تدریس نوین

آنچه که امروزه به عنوان مهارت­های زندگی شناخته می­شود حاصل کار پژوهشگران عصر حاضر نیست بلکه بسیاری از این مهارت­ها در لابه­لای مفاهیم الهی و به خصوص در قرآن کریم بیان شده است

۱) کارگاه آموزشی مهارت­های زندگی (مقطع راهنمایی)

آنچه که امروزه به عنوان مهارت­های زندگی شناخته می­شود حاصل کار پژوهشگران عصر حاضر نیست بلکه بسیاری از این مهارت­ها در لابه­لای مفاهیم الهی و به خصوص در قرآن کریم بیان شده است. تلاش برای برقراری ارتباط مفید و مؤثر با دیگران، خودشناسی و توجه­به ارزش­هاکه از سرفصل­های اصلی درس مهارت­های­زندگی است به­کرات درآیات قرآن و صحیفه­سجادیه موردتأکیدقرارگرفته­است.

هرگاه مجموعه­ی مهارت­های زندگی را در نگره­ی کلی مورد توجه قرار دهیم خواهیم دید که هیچ موردی از آن­ها در مفاهیم قرآن کریم و بزرگان دین ناگفته نمانده است. علم روان­شناسی نیز این مهارت­ها را در عمل و براساس برنامه­ریزی­های پژوهشی مدنظر قرار داده و برای اثبات آن شواهد عینی ارائه کرده­است. با توجه به عصری که در آن قرار گرفته­ایم دگر گونی­ها و پیشرفت­های جامعه بشری به گونه­ای است که اگر نهاد تعلیم و تربیت بازنگری و بهسازی اجزای خود را مورد توجه قرار ندهد بنیادهای اساسی اندیشه و عمل آنان تخریب خواهد شد. لذا در بازسازی و بهبود مستمر برنامه­ها و اقدامات آموزشی و پرورشی بایستی اهتمام نموده و جریان آموزش و زندگی را در مسیر سالم سازندگی و اصلاح هدایت نمود تا نسل آینده بتواند نسلی مؤمن، اندیشمند و پویا باشند، در برابر مسایل و مشکلات زندگی مقاوم بوده و آسیب­پذیری کمتری داشته باشند. تمامی کسانی که به گونه­ای در آموزش و پرورش سهم دارند لازم است مهارتهای کسب شده خود را مورد بازآفرینی قرار دهند. زیرا نوجوانان باید به مهارتهایی مجهز شوند تا با استفاده از آنها بتوانند رفتارهای مناسب و مثبتی را پیش گرفته و تصمیماتی را بگیرندکه­معقول­ ومنطقی­باشندومشکلات­زندگی­را مرتفع­نمایند.

بهمین منظور با نظر سنجی­های بعمل آمده از معلمان و مربیان و اولیاء، کارگاه­های آموزشی مهارت­های زندگی با تصمیم شورای مدیریت­مجموعه و مشارکت واحد مشاوره دوره راهنمایی در ابعاد مختلف (خانواده، معلمان و مربیان و بخش دانش­آموزی) به اجرا درآمد.

● مهارت­هایی که آموزش داده می­شود بر ۱۰ اصل استوار است:

▪ به دلیل نزدیکی و همپوشانی این ده مهارت دو به دو در ۵ حوزه تقسیم می­شود:

خودآگاهی و همدلی / ارتباطات اجتماعی و بین فردی / تفکر خلاق وانتقادی/ تصمیم­گیری وحل­مسئله/ مقابله­باهیجان­و استرس.

● نتایج برنامه­ها و آموزش مهارت­های زندگی

از اهداف اصلی برنامه آموزش مهارت­های زندگی، پیشگیری از آسیب­های اجتماعی و ارتقاء سطح بهداشت روانی افراد و جامعه می­باشد اما در کنار این هدف کلی هدف­های جزیی­تر و اختصاصی­تری نیز وجود دارد.

▪ در مجموع اهداف آموزش مهارت­های زندگی را می­توان به شرح زیر تبیین نمود:

توانمند نمودن انسان­ها / تقویت فرآیند حل مسئله / تقویت ارزش­های اجتماعی / تقویت اعتماد به نفس / عزت نفس / هویت فردی و ملی / ارتقاء مهارت­های اجتماعی در فرآیند اجتماعی شدن / آمادگی فرآیند رشد همه جانبه نوجوانان برای ورود به زندگی بزرگسالی / ارتقاء مهارت­های تفکر / افزایش مهارت تصمیم گیری / ارتقای سطح فرهنگ در جامعه / تقویت روحیه­ی شهروندی و مسوولیت­پذیری / پیشگیری از خشونت و پرخاشگری / پیشگیری از روابط ناسالم بین دو جنس مخالف / شناخت عوامل آسیب­زا (سیگار، مواد مخدر، بزهکاری و ایدز)

۲) برگزاری کارگاه‌های آموزشی اولیاء (مقطع دبستان)

کارگاه آموزشی اولیاء همزمان­با ارائه گزارش­تحصیلی توصیفی دانش­آموزان و درجهت برقراری­تعامل­سازنده­با اولیاء، تشکیل­شد.

