کتاب یار مهربان خانواده

نگران تربیت فرزندانتان هستید می خواهید دوستان خوبی داشته باشند دوست دارید فرزندانتان در اوقات فراغت خود بهترین و مفیدترین کارها را انجام دهند به فضاهای فرهنگی علاقه مندید و دوست دارید فرزندتان در فضای فرهنگی رشد کند به دنبال سرگرمی های مفید و ارزشمند برای کودکتان هستید نگران آینده و فهم فرزندتان از دنیا هستید

نگران تربیت فرزندانتان هستید؟ می‌خواهید دوستان خوبی داشته باشند؟ دوست دارید فرزندانتان در اوقات فراغت خود بهترین و مفیدترین کارها را انجام دهند؟ به فضاهای فرهنگی علاقه‌مندید و دوست دارید فرزندتان در فضای فرهنگی رشد کند؟ به دنبال سرگرمی‌های مفید و ارزشمند برای کودکتان هستید؟ نگران آینده و فهم فرزندتان از دنیا هستید؟

کتاب، کتابخوانی و فرهنگ مطالعه یکی از بهترین پاسخ‌ها برای این نگرانی و سوالات است. هیچ همدمی بهتر از کتاب نمی‌تواند فرزندانتان را به رشد برساند و او را صاحب‌نظر و اندیشه کند.

فرزندتان با مطالعه دارای جهان‌بینی و آگاهی شده و در نتیجه در طول زندگی و در مواجهه با مشکلات می‌تواند بهتر و هوشمندانه‌تر تصمیم بگیرد.

با وجود همه اثرات مثبتی که فرهنگ کتابخوانی و مطالعه دارد، هنوز ​بین بسیاری از خانواده‌ها اهمیت و توجه به این مساله در حاشیه قرار می‌گیرد.

شاید اگر خانواده‌ها نیمی از نگرانی و تمرکزی را که صرف دوستی‌ها، لباس و پوشاک، خورد و خوراک، رفت و آمدها و رفتار فرزندانشان می‌کنند، صرف مقوله دوستی با کتاب و ترویج فرهنگ مطالعه​ بین آنها کنند، به شکل بهتری تربیت فرزندانشان را ضمانت خواهند کرد.

کتاب، بهترین دوست انسان‌هاست و آنچه را که باید ساعت‌ها و سال‌ها به فرزندان آموخت می‌توان در قالب کتابی چند صد صفحه‌ای به آنها منتقل کرد حتی خود والدین نیز در تربیت فرزندان می‌توانند با مراجعه به کتاب‌های روان‌شناسی و تربیتی هوشیارتر عمل کرده و به نتایج خوبی برسند.

در واقع سرمایه‌گذاری فرهنگی با مطالعه و کتابخوانی در فرزندان بهترین روش تربیتی عنوان می‌شود، اما فرزندان برای مطالعه نیاز به تشویق والدین دارند و این مساله از سوی دانشمندان علوم مطالعه نیز به اثبات رسیده است.

کارشناسان معتقدند اگر والدین در طول شبانه‌روز نیم ساعت برای مطالعه وقت بگذارند، فرهنگ کتابخوانی و مطالعه در فرزندانشان چندین برابر می‌شود.

عادت به مطالعه، غیبت و صحبت‌های بیهوده را کم می‌کند، صمیمیت را در​میان اعضای خانواده افزایش می‌دهد و فرزندانی بادانش، فهیم و قدرتمند به جامعه تحویل می‌دهد.

● جای خالی کتابخانه

توصیه روان‌شناسان خانواده این است که در برخی اوقات تلویزیون را خاموش کنیم، چراکه تلویزیون علاوه بر مزایایی که دارد، معایبی نیز دارد که از جمله آن به صفر رساندن روابط اعضای خانواده و حتی کاهش‌دهنده روابط والدین در خانواده‌هاست. در واقع والدینی که می‌خواهند فرزندان کتابخوانی داشته باشند، باید فضای کتابخوانی را در خانه ایجاد کنند.

در حالی که بیشتر خانواده‌ها برای همه وسایل تزئینی خانه جا و مکان تعریف می‌کنند، اتاق فرزندشان را با رایانه، کمد اسباب‌بازی‌ها و عروسک‌ها پر می‌کنند، اما هیچ تعریفی برای کتابخانه ندارند.

