادند، ۵۳‎/۴درصد سالمندان از اختلالات حركتی شكایت دارند.

محمدرضا شهبازی مدیركل دفتر امور سالمندی سازمان بهزیستی با بیان این كه براساس تعریف شورای ملی سالمندان افراد ۶۰ سال به بالا سالمند محسوب می شوند می گوید: برنامه های حمایتی كشور برای سالمندان بسیار ناكافی است و مسئولان ذیربط باید برای رفاه و امنیت حال سالمندان اقدام های لازم را انجام دهند.

وی به مشكلات سالمندان اشاره می كند و می گوید: مشكلات اقتصادی یكی از مسائل مهم سالمندان است. فقر در سالمندان بسیار بالاست. حدود ۲۶ درصد از سالمندان هیچ منبع درآمدی ندارند.

او تأكید می كند: میزان درآمد بازنشستگی سالمندان نزدیك خط فقر یا زیر خط فقر است و متأسفانه در زمینه امور سالمندان بسیاری از نهادها كوتاهی می كنند. به گفته او بیماری های قلبی- عروقی، گوارشی، چشم، نداشتن دندان و سمعك از جمله مهمترین بیماری های سالمندان است.

شهبازی با اشاره به این كه در جامعه نگرش خوبی نسبت به افراد سالمند وجود ندارد اظهار می كند: نگرش منفی نسبت به سالمندان بر روی عملكرد آنان تأثیر مستقیم می گذارد و متأسفانه در جامعه همان طور كه برای بیماری ها، حقوق بازنشستگی و بیمه آنها فكر مناسبی نشده است، اوقات فراغت سالمندان نیز بی برنامه مانده است.

شهبازی مشكلات زنان سالمند را بیشتر می داند و می گوید: در ایران حدود ۶۰ درصد از زنان سالمند به تنهایی زندگی می كنند. این در حالی است كه مردان با مرگ همسرانشان شانس بیشتری برای ازدواج مجدد دارند كه این امر در زنان كمتر اتفاق می افتد.

جایگاه احترام و كرامت سالمندی در جامعه ایران به دلیل پیشینه قوی ملی و مذهبی بسیار متفاوت تر از كشورهای دیگر است. احادیث مختلفی در زمینه احترام به كهنسالان در جامعه آمده است و بنابر حدیثی از حضرت رسول(ص) «اگر فردی حرمت سالمندی را بشناسد و وی را به خاطر كهنسالی اش مورد احترام قرار دهد خداوند او را از بیم قیامت در امان می دارد.» این ها همه نشان از فرهنگ و توجه بی شمار به سالمندان است. دكتر شهبازی در این باره می گوید: اكثر خانواده ها به خاطر عشق و محبت و احترام به سالمند، حاضر نیستند كه آنها را به مراكز شبانه روزی بسپارند و در مواردی كه این اقدام صورت می گیرد دوست ندارند شناخته شوند. او تأكید می كند: جایگاه احترام و كرامت به سالمندان در كشور بسیار بالاست.

سالمندی به نوعی بیماری در جامعه تعبیر شده است

دكتر فربد فدایی روان شناس درباره وضع سالمندان در ایران می گوید: سالمندی در كشور با از دست دادن توانمندی های جسمی و منزلت اجتماعی همراه است. به گونه ای كه افراد به سالمندان به عنوان بیمار نگاه می كنند.

او با اشاره به این كه سالمندی به معنای بیماری و ناتوانی نیست اظهار می دارد: اكثریت سالمندان در شرایط مناسب خانوادگی می توانند زندگی خود را به خوبی اداره كنند اما برای رسیدن به این منظور توجه فرزندان به پدر و مادر سالمند بسیار پراهمیت و ضروری است. به گفته او پس از آرتروز كه شایع ترین بیماری سالمندان است می توان به افسردگی اشاره كرد. علت افسردگی سالمندان بیشتر اوقات احساس تنها ماندن و از دست دادن شأن و احترام قبلی است.

فدایی تأكید می كند: به جهت سست شدن رشته محبت خانواده ها، بسیاری از فرزندان، پدران و مادران خود را به خانه سالمندان می سپارند و این موضوع فشار شدید روحی روانی به سالمند وارد می كند.

وی با اشاره به این كه در برخی موارد به علت بیماری و ناتوانی شدید سالمند چاره ای جز سپردن وی به خانه سالمندان نیست می گوید: در بیشتر موارد سالمندان می توانند در خانه خود و بین فرزندان به خوبی زندگی كنند و ۵۰ درصد افرادی كه به خانه سالمندان سپرده می شوند، زودتر می میرند این در حالی است كه اگر این افراد در خانه خود زندگی می كردند طول عمر بیشتری داشتند.

وی به مشكلات سالمندان اشاره می كند و می گوید: ۵ درصد سالمندان بالای ۶۵ سال و ۲۰ درصد سالمندان بالای ۸۰ سال مبتلا به بیماری آلزایمر هستند.

دكتر فدایی می گوید: اضطراب و افسردگی در سالمندان به شكل نشانه های جسمی بروز پیدا می كند. زمانی كه آسایش مادی و امنیت روانی برای سالمندان فراهم شود بسیاری از نشانه های روان تنی و دردهای جسمی هم كاهش پیدا می كند، وی دورنمای وضع سالمندان درجامعه را امیدبخش دانسته و می گوید: وجود سنت های ارزنده دینی و ملی ایرانیان كه احترام به سالمند را مورد توجه قرار داده است عامل بسیار مهمی برای بهبود شرایط سالمندان و حفظ آنان در خانواده است.

وی بر این باور است كه سالمندی وضعیتی است كه در آینده گریبانگیر همه خواهد شد و جامعه ای كه به سالمندان احترام می گذارد جامعه ای است كه كودكان فعلی آن زمانی كه به سن سالمندی می رسند از توجه و احترام برخوردار خواهند شد.

با این همه، نوع نگاه جامعه نسبت به سالمند و چگونگی آموزش به این قشر نیز نكته قابل توجه است، بی شك برای استفاده از سالمندان در فعالیت های اجتماعی و مشاركت آنان، مسئولان باید چاره اندیشی كنند، باید در نظر داشت كه سالمندی آخر خط نیست ، بسیاری از این افراد را می توان با دعوت به كار به صورت پاره وقت، از تجربیات آنان بهره جست، ضمن این كه به اقتصاد آنان كمك می شود و از بروز بیماری زودهنگام نظیر افسردگی نیز جلوگیری خواهد شد.

هدی هاشمی