● هدف از تشکیل این کارگاه­ها :

ـ ایجاد شرایط مناسب برای شناخت معلمان و اولیاء از هم

ـ آموزش­شیوه‌های­همکاری­آموزشی­اولیاء­بابرنامه‌های آموزشی

ـ آموزش شناخت ویژگی‌های رشدشناختی وعاطفی ­دانش­آموز در هر پایه

ـ آموزش شناخت اهداف و برنامه‌های آموزشی

ـ آگاهی از مجموعه فعالیت‌های آموزشی

● برنامه‌ی کارگاه :

مدت زمان کارگاه ۴۵ دقیقه درنظر گرفته شده بود. همچنین برای پاسخگویی به سؤالات اولیاء و گفتگو با معلمان ۴۵ دقیقه درنظر گرفته شد. توزیع برگه‌های سؤال و گاه‌نامه‌های پیام خانه، تشکیل گروه‌ها و پاسخ به سؤالات کار کارگاهی و ارائه پاسخ‌ها توسط گروه‌ها و جمع‌بندی مفاهیم نیز از سایر برنامه­های کارگاه بود.

▪ در ابتدا سه سؤال با توجه به اهداف به اولیاء داده شد:

۱) از ویژگی‌های کودک دبستانی چه می‌دانید؟

۲) آیا اهداف آموزش و پرورش را می‌شناسید؟

۳) فکر می‌کنید نقش شما در فرآیند آموزش چیست؟

برنامه هر کارگاه با تلاوت آیاتی از قرآن توسط دانش آموزان پایه مربوطه آغاز شد. سپس با خواندن بندهایی از پیام خانه، طرح یک قصة کوتاه با موضوع آموزشی و طرح مباحث مناسب با پایه تحصیلی دانش آموز در مخاطبان ایجاد انگیزه می‌شد. با اعلام آغاز کار، اولیاء به سرعت به گروه‌های سه تا پنج نفره تقسیم شدند و ابتدا به مدت سه دقیقه به سه سؤال به طور انفرادی پاسخ دادند. سپس در مدت هفت دقیقه باقیمانده با مشورت در گروه به جمع‌بندی نظرات پرداختند.

در زمان ارائه پاسخ‌ها سعی می‌شد با توجه به تفاوت‌های فردی دانش آموز در هر پایه، به ویژگی‌های شناختی- عاطفی و تحصیلی مورد نیاز آن پایه اشاره و تأکید شود. به عنوان مثال با وجود اینکـه دانـش­آمـوز دوره‌ی ابتـدایی در یـک گـروه توسـط روانشناسان مورد بررسی قرار می‌گیرد (کودک ۶ تا ۱۱ ساله) در فرآیند آموزش شرایط کودک کلاس اولی و ویژگی‌هایش با دانش­آموز پایه پنجم که در مرز بلوغ قرار دارد، بسیار متفاوت است. بخصوص نوع تعامل آموزشی اولیاء با هر یک از این کودکان، مختصات مربوط به خود را دارد.

درکارگاه­های آموزشی که درجلسات مختلف­و برای­پایه­های مختلف بـرگـزار شـد در مورد مسـائـل روان شنـاسـی کـودکـان، چگونگی تعامل و ارتباط با کودکان، سن حساس برای پذیرش عادات صحیح یا غلط، عواقب منفی مقایسه کودکان با یکدیگر و تحقیر کودکان از طریق مقایسه و ... بحث و گفتگو به عمل آمد و داستان­های آموزنده و نکته­دار نقل شد و مادران ضمن شرکت فعال در مباحث به پرسش­های مطرح شده پاسخ دادند.

▪ نکته قابل توجه در جمع ‌بندی پرسش‌ها این بود که بعضی از مادران :

۱) درباره­ی ویژگی‌های روانشناسانه کودک خود و چگونگی برقراری ارتباط بهتر با کودک، نیاز به مطالعه­ی بیشتری دارند.

۲) در مورد اهداف مصوب آموزش و پرورش و اهداف کتاب‌های درسی نیاز به اطلاعات بیشتر دارند.

۳) درباره­ی ویژگی‌های ­نقش آموزش ­خود در کنار فرزند نیاز به مشاوره بیشتر دارند زیرا گاهی نقش نیروی ­فشار را ایفا می‌کنند تا یک اهرم یا حامی آموزشی.

در پایان هر جلسه ویژگی‌های کودک هر پایه نوشته و جمع‌بندی شد. همچنین درباره اهداف و نقش آموزش والدین موارد اساسی فهرست شد و با نظر توافقی شرکت کنندگان در کارگاه‌ها تصمیم گرفته شد که ارائه کامل ویژگی‌های دانش آموزان و اهداف و مختصات یاری دانش آموزان در منزل، از طریق نشریه پیام خانه صورت گیرد.

● مهر پیامبر به کودکان (طرح در کارگاه پایة چهارم و پنجم)

حضرت محمد (ص) فرمودند کودکان را دوست دارم برای پنج خصلت‌شان. فکر می‌کنید آن پنج خصلت چه بوده است؟

پاسخ: صداقت- صفا- پاکی- سادگی- کینه نداشتن و ....

نکته قابل توجهی است، از هر کس حتی روانشناسان و متخصصان کودک هم که این سؤال را کردیم، همین حدس‌ها را زدند اما پیامبر راستین بچه‌ها را همان طور که هستند دوست دارند، نه آن طور که ما از آن­ها انتظار داریم.

▪ ایشان فرمودند کودکان را دوست دارم برای پنج خصلت‌شان :

ـ با خاک بازی می‌کنند.

ـ دعوا می‌کنند، زود آشتی می‌کنند.

ـ بسیار گریه می‌کنند.

ـ خانه‌ای را که می‌سازند خراب می‌کنند.

ـ چیزی برای فردا ذخیره نمی­کنند.

منابع:

راهنمای آموزش مهارت­های اساسی زندگی (بهداشت بلوغ نوجوانان) ۱

فرهنگ مطالعه و پژوهش ۲

راهنمای معلم، مهارت­های زندگی (معاونت پرورشی ۳

مهارت­های زندگی برخورد مؤثر با مسائل زندگی ۴

مهارت­های عملی زندگی در تصمیم گیری

۵