کتابخانه در فرهنگ خانه‌داری برخی از ما ایرانی‌ها بیشتر یک وسیله تزئینی محسوب می‌شود. اگر در خانه‌ای جاروبرقی، ماشین لباسشویی و ظرفشویی و حتی لوازم غیرضروری مانند آخرین مدل تلویزیون‌های موجود در بازار یا انواع ظروف کریستال (که ممکن است سالی یک بار هم استفاده نشود) وجود نداشته باشد، عجیب و غریب به نظر می‌رسد، اما اگر کتاب و کتابخانه نباشد،​ طبیعی به نظر می‌رسد.

بیشتر خانواده‌ها با این‌که اهمیتی برای کتاب و فرهنگ مطالعه قائل نیستند، اما می‌دانند که کتابخوانی و فرهنگ مطالعه تا چه اندازه می‌تواند برای فرزندانشان مفید واقع شود.

با این تفاسیر بهتر است کودکان را از همان سنین خردسالی تشویق کنیم به داشتن کتابخانه و نگهداری آنها در قفسه‌های کتاب و در برخی اوقات از کودکان بخواهیم که از آن کتاب‌ها برای ما قصه بگویند.

والدین برای ایجاد علاقه‌مندی کودکان به کتابخوانی، باید برای فرزندان خود کتاب بخرند. حتی خانواده‌ها می‌توانند فضای خانه را طوری تعریف کنند که استفاده از کتابخانه و کتابخوانی به صورت تفریح قلمداد شده و به یک برنامه روزانه تبدیل شود.

یکی از اولین کارهایی که می‌توان در خانه انجام داد، اهمیت دادن به خواندن کتاب برای تمام اعضای خانواده است.

والدین باید زمانی که کودک راه رفتن و حرف زدن را آغاز می‌کند، کتاب را در معرض دید او قرار دهند. البته فرزندان نیز باید والدین خود را مشتاق به مطالعه ببینند تا حس کنجکاوی و رغبت کافی برای رفتن به سوی کتاب در آنها به وجود آید. اگر کودک لذت واقعی مطالعه و دانستن را حس کند، هرگز مطالعه را رها نخواهد کرد.

● والدین کتابخوان، فرزندان کتابخوان

به اعتقاد کارشناسان، اگر مشاهده می‌شود که افراد جامعه کمتر به مطالعه کتاب توجه می‌کنند، به دلیل بی‌توجهی خانواده‌ها به مساله کتابخوانی و مطالعه دوران کودکی فرزندانشان بوده است. خانواده‌ها نباید نسبت به مطالعه کودکان خود بی‌تفاوت باشند، بلکه باید در کتابخوانی خود، آنها را نیز شریک و از همان کودکی آنها را به کتابخوانی تشویق کنند.

باید سعی شود در خانه کتابخانه ساده‌ای دایر شود و خانواده‌ها اجازه استفاده از کتاب‌ها را به فرزندان خود بدهند که این مساله می‌تواند نتیجه قابل توجهی در ایجاد انگیزه مطالعه برای آنها محسوب شود.

کتاب‌ می‌تواند حس کنجکاوی و رسیدن به یک موضوع مفید را در کودکان و نوجوانان ایجاد کند. بر این اساس خانواده‌ها می‌توانند کتاب را به عنوان دوست به فرزندان خود معرفی کنند.

با این تفاسیر اگر والدینی واقعا به عادت مطالعه در فرزندان‌شان اهمیت می‌دهند، باید خودشان اهل کتاب باشند و همراه فرزندان‌شان مطالعه کنند. والدینی که اهل کتاب هستند، بیشتر می‌توانند این علاقه را در فرزندا‌ن‌شان ایجاد کنند.

جالب است بدانید حتی نتایج پژوهش‌های علمی نیز نشان می‌دهد والدین هنگام خواندن کتاب، ارتباط فعال‌تر و پرشور‌تری با کودکان برقرار می‌کنند.

والدینی که علاقه‌مند به برقراری ارتباط بیشتر با کودکانشان به واسطه کتابخوانی هستند، علاوه بر این که سطح خودآگاهی را در فرزندانشان بالا می‌برند، میزان اعتماد و اطمینان را نیز در آنها افزایش می‌دهند.

عکس‌العمل‌های سازنده و مثبت از سوی والدین مانند کتابخوانی، به کودکان یاد می‌دهد که آنها می‌توانند روی محیط خود تاثیر بگذارند.

