چشم انداز آینده درگیری های یمن

تحولات یمن طی سه هفته اخیر از شکل «درگیری داخلی» میان دولت صنعا و مبارزان صعده به شکل درگیری منطقه ای با بخشی از مردم یمن تغییر یافت

تحولات یمن طی سه هفته اخیر از شکل «درگیری داخلی» میان دولت صنعا و مبارزان صعده به شکل درگیری منطقه ای با بخشی از مردم یمن تغییر یافت. ورود نیروهای نظامی عربستان و اردن به درگیری های شرق استان صعده و بمباران پی درپی مواضع حوثی ها طی هفته های اخیر در حالی صورت گرفت که دولت علی عبدالله صالح در جبهه های مختلف استان مزبور شکست های سنگینی از نیروهای مبارز خورده بود.

ورود نظامی عربستان و اردن به درگیری های صعده و تمرکز عملیاتی آنان بر منطقه «رازح» و «حدیده» بیانگر آن است که کشورهای عربی منطقه بشدت از دسترسی مبارزان صعده به دریا واهمه دارند و این در حالی است که فاصله مرزهای غربی استان صعده با دریای سرخ بیش از ۵۰ کیلومتر نمی باشد. طی هفته های گذشته بارها «الملاحیط»، «شدا»، «رازح»، «جبل الدخان» و «جبل مدود» در غرب استان صعده از سوی عربستان و اردن بمباران شده است. روز یکشنبه ارتش عربستان با صدور بیانیه ای مدعی شد نیروهای عبدالملک حوثی را از جبال دخان و مدود عقب رانده و شکست سختی را بر آنان تحمیل کرده است و این در حالی است که این دو کشور هیچ نیروی پیاده ای را وارد این دو منطقه نکرده و استنادشان به قلع و قمع کردن شیعیان در این دو منطقه و حجم وسیع بمباران هوایی است. دفتر عبدالملک رهبر جوان حوثی ها ادعای ارتش عربستان را تکذیب و اعلام کرد کماکان بر همه جبال «مران» که شامل جبل الدخان و جبل مدود هم می شود، تسلط دارند.

غرب طی هفته های گذشته موضع محتاطانه ای داشت. حتی آلمان به عربستان در مورد ادامه عملیات در غرب صعده هشدار داد. غرب نگران شکست جبهه عربی از شیعیان مظلوم صعده می باشد چرا که شکست دولت های عربستان، اردن و یمن از شیعیان یمن چشم انداز وحشتناکی را برای آمریکا و اروپا به وجود می آورد. الحاق زیدی های مبارز در صعده به «اسماعیلی ها» در استان های «نجران» و «جیزان» عربستان بنیان حکومت های وابسته عرب را در شبه جزیره عربستان متزلزل می گرداند. شیعیان اثنی عشری و اسماعیلی و زیدی در اکثر کشورهای عرب شبه جزیره بین ۰۳ تا ۵۷ درصد جمعیت این کشورها را شامل می شوند و در کل بین ۵۳ تا ۰۴ درصد کل جمعیت شبه جزیره را شامل می گردند. از نظر آمریکا و اروپا شکست اردن و عربستان می تواند به یک انفجار بزرگ در منطقه منجر شود و موقعیت امنیتی غرب را در شبه جزیره، خلیج فارس، اقیانوس هند و دریای سرخ به خطر اندازد.

درباره تحولات یمن گفتنی های دیگری هم وجود دارد:

۱) با ادامه درگیری ها، وقوع اختلاف میان خاندان «الاحمر» که رئیس جمهور هم از این خاندان می باشد، محسوس شده است. خاندان الاحمر بطور کلی به دو بخش سکولار و سلفی تقسیم می شود، علی عبدالله صالح مظهر سکولارهای این طایفه و علی محسن الاحمر مظهر سلفی های آن است. در جنگ ششم که از اواسط مردادماه آغاز گردید، علی محسن الاحمر فرمانده نیروهای شمال غرب به زودی از صفحه خبری محو گردید و این در حالی بود که او در جریان پنج جنگ قبلی نقش کلیدی بعهده داشت.

غیبت او و سایر سلفی های خاندان الاحمر این زمزمه را شدت بخشید که ممکن است او جایگزین علی عبدالله صالح گردد. از دیرباز این گمانه زنی وجود داشت که میان آمریکا، اروپا و عربستان بر سر حاکم یمن اختلاف نظر وجود دارد، عربستان روی علی محسن و غرب روی علی عبدالله صالح تاکید دارند.

ادامه درگیری ها در یمن وضع علی عبدالله صالح را بشدت بحرانی می کند چرا که او از یک سو از ائتلاف سیاسی نیروهای جنوب با نیروهای حوثی در شمال تهدید می شود و از سوی دیگر عدم توفیق او در کنترل بحران صعده، ادامه حمایت آمریکا و غرب را از حکومت او با تردید جدی مواجه می گرداند. علی عبدالله صالح بخوبی می داند که اگر او نتواند به قیام شیعیان خاتمه دهد، غرب فردی را با روکش مذاکره و صلح طلبی وارد میدان می کند تا حوثی ها را از درون صخره ها به درون دولت بکشاند و حتی الامکان به ماجرا خاتمه دهد. مجموعه این مباحث آینده دولت صالح را با ابهام زیادی مواجه کرده است.

