راهی برای پیشگیری از افسردگی

افسردگی (DEPRESSION) حالتی احساسی است که مشخصه‏اش اندوه، بی‏احساسی (APATHY)، بدبینی (PESSIMISM) و احساس تنهایی است. این بیماری که امروزه از شیوع بالایی در میانمراجعه‌کنندگان به کلینیک‏های روانپزشکی …

افسردگی (DEPRESSION) حالتی احساسی است که مشخصه‏اش اندوه، بی‏احساسی (APATHY)، بدبینی (PESSIMISM) و احساس تنهایی است. این بیماری که امروزه از شیوع بالایی در میانمراجعه‌کنندگان به کلینیک‏های روانپزشکی برخوردار است، دارای تظاهرات متنوع و زیادی بوده که ازمهمترین آنها می‏توان به اختلالات خواب اشاره نمود. تحقیقات نشان می‏دهد ۷۵ درصد از بیماران افسرده مشکلی در خواب (چه به صورت بی خوابی و چه پرخوابی) دارند و همچنین علایم این بیماران در هنگام صبح تشدید می‏شود. نکته جالب و قابل توجه و مورد بحث ما این است که در این بیماران چگالی (REM‌حرکت‏ سریع چشم) در نیمه اول خواب و همچنین کل زمان REM افزایش یافته و فاصله میان به خواب رفتن تا شروع اولین دوره REM یعنی ( LATENCY - REM) کم‌شده و مرحله ۴ خواب نیز کاهش می‏یابد. (۱)

پس به عبارت ساده‏تر می‏توان گفت، افراد افسرده زمان بیشتری را در مرحله خواب REM به سر می‏برند.یعنی به میزان بیشتری نسبت ‏به سایرین خواب می‏بینند.

یک روش درمانی جدید برای بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آن‏ها برای کاهش میزان REM است، که بهترین شکل آن نماز صبح است. (۲) زمان نماز صبح که مورد تاکید قرآن و همچنین بسیاری از روایات بوده، سبب کاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص می‏شود. زیرا شخص نمازگزار که خود راملزم به اقامه نماز صبح می‏داند و باید صبحگاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوی ورود به مرحله قابل توجهی از REM را می‏گیرد. از این جهت ‏بیداری صبحگاهی برای نماز خود به تنهایی می‏تواند یک عامل مهم بدون عارضه در پیشگیری از افسردگی مطرح باشد که بر تمام روش‌های درمانی دارویی و غیر دارویی ارجح است، چرا که پیشگیری بر درمان مقدم است .

حال ببینیم، این موضوع چه ارتباطی با نماز صبح دارد، یعنی نماز صبح چه اثر درمانی می‏تواند در این بیماران داشته باشد؟

به طور متوسط ۲۰ - ۱۵ دقیقه طول می‏کشد تا یک فرد معمولی به خواب رود. پس در عرض ۴۵ دقیقه وارد مراحل ۳ و ۴ خواب شده که این مراحل عمیقترین مراحل خواب‏اند. یعنی بیشترین تحریک برای بیدار کردن فرد در این مراحل لازم است. حدود ۴۵ دقیقه پس از مرحله ‏۴ است که نخستین دوره حرکات سریع چشم (REM) فرا می‏رسد. هر چه از شب می‏گذرد، دوره‏های REM طولانی‏تر و مراحل ۳ و ۴ کوتاه‏تر می‏شود. بنابراین در اواخر شب، خواب شخص سبک‏تر شده و رؤیای بیشتری می‏بیند (یعنی‌خواب‌REM‌اش بیشتر می‏شود).

پس قسمت اعظم خواب REM در ساعات نزدیک صبح به وقوع می‏پیوندد. و از طرفی دیدیم که یکی از مشکلات مهم بیماران افسرده، افزایش یافتن طول خواب REM و خواب دیدن زیاد است. از این جهت ‏یک مبنای مهم در تولید داروهای ضد افسردگی ایجاد داروهایی است که کاهش دهنده مرحله REM خواب باشند (از جمله داروهای ضد افسردگی سه حلقه‏ای) .

قابل ذکر است آثار روحی و روانی ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است که انسان با دانستن آنهامی تواند از بسیاری از بیماریهای روحی روانی پیشگیری نماید.