نگاهی به مسئله ازدواج جوانان

ازدواج از آن جهت که باعث استقلال دختر و پسر جوان می گردد, نیز دارای اهمیت است زیرا دو جوان با ازدواج یکدیگر در حقیقت در پی تشکیل یک خانواده مستقل هستند و خانواده جدید درآمدی مستقل می طلبد که با آن خود را از دیگران بی نیاز کند

لباس، عیب را می‌پوشاند. حسن را ظاهر می‌کند و انسان را از سرما و گرما در امان نگه می‌دارد. یکی از نعمت‌هایی که خدا نازل کرده است، لباس است. از این جهت است که مثلا اگر کسی خواب ببیند که یک نفر چادری یا لباسی گیرش آمده است، آن را به شوهر یا زن تعبیر می‌کنند. لباسها هم البته متفاوتند؛ یک نوع لباس است که افراد می‌پوشند و زود ضایع می‌شود. یک نوع لباس هم هست که خیلی گران است، اما زود از بین می‌رود و نمی‌شود از آن زیاد استفاده کرد. بعضی لباسها هم وجود دارد که هم مطابق اندام است و هم پردوام. این مربوط می‌شود به تار و پود لباس که تار و پود بادوام داشته باشد یا نه؟

در ازدواج هم اگر جهت ازدواج، مال و جمال زن باشد این تار و پودش از مال و جمال و دقیقا مثل همان پارچه‌هایی می‌شود که خیلی هم قشنگ است و زیبا اما همین که به تن کردی زود پاره می‌شود و دوامی پیدا نمی‌کند.

زن هم همین‌طور است. اگر پایه پیوند در ازدواجش با شوهر به جهت مال یا جمال باشد، کم دوام است اما اگر ازدواج برای دین و مروت هر دو یا دین و حیای زن باشد، این ازدواج مبارک است و دوام هم پیدا خواهد کرد. لذا در روایات داریم اگر کسی زنی بگیرد برای مال یا جمالش، خداوند او را واگذار می‌کند به همان چیزی که خودش انتخاب کرده است. اما اگر زن را انتخاب کند برای حیا و دیانتش، خدای تعالی آن دین را حفظ می‌کند و مال و جمال را هم خودش عنایت می‌فرماید. بنابراین در انتخاب همسر اصل را بر تقوی و دین بگذارید.

نکته دیگر اینکه گاهی اوقات یک لباس را مراعات می‌کنند، دوام پیدا می‌کند. گاهی مراعاتش نمی‌کنند، زود پاره می‌شود. یا مثلایک ماشین را در اختیار دو نفر قرار می‌دهند یکی یک ساله آن را ضایع می‌کند و دیگری همان ماشین را پانزده، شانزده سال ممکن است سالم نگه دارد. یکی ممکن است شش ماهه تصادفی‌اش کند و یکی ممکن است شانزده سال به خوبی از آن استفاده کند. موضوع دیگر این است که یک لباس می‌بایست نه تنگ و نه گشاد باشد بلکه باید متناسب با اندام باشد. خیاط می‌داند که اگر لباس تنگ یا گشاد بود، بایستی شکافته شود. اخلاق زن و مرد برای یکدیگر شبیه به یک لباس است. سخت‌گیری آنها همانند لباس تنگ و سهل‌انگاری آنها همانند لباس گشاد است.

پس همان طور که لباس باید نه تنگ باشد نه گشاد، اخلاق هم می‌بایست نه از نوع سخت‌گیری باشد و نه از نوع سهل‌انگاری. نکته آخر اینکه از این آیه دقیقا استفاده می‌شود که ازدواج نکردن یک نوع برهنگی است و این برهنگی نقص است؛ چون زن لباس مرد است و مرد هم لباس زن، البته هنگامی که مرد و زن لباس همدیگر باشند، نظافت لباس و حفظ لباس به عهده خودشان است؛ یعنی اگر کسی لباسش عیب پیدا کرد، سعی می‌کند عیب لباس خود را رفع کند. اگر گوشه‌ای از آن پاره شد آن را می‌دوزد و اگر کثیف شد آن را می‌شوید، اگر کسی لباسش پاره شد، نمی‌آید آن پارگی را بیشتر کند یا اگر کثیف شد آن را کثیف‌تر کند، بلکه سعی می‌کند نقص لباس خود را رفع یا پنهان نماید.

