شناخت هر كس به دیدگاه او برمی گردد

طرح اولیه كار ۵۰ صفحه بود كه برای یك سریال ۲۶ قسمتی حجم زیادی داشت و خیلی از آن باید از بین می رفت و حذف می شد اما استخوان بندی اصلی فیلمنامه نشأت گرفته از همان طرح ابتدایی بود

● گفت وگو با سعید شاهسواری تهیه كننده مجموعه «اولین شب آرامش»

سوابق سعید شاهسواری در مقام تدوینگر: (فارغ التحصیل رشته سینما در ۱۳۷۱ دانشگاه هنر)

شروع تدوین به صورت حرفه ای از ۱۳۷۱. تدوین حدود ۳۰ فیلم سینمایی و تلویزیونی و سریال از آن زمان تاكنون. برنده سیمرغ بلورین بهترین تدوین در سال ۱۳۸۳ برای فیلم «ما همه خوبیم» به كارگردانی بیژن میرباقری. تدوین سریال هایی چون در پناه تو (حمید لبخنده)، شهریار (كمال تبریزی) و...

در مقام كارگردان: كارگردانی فیلم تلویزیونی چهار فصل (شبكه تهران). برنده بهترین كارگردانی در بخش بین الملل جشنواره رشد ۱۳۷۴. كارگردانی فیلم تلویزیونی مزاحم (شبكه دوم، گروه كودك) ۱۳۷۶.

در مقام تهیه كننده: رستوران خانوادگی، افزونه خواه كوچك، عشق گم شده

(حسین سهیلی زاده)، رو به آسمان (بیژن میرباقری)، تله فیلم مخمصه (فرهاد آهی) و اولین شب آرامش (احمد امینی).

● اولین شب آرامش چگونه شكل گرفت؟

▪ در سال ۱۳۸۰ پس از اتمام سریال رستوران خانوادگی، من و محمدرضا هاشمیان طی چند ماه بر روی طرحی كار كردیم كه داستان اولیه اولین شب آرامش از دل آن بیرون آمد. طرحی مفصل با جزییات فراوان و پرفراز و نشیب كه بعدها البته بسیاری از حوادث و اتفاقات آن طرح یا اصلاً استفاده نشد یا تغییر شكل پیدا كرد.

آن حذفیات، خود به صورت مستقل قابلیت یك سریال دیگر را دارد. (البته تا ساخت اولین شب آرامش، سریال های افزونه خواه كوچك، عشق گم شده، رو به آسمان و تله فیلم مخمصه را تهیه كردم.) در سال ،۱۳۸۳ حین ساخت عشق گم شده، بالاخره طرح اولین شب آرامش مورد تایید گروه فیلم و سریال شبكه ۳ و در مسیر نگارش و تولید قرار گرفت و یك سال بعد تصویربرداری آن آغاز شد.

● نام اولین شب آرامش، پیشنهاد چه كسی بود؟

▪ این طرح، تقریباً هیچ وقت نام قطعی نداشت تا اینكه آقای امینی این نام را پیشنهاد كردند...

● چرا تولید این كار، آن قدر زمان برد؟

▪ به هر حال زمان می برد تا به فیلمنامه ای كه دوست داریم، برسیم. سخت گیری های فیلم و سریال شبكه،۳ آقای امینی، آقای عظیم پور، آقای نعمتی و خودم به هر حال خیلی تاثیر داشت. سعی كردیم یك كار نو انجام دهیم و قطعاً این سخت گیری ها نمی توانست در زمان كوتاه جواب دهد.

● از آن طرح ابتدایی تا رسیدن به فیلمنامه كامل چقدر تغییرات ایجاد شد؟

▪ طرح اولیه كار ۵۰ صفحه بود كه برای یك سریال ۲۶ قسمتی حجم زیادی داشت. و خیلی از آن باید از بین می رفت و حذف می شد. اما استخوان بندی اصلی فیلمنامه نشأت گرفته از همان طرح ابتدایی بود. در هر حال زمان نوشتن فیلمنامه یك جمع ۴ نفری بودیم كه مدام وارد جزییات می شدیم و بحث می كردیم. به همین دلیل هم هر قسمت از كار، حدود ۲ یا ۳ بار بازنویسی می شد.

● چه شد كه كارگردانی این مجموعه را به احمد امینی واگذار كردید؟

▪ همیشه دوست داشتم و دارم با آقای امینی كار كنم. البته از قبل با ایشان آشنا بودم. سال ۷۰ به عنوان دستیار تدوین در فیلم سایه های هجوم همكاری داشتیم و بعدها فیلم چتری برای دو نفر را برایشان مونتاژ كردم. ضمن اینكه با نوشته های ایشان هم در مجله فیلم آشنا بودم و می شناختم شان. به هر حال همیشه مشتاقانه به دنبال فرصتی بودم كه با ایشان همكاری كنم. در توانایی های ایشان شك نداشتم.