۲) اعلام پیروزی از سوی عربستان سعودی از شکست نظامی این دولت خبر می دهد چرا که آنان هنوز نتوانسته اند مبارزان صعده را حتی از یک پایگاه بیرون برانند و این در حالی است که طی ۴-۵ ماه گذشته حداقل ۰۶ پادگان و پایگاه نظامی به تصرف آنان درآمده که یکی از آنان پایگاه «جبل الدخان» متعلق به تیپ ۴ ویژه عربستان می باشد. با این وصف باید گفت عربستان به احتمال زیاد با اعلام پیروزی می خواهد پای خود را از معرکه بیرون بکشد و دولت صنعا را با مبارزان صعده تنها بگذارد. اگر این اتفاق بیفتد هیچ راهی به جز مصالحه با حوثی ها و شریک کردن آنان در حکومت باقی نمی ماند. دستاورد وضع فعلی برای عربستان هم کاملا مشخص است. اگر اعلام پیروزی زودهنگام عربستان به معنای پایان عملیات نظامی سعودی در شمال یمن باشد، دولت های صنعا و ریاض ناچارند به دو خواسته مهم حوثی ها - شامل رفع تبعیض اقتصادی از استان برخوردار صعده و رفع محدودیت ها علیه مراکز مذهبی شیعیان- تن دهند و این تن دادن به رشد جنبش شیعیان در شمال یمن و جنوب عربستان کمک می کند.

۳) زمزمه نارضایتی از عملکرد دولت صنعا حتی در میان خاندان «الاحمر» به گوش می رسد. فرزندان شیخ عبدالله الاحمر- شامل شیخ صادق که اینک جای پدر نشسته است، حمید و حسین که نبض اقتصادی این خاندان را در دست دارند- به همراه علی محسن الاحمر که در پنج جنگ قبلی فرمانده ناحیه شمال غرب یمن بود و در جنگ ششم جای او به «احمد» فرزند بزرگ رئیس جمهور سپرده شد، پیوسته اند و بحث عدم کفایت رئیس جمهور را مطرح می کنند. اختلافات موجود در این خاندان به هر سمتی که کشیده شود و هر کدام از دو جناح آن که غلبه کنند به تضعیف قدرت خاندان حاکم منتهی می گردد، مصالحه با حوثی ها یک گزینه مهم فراروی حاکمیت یمن خواهد بود.

۴) با پایمردی و ایستادگی شیعیان و شکست نظامی دولت های صنعا، امان و ریاض از آنها، به احتمال زیاد غرب و جبهه عربی روی آلترناتیو مذهبی تمرکز خواهند کرد. نیروهای شمال یمن با برخورداری از اعتقادات مذهبی و با شعارهای «الموت لامریکا»، «الموت لاسرائیل»، «اللعنه علی الیهود» و «النصر للاسلام» به مبارزه می پردازند و نزدیک به ۰۱سال است که به مقاومت خود ادامه می دهند این گروه روز به روز تقویت شده اند، اینک آنان بر مرزهای شمالی یمن با عربستان تسلط دارند و به در اختیار گرفتن مرزهای یمن در دریای سرخ نزدیک شده اند عدد جنگجویان آن از حدود ۰۲۰ نفر در سال ۰۲۰۰ میلادی اینک به بیش از یکصد هزار نفر رسیده است و از آنجا که آنان از نیروهای ضداسرائیلی و ضدآمریکایی و ضد وهابی تغذیه می کنند عدد مبارزان آن می تواند به زودی از چند میلیون نفر فراتر برود. مراکز نظرسنجی غرب بارها اعلام کرده اند که بیش از ۰۹درصد مردم در شبه جزیره عربی از آمریکا نفرت دارند. با این وصف آمریکایی ها و غربی ها از تداوم مبارزه شیعیان صعده به شدت بیمناکند. اگر مبارزان صعده با ورود در حکومت تن به مهار ندهند، غربی ها قطعاً درگیری مذهبی را در این سرزمین فعال خواهند کرد. یمن از دیرباز مهد «القاعده» بوده و اینک این کشور در بردارنده دو دسته از نیروهای موسوم به القاعده است؛ نیروهایی که به ریاض و بعضی دیگر از پایتخت های عربی وابسته اند و نیروهایی که با آمریکا درگیری دارند. خبرهایی وجود دارد که از تلاش آمریکا و عربستان برای ایجاد وحدت میان این دو طیف از القاعده حکایت می کند این وحدت طبعاً باید با نشان دادن یک جبهه مخالف توام باشد و در عین حال، محکمترین جبهه مخالف مشترک غرب و ریاض و نیز مهمترین مخالف غرب گرایی و تحجرگرایی، شیعیان صعده می باشند از این رو باید نسبت به شرایط آینده حساس بود و البته رهبران حوثی ها- علامه بدرالدین رهبر معنوی و عبدالملک رهبر مبارزاتی- تاکنون درایت زیادی از خود نشان داده اند.

۵) خبرهای دیگری وجود دارد که از تلاش اروپا و آمریکا برای مدیریت بحران یمن حکایت می کند. یک پایه این خبرها بر جایگزینی نیروهای نظامی بین المللی در منطقه صعده و بین المللی کردن بحران استوار است. بعید نیست که پس از شکست فاحش رژیم های عربی از جنگ ۴ ماهه صعده، سازمان ملل تحت عنوان دفاع از جان انسان ها، قطعنامه ای صادر کند و به بهانه آن ناتو پا در منطقه بسیار استراتژیک و استثنایی خلیج عدن و سواحل یمن در دریای سرخ بگذارد. از این رو جهان اسلام باید پیش از آنکه دیر شود نقش تاریخی خود را در بحران یمن ایفا کند به گونه ای که هم حقوق انسانی و مذهبی مردم مبارز یمن تامین شود و هم فتنه از این کشور برخیزد.

سعدالله زارعی