جالب است بدانید که به اعتقاد کارشناسان حتی لالایی کودکانه مادران نیز در ایجاد علاقه به کتابخوانی در کودکان بسیار موثر و برای آینده آنان مهم و ارزشمند است. کتابخوانی و مطالعه برای رشد و تعالی کودکان ضروری است.

گسترش وسایل ارتباط جمعی و ابزارهای تکنولوژی، دید و نگرش کودکان و نوجوانان نسل امروز را تغییر و اطلاعاتشان را درباره دنیای اطرافشان افزایش داده است. با وجود این خانواده‌ها باید اطلاعات خود را به روز کنند تا بتوانند از فرزندان خود مراقبت لازم را انجام دهند.

بنابراین اگر پدر و مادر اهل مطالعه و به روز کردن اطلاعاتشان باشند، فرزندان نیز به مطالعه گرایش پیدا می‌کنند. والدینی که خود اهل کتاب نیستند اغلب فرزندان‌شان نیز به مطالعه و کتابخوانی بی‌اهمیت خواهند بود. در چنین خانواده‌هایی جای کتاب به عنوان یکی از ارزشمندترین ابزارهای فرهنگی همیشه خالی خواهد بود.

● کتابخوانی را برای کودکانتان جذاب کنید

اگر به دنبال این هستید که در خانواده خود میزان مطالعه را افزایش دهید باید با روش‌های درستی شروع کنید، مثلا برای شروع کتابخوانی در کودکان که ممکن است در ابتدا علاقه‌ای به کتاب نشان ندهند، باید از کتاب‌ها، مجلات طنز و حاوی عکس و حتی نوارهای صوتی یا سی‌دی استفاده کنید.

درواقع شروع کتابخوانی کودکان همراه با انتخاب کتاب‌های طنز و سرگرم‌کننده می‌تواند عادت کتابخوانی را از همان سنین خردسالی در کودکان ایجاد کند.

ناگفته نماند که خود والدین به عنوان الگوی رفتاری مهم برای کودکان باید اهل مطالعه باشند، چراکه اگر والدین از کتابخوانی لذت ببرند کودکان نیز از آن لذت خواهند برد.

در صورتی که والدین بعد از خواندن کتاب بخشی از آن را با لذت تعریف کنند، کودکان دوست خواهند داشت که همراه والدین خود مطالعه کنند.

والدین می‌توانند در سنین خردسالی فرزندانشان داستانی را با اندکی تغییر و به صورت بلند و شمرده بیان کرده و هیجان‌های داستان را نیز در رفتار خود داشته باشند تا هیجان و جذابیت آن نزد کودکان افزایش یابد.

البته داستان‌هایی که هم به صورت کتاب و هم به صورت فیلم منتشر می‌شود و کودک با خواندن همزمان کتاب، فیلم آن را تماشا می‌کنند، سبب افزایش علاقه کودکان به کتاب و کتابخوانی می‌شود.

والدین برای جذاب کردن کتاب‌های داستان برای کودکان می‌توانند آنها را به شکل نمایش درآورده و حتی موقع خواندن کتاب و بسته به موقعیت و نقش داستان، صدایشان را تغییر دهند و سعی کنند همان نقش را اجرا کنند.

● فرصتی به نام نمایشگاه‌های کتاب

بدون شک جشنواره‌ها و نمایشگاه‌هایی که در کشور برگزار می‌شود، بدون تأثیر نیست و نمایشگاه‌های کتاب نیز از جمله اقدامات مثبت فرهنگی کشور به شمار می‌آید که تأثیرات بلندمدتی در جامعه فرهنگی کشور می‌گذارد.

نمایشگاه‌های سالانه و دوره‌ای کتاب هر ساله باعث ارتباط مخاطبان کتاب با آثار جدید می‌شود و برنامه‌های جنبی نمایشگاه‌های کتاب نیز در جذب مخاطبان جدید کتاب بسیار موثر است.

در واقع نمایشگاه‌های کتاب‌ مکان مناسبی برای تشویق کسانی است که کمتر به مطالعه علاقه‌مند هستند و افزایش برنامه‌های جنبی و دعوت از نویسندگان و شاعران می‌تواند تاثیرات مهمی در مقوله کتابخوانی داشته باشد.