پس مرد، اگر زنش نقصی و یا ضعفی دارد نباید آن را مطرح سازد. بلکه باید بکوشد آن را پنهان یا رفع نماید و همین‌طور زن نسبت به شوهر. پس بر این اساس با هم قرار بگذارید که لباس یکدیگر باشید. عیوب یکدیگر را بپوشانید و از روی مهربانی رفع کنید. کسی که با لباس خودش دعوا نمی‌کند، کسی که با لباس خودش لجاجت نمی‌کند، هرکسی لباس خودش را دوست می دارد و سعی می‌کند که آبرومندانه آن را حفظ کند.

بنابراین زن و شوهر باید سعی‌شان بر این باشد که با هم حالت تمیز کردن را داشته باشند. انسان وقتی که لباس را شستشو می‌کند با لباس که عداوت ندارد چون آن را دوست می‌دارد، می‌شوید. لباسی که به آن علاقه ندارد اگر هم چرکی پیدا کند آن را شستشو نمی‌دهد واگر هم عیبی داشته باشد آن را نمی‌پوشاند بنابراین اگر انتقادی به هم دارید بر مبنای ایرادگیری نباشد بلکه بر مبنای محبت و احسان باشد.

زبانتان هم نسبت به هم،زبان ایراد نباشد، زبان خدمت و ارادت باشد. این زبان نعمتی است که خدا به انسان داده است. اگر انسان حالتش، حالت تحکم و زورگویی بود دنیا برایش مشکل و سخت می‌شود. اگر زبانش زبان شماتت و نفرین یا زبان بهانه‌جویی بود، عمر و زندگی را بر خودش تلخ می‌کند، اما اگر زبانش زبان محبت بود بسیاری از گره‌های کور را باز می‌کند.

● ازدواج از دیدگاه آسیب‌شناسی اجتماعی اسلام

زمان پیدایش خانواده را باید از همان آغاز خلقت انسان دانست، زیرا با آفرینش “آدم و حوا” در حقیقت اولین خانواده دو نفره پا به عرصه ظهور گذاشت و با گذر زمان و تولید و تکثیر فرزندان توسعه یافت.(۱)

اگرچه براساس پژوهش‌های جامعه شناسان، تشکیل خانواده در برخی از جانوران نیز وجود داشته است ولی پایدارترین شکل خانواده مربوط به خانواده انسانی است، بنابراین خانواده اولین نهاد اجتماعی است که در همه جوامع بشری وجود داشته، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و صاحب‌نظران علوم مختلف بوده است. تعاریف گوناگونی که از دیدگاه‌های مختلف در مورد خانواده ارائه شده است،‌بیانگر اهمیت این نهاد مقدس اجتماعی می‌باشد. از سوی دیگر پاسخگویی خانواده به قسمت عمده نیازهای انسان و کارکردهای مهمی که به عهده دارد(۲) نشانگر نقش کلیدی این نهاد و جامعه است.

● اهمیت ازدواج جوانان از دیدگاه آسیب‌شناسی اجتماعی اسلام

اسلام از ابعاد گوناگونی به این موضوع پرداخته و لزوم آن را در جامعه از دیدگاه‌های مختلفی مورد تاکید قرارداده است، اهمیت ازدواج از نظرگاه اجتماعی، مهمترین موضوعی است که در تعالیم آسمانی اسلام به آن پرداخته شده است.