● پس زمانی كه طرح تصویب شد، مطمئن بودید كه كار را به احمد امینی بسپارید؟

▪ بله، اولین و جدی ترین پیشنهاد من به تلویزیون آقای امینی بود، حتی قبل از اینكه خود ایشان را در جریان بگذارم.

● چقدر به نتیجه كار مطمئن بودید؟

▪ تقریباً از همان ابتدا مطمئن بودم چون می دانستم طرح به اندازه كافی مایه آن را دارد كه پرمخاطب باشد.

● تا چه میزان با نیاز مخاطب امروز آشنایید؟

▪ به هر میزان كه مدعی باشیم با نیاز مخاطب آشنا هستیم، باز هم این میزان اطلاع كمتر از واقعیتی است كه در جامعه به عنوان نیاز مطرح است. شناخت واقعی و علمی از مخاطب و نیازهای او كاری است كه به یك سیستم متمركز دائمی احتیاج دارد. طبعاً شناخت هر كس به دیدگاه و سلایق و طبقه اجتماعی او برمی گردد. گرچه كسی كه كار هنری می كند باید تمام تلاشش را به كار ببرد تا اقلاً به میانگینی از نیازهای مخاطبین خود آگاهی پیدا كند... اما واقعاً نیاز مخاطب، حتی در یك شهر مثل تهران یكسان است؟

چه برسد به همه كشور! نمی توان با یك كار، انتظارات متفاوت را پاسخ گفت. به همین دلیل تنوع كانال های تلویزیونی و افزایش تولید، در ژانرهای مختلف و متنوع، شاید بهترین راه برای جلب رضایت مخاطبین باشد. اما دشواری مخاطب شناسی برای تهیه كننده، به نظرم پیچیده تر از این حرف ها است. اینكه تا چه حد باید دنباله رو مخاطب بود یا نبود؟ اینكه با تنوع امكانات ارتباطی، چه باید كرد تا تماشاگر را به دیدن اثری ترغیب كرد؟

اینكه از چه نوع بازیگرانی برای ارائه قصه بهره برد؟ اینكه چه نوعی از موسیقی می تواند برای مخاطب جذاب باشد؟ اینكه چه قصه ای قابلیت های متفاوت آن را دارد كه گاه شاید در عین تكرار، نو و جذاب به نظر بیاید؟ و... اینها سئوالاتی است كه باعث می شود به عنوان تهیه كننده تلاشی مضاعف كنیم، بخوانیم، ببینیم و بشنویم. در یك كلام آشنایی كافی نیست. باید بدانیم.

● شما از سوژه جوان ها برای ساخت این مجموعه استفاده كردید. گرچه این سوژه تكراری است و بارها در مجموعه های دیگر دستمایه قرار گرفته، شخصیت ها و روابطی كه با هم دارند، به خوبی قابل لمس است. این شخصیت ها چگونه در كنار هم قرار می گیرند؟

▪ طبیعتاً هر اثر نمایشی نیازمند گره افكنی و شخصیت جذاب و غیرقابل پیش بینی است. این اصلی بود كه از ابتدا تلاش شد در اولین شب آرامش رعایت شود... اما جدا از این موضوع دلم می خواهد نكته ای را یادآوری كنم. تمام شخصیت های این سریال در واقع وجوه متفاوتی است كه در درون هر آدمی وجود دارد. اینكه چرا وجه مثبت یا منفی یا متناقض آدم ها متبلور می شود و زندگی هر كسی را شكل می دهد بحث جداگانه ای دارد اما شاخص شدن این وجوه در یك درام قهرمانانی را شكل می دهد كه گاه در اوج عشق، كینه ورزانه رفتار می كنند و گاهی در اوج خشم و نفرت، اشك محبت و رنج در چشمانشان دیده می شود...

● پیمان شخصیت منفی این كار است. اما با وجود منفی بودن یك نوع حس ترحم هم از جانب مخاطب به او می شود.

▪ این خاصیت همه شخصیت ها است. مگر در همین قصه شما از بعضی رفتارهای قهرمان مثبت مثل علیرضا یا شایان عصبانی نمی شوید؟ گرچه می دانم تاثیر همدلی با شخصیت منفی بسیار بیشتر است. اگر به حسی كه شما می گویید رسیده باشیم، یعنی ترحم بر شخصیت منفی یا حق دادن به او در بعضی شرایط، به نظرم به هدفمان یعنی ترسیم شخصیت های نمایشی و نه فقط تیپ نمایشی رسیده ایم.

