گاوچرانی که برنده نوبل شد

نام اصلی برنده جایزه نوبل ادبیات «گوآن مویه» است

«گوآن مویه» نویسنده چینی که بیشتر با اسم مستعار «مو یَن» (Mo Yan) شناخته می‌شود، هفدهم فوریه ۱۹۵۵ در یک خانواده روستایی در چین به دنیا آمد. او در زمان انقلاب فرهنگی چین به اجبار مدرسه را ترک کرد و در یک شرکت تولید نفت خام مشغول به کار شد. او در این دوره مدتی را هم به گاوچرانی مشغول بود.

پس از دوره انقلاب فرهنگی به ارتش آزادی خلق چین پیوست و در حالی که سال ۱۹۸۱ هنوز سرباز بود، نوشتن را شروع کرد. سه سال بعد در بخش ادبیات دانشکده فرهنگی ارتش به تحصیل مشغول شد. سال ۱۹۹۱ از دانشگاه پکن در رشته ادبیات لیسانس گرفت. اسم مستعار «مو یَن» را که به زبان چینی به معنای «حرف نزن» است، پدر و مادرش به طور غیرمستقیم روی او گذاشتند؛ پدر و مادرش به او هشدار می‌دادند که به دلیل شرایط سیاسی و انقلابی چین (از دهه ۱۹۵۰ که سال‌های نوجوانی او را در برمی‌گرفت) مراقب باشد بیرون از خانه افکار خود را بیان نکند. مو یَن، نویسندگی حرفه‌ای را در دوره «اصلاحات و فاش‌گویی» چین آغاز کرد و چند داستان کوتاه و رمان را به زبان چینی منتشر کرد. اولین رمان او «بارش باران در یک شب بهاری» نام داشت که آن را سال ۱۹۸۱ منتشر کرد. تعداد زیادی از رمان‌های مو ین را هوارد گلدبلَت، استاد ادبیات و زبان‌های شرق آسیا در دانشگاه نوتردام به زبان انگلیسی ترجمه کرده است. رمان او به نام «ذرت خوشه‌ای سرخ» روایتی درباره چند نسل از یک خانواده چینی اهل استان شاندونگ در فاصله سال‌های ۱۹۲۳ تا ۱۹۷۶ است. نویسنده در این رمان به آشوب‌های تاریخ چین نظیر جنگ مقاومت در برابر تجاوز ژاپنی‌ها، انقلاب کمونیستی و انقلاب فرهنگی می‌پردازد.

رمان داستان‌های سیر ـ که براساس یک ماجرای واقعی نوشته شده ـ درباره یک برهه از تاریخ چین است که در آن کشاورزان روستای گائومی (زادگاه مو ین) بر ضد دولت حاکم شورش کردند چون دولت محصولاتشان را نمی‌خرید. رمان «ریپابلیک آو واین» یک هجویه درباره پرخوری و شکم‌چرانی است که در آن همنوع‌خواری به عنوان استعاره‌ای از خودویرانگری کشور چین مورد استفاده قرار گرفته است. مو ین که نویسنده بی‌نهایت پرکاری است، جدیدترین رمان خود را به نام «مرگ و زندگی خسته‌ام می‌کند» فقط طی ۴۲ روز نوشت!

او آثار خود را با استفاده از جوهر و قلم‌موی مخصوص نوشتن و روی کاغذ‌های سنتی چینی می‌نویسد. مشخصه سبکی آثار مو یَن استفاده او از رئالیسم توهمی است. بیشتر آثار او جنبه اجتماعی دارند و بشدت تحت‌تاثیر رئالیسم اجتماعی لو هوسون و رئالیسم جادویی گابریل گارسیا مارکز و آثار دی. اچ. لاورنس و ارنست همینگوی، قرار دارند، هر چند او از آثار ادبیات قدیم چین هم تاثیر پذیرفته است. یکی از مضامین ثابت آثار مو ین، حرص و طمع و فساد انسان‌ها است. او با استفاده از تصاویر خیره‌کننده و پیچیده و خشن، محل روایت بسیاری از داستان‌های خود را در نزدیکی زادگاهش؛ یعنی روستای گائومی واقع در استان شاندونگ قرار می‌دهد.

مو ین می‌گوید پس از آن که رمان «خشم و هیاهو»ی ویلیام فاکنر را خواند، متوجه شد می‌تواند از اعضای خانواده‌، آشنایان و ساکنان روستایش به عنوان شخصیت‌های داستانی خود استفاده کند. یکی دیگر از مشخصه‌های آثار مو ین، تارکردن مرز متمایزکننده بین گذشته و حال، مرده و زنده و خوب و بد است. آکادمی سوئد در یازدهم اکتبر ۲۰۱۲، مو ین را برنده جایزه نوبل ادبیات اعلام کرد و گفت در آثار رئالیسم توهمی این نویسنده، قصه‌های عامیانه و تاریخ و حوادث دنیای معاصر همه با هم وجود دارند. مو ین پنجاه و هفت ساله، یکصد و نهمین نویسنده‌ای است که برنده جایزه نوبل ادبیات می‌شود و اولین نویسنده‌ای از چین که این جایزه را می‌برد؛ پیش از این، گائو شینگجن چینی‌تبار سال ۲۰۰۰ برنده نوبل ادبی شده بود، ولی به عنوان یک نویسنده شهروند فرانسه به شمار رفت.

پیتر آنگلاند، رئیس آکادمی سوئد گفت: مو ین سبک بسیار منحصر به فردی در نویسندگی دارد و اگر نصف یک صفحه از آثار او را بخوانید بلافاصله متوجه می‌شوید آن را مو ین نوشته است.