مسوولان نمایشگاه‌های کتاب می‌توانند با یک آسیب‌شناسی دقیق از نمایشگاه و انجام فعالیت‌های تازه و ابتکاراتی نو در بالا بردن سطح مطالعه کشور موثر واقع شوند.

به اعتقاد کارشناسان حوزه کتاب، با راه‌اندازی نمایشگاه‌های کتاب دسترسی افراد برای تهیه کتاب‌های مورد نیاز افزایش پیدا می‌کند؛ همچنین برگزاری نمایشگاه‌های کتاب زمینه ورود کتاب به سبد خانواده‌ها را فراهم می‌کند که این حرکت می‌تواند فرهنگ کتاب و کتابخوانی را ​ بین افراد خانواده بالا ببرد.

بر این اساس، خانواده‌هایی که خود اهل کتاب نیستند، اما علاقه دارند به جهت مسائل تربیتی کتاب را به خانه‌های خود بیاورند، می‌توانند همراه با فرزندان‌شان به نمایشگاه‌های کتاب رفته و ضمن آشنایی با کتاب‌ها با راهنمایی نمایندگان فروش آن، آنچه را که نیاز دارند و کتاب‌هایی که مناسب فرزندان‌شان است، انتخاب و خریداری کنند.

علاوه بر نمایشگاه‌های کتاب، والدین هر هفته یا هر ماه می‌توانند کودکان خود را به کتابخانه‌های عمومی شهر برده تا کودک بتواند کتاب‌های مورد علاقه خود را انتخاب کند و والدین نیز می‌توانند در این انتخاب به فرزندان کمک کنند.

● نقش نظام آموزشی در فرهنگ کتابخوانی

کتابخوانی یک رفتار الگوبرداری شده و عادت رفتاری است که می‌تواند چه از سوی خانواده‌ها و چه از سوی فضاهای آموزشی ترویج شود.

بر این اساس کارشناسان معتقدند که باید به کودکان و نوجوانان در مدارس در کنار خواندن کتاب‌های درسی نسبت به مطالعه غیردرسی توصیه شود.

معلمان می‌توانند همانند والدین و شاید بهتر از آنان عمل می‌کنند، چراکه الگوی بسیاری از کودکان معلمان هستند و اگر موضوع کتابخوانی و فرهنگ مطالعه از طرف آنان مطرح شود تاثیر بسیار خوبی خواهد داشت.

باید تلاش شود که ارتباط قوی‌تری بین معلمان، دانش‌آموزان و فرهنگ استفاده از کتابخانه در نظام آموزش و پرورش شکل بگیرد. باید از کتابخانه‌های مدارس استفاده‌های بیشتری شود.

در واقع توسعه‌ کتابخانه‌های دیجیتال و اینترنتی و سایر رسانه‌ها و حضور هر کدام در خانه‌ها، هیچ‌کدام متناقض با کتاب و کتاب هیچ جایگزینی ندارد.

کتاب میراث گرانبهایی است و مهدکودک‌ها و مدارس نقش زیادی در حفظ و توسعه این میراث به عهده دارند. از طرفی هرچه کتاب بیشتری در اختیار بچه‌ها قرار گیرد، کتابخوانی و مطالعه در میان آنان با سرعت بیشتری رواج می‌‌یابد بنابراین در مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی، کتاب کودکان همچون اسباب‌بازی باید در اختیار بچه‌ها قرار داده شود تا آن را همانند اسباب‌بازی لمس کرده و حتی مطالعه به ‌صورت بازی درآید و رواج پیدا کند.

● کتاب، هرگز نشه فراموش

اگر شما از آن دسته والدینی هستید که به کتابخوانی علاقه‌ای ندارید، اما تربیت و رشد فرهنگی کودکتان برایتان مهم است پس به خاطر فرزندانتان هم که شده کتابخوانی را آغاز کنید.

برای شروع کتابخوانی نیازی نیست به سراغ کتاب‌های پیچیده و سنگین بروید، بلکه می‌توانید از کتاب‌های داستان یا تاریخی شروع کنید که خواندنشان آسان و لذتبخش است.

برای انجام امور فرهنگی هیچ وقت دیر نیست، فقط لازم است که از جایی شروع کنید و این روند را ادامه دهید تا هم خودتان لذت بیشتری ببرید و هم فرزندانتان را بهرمند سازید.

آوید طالبیان