پیشوایان دین ازدواج را ضامن بقای نسل انسان از راه مشروع می‌دانند و به عنوان مهمترین عامل امنیت عرضی و عفت عمومی بر آن تاکید دارند. پیامبر گرامی اسلام(ص)در زمینه ازدواج دختر جوان می‌فرماید: “ای مردم، دوشیزگان همانند میوه بر درختان می‌باشند، اگر چیده نشوند آفتاب آنان را به فساد در می‌آورد و باد آنها را پراکنده می‌سازد، همچنین دوشیزگان وقتی آنچه را که زنان درک کردند، آنان نیز درک کنند، جز همسر دارویی برای آنها وجود ندارد. چه در غیر این صورت نمی‌توان آنان را از فساد و تباهی برکنار داشت، زیرا آنان بشرند و بشر نیازمند همسر است”(۳) و باز آن حضرت است که می‌فرماید: “هرگاه خواستگاری برای دختر شما بیاید که دین واخلاق او را می‌پسندید او را به همسری دخترتان برگزینید وگرنه فتنه و تباهی بزرگی در زمین شکل می‌گیرد”(۴)

دیدگاه آسیب‌شناسی اجتماعی اسلام بر این نکته تاکید دارد که بیشترین مفاسد اجتماعی و اخلاقی در دوران تجرد افراد پدید می‌آید و بر همین اساس است که رسول خدا(ص) بیشترین افراد جهنمی را بی‌همسران می‌داند(۵) زیرا آنها بیشتر از افراد همسردار مرتکب گناه ناپاکی و عصیان می‌شوند.

بنابر یافته‌های عینی جامعه‌شناسان و آسیب‌شناسان اجتماعی درصد زیادی از بزهکاری، در سنین حدود ۱۵ تا ۲۵ سال یعنی سنین طبیعی ازدواج(۶)، اتفاق می‌افتد. همچنین در این سنین، انحراف جنسی که اغلب با اختلال شخصیتی نیز همراه است، در میان جوانان ظهور پیدا می‌کند، لذا ازدواج از دیدگاه جامعه شناسان و روانشناسان بهترین راه برای ایجاد یک زندگی مشترک، تخلیه مشروع جنسی و جلوگیری از بزهکاری وانحراف می‌باشد واین همان چیزی است که اسلام بیش از چهارده قرن پیش بر آن تاکید کرده است.

● ازدواج عامل استقلال اقتصادی جوان

ازدواج از آن جهت که باعث استقلال دختر و پسر جوان می‌گردد، نیز دارای اهمیت است. زیرا دو جوان با ازدواج یکدیگر در حقیقت در پی تشکیل یک خانواده مستقل هستند و خانواده جدید درآمدی مستقل می‌طلبد که با آن خود را از دیگران بی‌نیاز کند.

همین استقلال اقتصادی است که به مرد جوان تحرک بیشتری می‌بخشد تا زندگی خود را تامین سازد، اینچنین مردی است که اسلام او را چون سربازی می‌داند که در راه خدا می‌جنگد، از این نظرگاه اسلام توسعه اقتصادی خانواده را یکی از اثرات مهم ازدواج می‌داند و تاکید می‌کند که در صورت عدم استطاعت مالی زن و مرد برای ازدواج،‌خداوند آنان را از فضل و رحمت خود بی‌نیاز می‌سازد زیرا انسان بعد از ازدواج، خود را شدیدا مسئول حفظ همسر و آبروی خانواده و تامین نیازهای زندگی می‌داند، به همین دلیل تمام ابتکار، استعداد و توان خود را به کار می‌گیرد و در حفظ درآمدهای خود و صرفه‌جویی در آن تلاش می‌کند و در مدت کوتاهی می‌تواند بر فقر چیره شود.

بی‌جهت نیست که امام صادق(ع) می‌فرماید: “رزق و روزی همراه همسر و فرزندان است.” در روایتی دیگر چنین آمده است: “مردی خدمت پیامبر گرامی اسلام(ص) رسید و از تهیدستی و نیازمندی شکایت کرد، پیامبر(ص) فرمود: “ازدواج کن”‌او نیز ازدواج کرد و از نظر اقتصادی، در کار او گشایش پیدا شد.”

