عوامل و آفات انس

چه عواملی موجبات انس با مونس حقیقی یعنی خدای متعال را فراهم می آورد و در این راستا چه آفاتی وجود دارد؟
با عنایت به اهمیت انس با خدا و نقشی که در سازندگی و تامین آسایش انسان دارد، …

چه عواملی موجبات انس با مونس حقیقی یعنی خدای متعال را فراهم می آورد و در این راستا چه آفاتی وجود دارد؟

با عنایت به اهمیت انس با خدا و نقشی که در سازندگی و تامین آسایش انسان دارد، در آموزه های اسلامی سه رهنمود مهم برای مأنوس شدن با خدا و دلبستگی به او ارائه شده است:

۱. ذکر خدا

علی(ع) در این زمینه می فرماید: «الذکر مفتاح الانس» ذکر، کلید انس است (غرر الحکم، ح ۵۴۱) بنابراین، انسان هرچه بیشتر از این کلید گنج دلبستگی به خدا استفاده کند، انس او با حضرت حق بیشتر می گردد و به آرامش بیشتر دست می یابد، چنان که قرآن، تاکید می فرماید: «الا بذکر الله تطمئن القلوب» بدانید که با یاد خدا، دلها آرام می گیرند. (رعد-۲۸)

۲. پرهیز از مصاحبت با اهل غفلت

مصاحبت با اهل غفلت، انسان را از یاد خدا غافل می کند، بدین جهت کسی که می خواهد با خدا مانوس باشد، باید از معاشرت با انسان های غافل، جداً اجتناب کند، چرا که انس با خدا، با الفت با انسان های غافل، در تضاد است، چنان که از امام علی(ع) روایت شده است: «کیف یأنس بالله من لا یستوحش من الخلق؟!» چگونه با خدا مانوس می شود کسی که با بندگان، قطع رابطه نکرده است؟! بی تردید، مقصود از «خلق» در این حدیث و احادیث مشابه، ذاکران خدا نیستند، زیرا معاشرت با اهل ذکر، خود عاملی مستقل برای یاد خدا و انس گرفتن با اوست، بلکه مقصود، اجتناب از معاشرت با مردم غافل است.

۳. استمداد از خداوند متعال

پیامبر گرامی (ص) و اهل بیت مکرم اسلام، مکرر از خدا این تقاضا را داشته اند که «اللهم اجعلنا... انسین بک» (بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۶۰) یا «انسنی بک یا کریم» (الکافی، ج ۳، ص ۳۲۷) یا «واجعل انسی بک» (بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۴۰۸) و نیز در دعایی که در صحیفه سجادیه از امام زین العابدین(ع) نقل شده، آن حضرت وحشت از انسان های بد و غافل و نیز انس با خدا و اولیائش را یک جا از خداوند متعال می خواهد و می گوید: «والبس قلبی الوحشه من شرار خلقک وهب لی الانس بک و باولیائک و اهل طاعتک» دل مرا، از وحشت از بندگان شرورت، آکنده کن و انس به خودت و اولیا و اهل طاعتت را نصیب من بنما. (بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۳۳۴) بنابراین در آموزه های اسلامی «حسن خلق» و «حسن معاشرت» و «نرمخویی» و «نیکی» و «استمداد از خداوند متعال»، عوامل انس شمرده شده اند و در مقابل از «بداخلاقی» و معاشرت با جاهلان و فساق و فجار و ... به عنوان آفت انس یادشده است. لازم به ذکر است که اسباب و آفات انس، به مواردی که به آنها اشاره شد منحصر نیستند، بلکه همه آنچه در احادیث اسلامی به عنوان عامل دوستی و الفت مطرح شده اند، عامل انس نیز محسوب می شوند و همه آنچه آفت دوستی و الفت شمرده شده، آفت انس نیز هستند.