● نكته دیگری كه در مورد شخصیت ها وجود دارد این است كه گذشته آنها مجهول است. آیا عمدی در این كار بوده است؟

▪ چرا باید همه چیز از ابتدا مشخص باشد؟ این مجهول بودن بخشی از جذابیت كار بود. هر چند تكلیف خیلی از شخصیت ها با گذشته شان مشخص شده مثل آذر یا رفیع می شود پاسخ سئوالتان را این گونه داد كه آن چیزی كه از درونیات آدم ها دلتان می خواهد بدانید كمی دیرتر نمایان می شود. ولی قطعاً به مرور متوجه خواهید شد.

● خودتان با كدام یك از شخصیت های این مجموعه ارتباط برقرار می كنید؟

▪ همه شخصیت ها را دوست داشتم.

● برای كدامشان دلسوزی كردید؟

▪ همه و هیچ كدام. برای علیرضا دلم می سوزد كه پاسخ مناسبی برای عشقش نگرفت ولی واقعاً چرا عشق باید چشمانش را آنقدر كور كند كه واقعیات را ندیده بگیرد. پس دلم نمی سوزد چون هر بلایی به سر او بیاید واكنش عادی است در مقابل رفتار غلط خود او. برای شایان دلم می سوزد، چون تلاش می كند در زندگی قلندرمآبی پیشه كند، اما پنهان كاری او همه این تلاشش را زیر سئوال می برد. پس دلم برای او هم نمی سوزد. برای پیمان دلم نمی سوزد چون برای رسیدن به هدفش مثل نوشین هیچ مرزی نمی شناسد، اما برای هر دو آنها در عین حال دلم می سوزد، چرا كه هدفشان پاك ترین نماد زندگی یعنی عشق است. باز هم بگویم؟!

● در انتخاب بازیگران چقدر دخالت داشتید؟

▪ ما روندی طولانی را از این بابت طی كردیم. با خیلی از بازیگران قرارداد بستیم، اما چون روند نگارش فیلمنامه در مرحله اول متاسفانه طول كشید، بسیاری از آنان انصراف دادند.

اما نكته ای كه در اینجا می خواهم به آن اشاره كنم، حركت به سوی انتخاب چهره های جدید یا كمتر دیده شده در عرصه بازیگری است.

كاری كه سال ها پیش در زمان انتخاب بازیگران سریال «در پناه تو» به كارگردانی آقای حمید لبخنده و تهیه كنندگی برادرم منوچهر شاهسواری اتفاق افتاد. حتی معتقدم قرار گرفتن بعضی بازیگران شناخته شده در جایگاهی كه می تواند اوج توانایی های آنان را نشان دهد نیز كمتر از انتخاب و معرفی بازیگران و استعدادهای جدید نیست. خوشبختانه از این جهت به خصوص برای انتخاب بازیگران جدید، مسئولان محترم شبكه تعامل بسیار خوبی با گروه سازنده اولین شب آرامش داشتند؛ تعاملی كه امیدوارم تداوم داشته باشد.

با معرفی آقای امینی، آقای عظیم پور مسئولیت انتخاب بازیگران را همزمان با مشاورت فیلمنامه به عهده گرفتند. البته دخالت های من در حد مشورت بود. یعنی ما با هم تصمیم می گرفتیم؛ من، آقای عظیم پور و آقای امینی. یادم می آید به طور مشخص فقط شهروز ابراهیمی پیشنهاد من بود اما تاییدش به عهده آقای امینی و عظیم پور بود.

● بهترین انتخاب آقای عظیم پور از نظر شما؟

▪ همه از نظر من عالی اند و من قدردان او هستم. اما شخصاً كشف آقای سیرتی را كه در این سریال در نقش فرجاد ظاهر شده اند خیلی دوست دارم و فكر می كنم یكی از درخشان ترین انتخاب های آقای عظیم پور است.

به هر حال حضور آقای عظیم پور در انتخاب بازیگران با توجه به سابقه درخشان ایشان در همكاری با آقایان سینایی، حاتمی كیا، مخملباف و امینی این توقع را ایجاد كرده بود كه ما با چهره های جدید و یا قرار گرفتن چهره های آشنا در جایگاه درست شان روبه رو شویم كه خوشبختانه تا حدود بسیار زیادی این توقع برآورده شد.

محبوبه ریاستی

---