جامعه شناسی امروز نیز بر خلاف پیشینیان که خانواده را قبل از هر چیز یک سازمان اقتصادی می‌دانستند، خانواده را نهادی می‌داند که کارکردهای متفاوتی بر عهده دارد، یکی از این کارکردها، کارکرد اقتصادی و برطرف کردن نیازهای مادی است، اگرچه برخی از اقتصاددانان امروز پا را از این نیز فراتر نهاده ازدواج را یک شرکت و بنگاه اقتصادی می‌دانند. “دیوید فریدمن” یکی از این افراد است.

او در تعریف اقتصادی ازدواج می‌نویسد: “ازدواج یک بنگاه اقتصادی است، توافقی است میان زن و یک شوهر تا درآمد یکدیگر، مسکن و التذاذ جسمی سهیم باشند و فعالیت‌های تولیدی مثل طبخ غذا، نظافت منزل، شستن ظروف و تربیت فرزندان در یک جا متمرکز گردد. از این دید انگیزه ازدواج وجود صرفه‌جویی‌های مبتنی بر تولید است، زیرا طبخ غذا برای دو نفر آسان‌تر از طبخ غذا برای یک نفر است، علاوه بر آن برای تشکیل خانواده از اصل تقسیم کار استفاده شده است، بنابراین می‌توان گفت: ازدواج نوع ویژه‌ای از بنگاه اقتصادی دو نفره است.”

دیدگاه اسلام در این مورد دیدگاهی کاملا متفاوت است. زیرا تشکیل خانواده در اسلام امری مقدس و معنوی است و نمی‌توان آن را با ابزارهای تحلیلی اقتصاد و تئوری مادی تفسیر کرد، اگرچه با تشکیل خانواده زن و مرد به طور طبیعی در درآمد، مسکن و... با یکدیگر شراکت دارند و ازدواج موجب صرفه‌جویی و پایین آمدن سرانه هزینه زندگی می‌گردد، ولی بنای ازدواج در اسلام بر این گونه امور نیست و در حقوق قانونی و شرعی خانواده از چیزی به عنوان اصل تقسیم کار سخنی به میان نیامده است. زیرا اسلام هرگز مسئولیت کارهای منزل را به عهده زن نگذاشته و حتی از نظر حقوق قانونی زن علاوه بر دریافت نفقه، حق مطالبه وجه برای شیر دادن کودک و انجام کارهای منزل دارد، ولی با این حال براساس موازین اخلاقی وانسانی از او می‌خواهد که در خدمت رفاه شوهر و فرزندان باشد و به همین خاطر است که پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرماید:‌”جهاد زنان، نیکوهمسرداری کردن است.”

پی‌نوشتها:

۱- یا ایها الناس اتقو ربکم الذی خلقکم من نفس واحده و خلقه منها زوجها و بث منهما رجالا کثیرا و نساء “نساء”

۲- ساموئل کنیک، “جامعه شناسی”‌ترجمه مشفق همدانی، تهران چاپ پنجم سال ۱۳۵۳، ص ۱۵۱

۳- محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص ۲۷۶

۴- وسائل الشیعه، ج۱۴، ص ۴۳

۵- اکثر اهل النار العذاب- وسائل الشیعه ج۱۴، ص۸

۶- چون در این سنین نیاز به ازدواج و آمادگی برای تشکیل خانواده در جوانان- بویژه دختران- ظهور پیدا می‌کند.

۷- رک: محجه البیضاء، ج ۲، ص ۴۷

۸- همان مدرک

۹- رک: بحارالانوار، ج ۲۳، ص ۵، ط سنگی

۱۰- همان مدرک

۱۱- رک: محجه البیضاء، ج ۲، ص ۵۲

حسینعلی یزدان دوست

رئیس سازمان تبلیغات اسلا‌می شهریار

---