حقوق محرومان در اموال بهشتیان

خداوند در دارایی‌های توانگران، بجز خمس و زکات، حقوقی دیگر واجب و مقرر کرده است، وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ .و آن حق معلوم و معین چیزی است که هر کس وظیفه خود می داند از مالش بپردازد و او باید به اندازه توان و وسعت مالی اش، آن مقدار را بر خود واجب شمارد و بسته به میل خودش، هر روز یا هر جمعه یا هرماه بپردازد.

خداوند در دارایی‌های توانگران، بجز خمس و زکات، حقوقی دیگر واجب و مقرر کرده است، وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ .و آن حق معلوم و معین چیزی است که هر کس وظیفه خود می داند از مالش بپردازد و او باید به اندازه توان و وسعت مالی اش، آن مقدار را بر خود واجب شمارد و بسته به میل خودش، هر روز یا هر جمعه یا هرماه بپردازد.«وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ» [سوره معارج/آیات ۲۵،۲۴]. و همانان که در اموالشان حقّی معلوم است، برای سائل و محروم. دو نکته درباره آیه:«حقِ معین» زکات واجب نیست؛ زیرا این آیه در مکه نازل شده و حکم وجوب زکات در مدینه و در سال دوم هجری قمری وضع شده است.امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خداوند در دارایی‌های توانگران، بجز خمس و زکات، حقوقی دیگر واجب و مقرر کرده است، فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ و آن حق معلوم و معین چیزی است که هر کس وظیفه خود می داند از مالش بپردازد و او باید به اندازه توان و وسعت مالی اش، آن مقدار را بر خود واجب شمارد و بسته به میل خودش، هر روز یا هر جمعه یا هرماه بپردازد.»

سائل با محروم فرق دارد

سائل کسی است که حاجت خود را می گوید، اما محروم کسی است که شرم و حیایش مانع می شود که تقاضا کند. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «محروم کسی است که برای کسب و کار زحمت می کشد، اما زندگی او پیچیده و سخت است».امام علی (علیه السلام) درباره مسئولیت توانگران می فرمایند: «همانا خداوند در اموال ثروتمندان به اندازه ای که نیاز تهیدستان را کفایت کند حق واجب فرموده است و اگر تهیدستان گرسنه و برهنه و رنجور شوند، به سبب آن است که ثروتمندان حق آنان را نداده‌اند و خداوند حق دارد روز قیامت، ثروتمندان را بازخواست و برای این کار عذابشان کند» و نیز فرمودند: «گناهی بزرگتر از گناه ثروتمندی نیست که نیازمند را از حقش محروم کرده باشد.» به هر حال انجام این کار از یک سو اثر اجتماعی دارد و با فقر و محرومیت مبارزه می کند و از سوی دیگر اثر اخلاقی روی کسانی که به آن عمل می کنند می گذارد و قلب و جانشان را از حرص و بخل و دنیاپرستی می شوید. مردی از امام زین‌العابدین علیه السلام درباره «حق معلوم‏» در آیه شریفه سوال کرد و امام فرمود: «حق معلوم، چیزی است که شخص از مال خود بیرون می‏کند و آن غیر از زکات و صدقه واجب است.» آن مرد پرسید: با این مال چه بکند؟ امام فرمود: «با آن صله رحم می‏کند و به ضعیفان کمک می‏نماید و رنج ایشان را برطرف می‏سازد و یا به برادر دینی‌اش محبت می‏کند و گرفتاری او را برطرف می‏سازد.»

زهرا اجلال