هدیه ای از سوی خداوند

تدارک برزیل برای هزینه کردن میلیاردها دلار سیل درآمدهای نفتی

اخیرا دولتمردان برزیل از برنامه‌های خویش برای تخصیص بخش اعظم پول حاصله از اکتشافات عظیم نفتی این کشور به دولت پرده برداشتند. حال سوال اصلی اینجاست که چنین ثروتی سرمایه‌گذاری خواهد شد یا با ولخرجی‌هایی بر باد خواهد رفت؟

به طور سنتی برزیل کم سرمایه‌گذاری می‌نماید و کم پس‌انداز می‌کند. برزیلی‌ها بسیار علاقه‌مندند تا قرض کنند و آن را هزینه و خرج نمایند و به جهنم که آینده چه پیش آید!. این شاید خود میراثی از وجود یک تورم بالا و ماندگار در اقتصاد برزیل باشد، امری که در بیشتر سالیان نیمه دوم قرن بیستم دامن برزیل را گرفته بود. این امر ممکن است بازمانده‌ای از دورانی حتی قدیمی‌تر هم باشد.

آقای ادوتردو جیانتی که یک اقتصاددان و فیلسوف می‌باشد معتقد است که جامعه برزیل که خود آمیزه‌ای از مردمان بومی، پرتغالی‌های مهاجر به این سرزمین و آفریقایی تبارانی که به‌عنوان برده بدین منطقه آورده شده‌اند می‌باشد، در طول سالیان متمادی این روحیه و ویژگی را که «اکنون خرج کن و پس‌انداز را برای وقت دیگری بگذار»، در این کشور تقویت و نهادینه نموده‌اند.

حال علت این روحیه هرچه که باشد، اکتشاف ذخایر بسیار عظیم نفت در اعماق آب و در بستر اقیانوس اطلس، آزمون بس مهمی را پیش پای دولتمردان و تصمیم‌گیرندگان در برزیل قرار داده است؛ بسته به اینکه این درآمدهای هنگفت چگونه مورد استفاده قرار گیرند یا این ثروت نوظهور خواهد توانست موجبات غلبه بر فقر و توسعه نیافتگی را فراهم آورد یا در سوی مقابل می‌تواند با بی‌تدبیری و به شیوه‌هایی اسراف‌گرانه ضایع شده و به هدر رود.

بعد از قریب دو سال که دولت پیرامون یافتن پاسخی برای این سوال تدبر می‌نمود، بالاخره در ۳۱ اوت، رییس‌جمهور این کشور آقای لولاداسیلوا لوایح چهارگانه‌ای را معرفی نمود که در آن مشخص شده است که چنین ثروت بادآورده‌ای چگونه باید جمع‌آوری گردد و به چه شیوه‌ای هزینه گردد.

لحن وی در خصوص چیزی که او آن را «روز استقلال و عدم وابستگی» نامید پیروزمندانه بود. او گفت که ذخایر نفت «هدیه‌ای از سوی خداوند» و «گذرنامه‌ای برای حرکت به آینده» محسوب می‌شوند؛ وی همچنین به مشکلاتی که نفت برای اقتصاد بسیاری از کشورهای نفت خیز به همراه آورده است، اشاره داشت و اضافه نمود که اکنون برزیل چگونه برنامه‌هایی دارد تا از این مشکلات احتمالی اجتناب ورزد.

این لوایح که البته ابتدا می‌بایستی توسط کنگره تصویب گردند، قراردادهای اکتشاف و توسعه‌ای را که با شرکت پتروبراس، کمپانی نفتی تحت کنترل این کشور و نیز با پنج کمپانی نفتی خارجی فعال در این کشور بسته شده‌اند را متاثر نخواهند کرد. این قراردادها مربوط به میدان نفتی « توپی» می‌باشند که بین ۵ تا ۸‌میلیارد بشکه نفت را در خود جای داده است.

اما زین پس بیشتر نفت و گاز تحت شرایط قوانین جدید قرار خواهند گرفت و مقامات این کشور بر این باورند که در مجموع ممکن است تا ۵۰‌میلیارد بشکه نفت و گاز در دریا برای این کشور وجود داشته باشد که این میزان کافی است تا برزیل را به یک غول نفتی بدل نماید.

لایحه اول بیان می‌دارد که نفت موجود در میادین جدید، سرمایه دولت به شمار می‌آید تا اینکه متعلق به شرکت‌هایی باشد که حق امتیازی را خریداری نموده‌اند. در هر بلوک، نیمی از هر گونه نفتی که تولید شود روانه دولت خواهد شد. نیمه باقیمانده نیز مشمول شرایط توافق میان پتروبراس و هر شرکت خارجی شریک وی و به تناسب هزینه‌های آنان خواهد بود. این از آن جهت حائز اهمیت می‌باشد که برای دولت سهم فربه‌تری از درآمدها را تضمین می‌نماید.

لایحه دیگر درباره ایجاد یک شرکت نفتی جدید دولتی با نام پتروسال می‌باشد که نظرات و منافع دولت را در هر بلوک نمایندگی خواهد نمود. از جهت نظری این یک بخش یا نهاد کوچک خواهد بود که تکنسین‌ها در آن انجام وظیفه خواهند کرد؛ اما در عمل این بخش ممکن است توسعه یابد، خصوصا چنانچه توسط سیاستمداران کنترل شود که البته ممکن است آن را از حامیان خود پر کنند.

دولت همچنین مبالغی برابر با ۵‌میلیارد بشکه نفت را به پتروبراس تزریق خواهد نمود، با این هدف که اطمینان یابد این شرکت اهرم و بازوی مالی لازم را در اختیار دارد تا همچنان متصدی و پیمانکار اصلی باقی بماند. از آنجا که ۶۰‌درصد سهام‌های پتروبراس در بازار مبادله می‌شود، بالابردن سرمایه، سهامداران فعلی را ضعیف‌تر خواهد نمود. قیمت سهام شرکت در روز اعلان این امر به شدت سقوط نمود و حدود ۷‌میلیارد دلار از ارزش بازاری خود را از دست داد. به علاوه دولت قصد آن دارد تا یک صندوق تامین اجتماعی ایجاد نماید تا‌میلیاردها دلار پتروسال را هزینه نماید.

مقامات بحث می‌نمایند که کشف این میدان نفتی «توپی» ریسک‌های زمین‌شناختی را حذف نموده است. میدان‌های نفتی Pré-sal (که به میدان‌هایی اطلاق می‌شود که نفت آن در زیر لایه‌های روان نمک قرار گرفته باشد) فناوری پیچیده و پرهزینه‌ای را برای توسعه طلب می‌کنند. دو چاه اخیری که یکی توسط شرکت بریتیش پترولیوم انگلستان و دیگری توسط شرکت اگزون موبیل آمریکا حفاری شده بودند، عملا به جایی نرسیدند.

برخی متخصصان صنعت در مورد تصمیم کنارگذاشتن قوانین جاری که در آنها حقوق واگذاری توسط آژانس ملی نفت (ANP) نادیده گرفته می‌شوند، تردید دارند. آقای ماریلدا روسادو، مدیر پیشین هر دوی ANP و شرکت پتروبراس می‌گوید «شما سیستمی دارید که برای ده سال خوب کار کرده و شفاف بوده است، آن هم در کشوری که اغلب مشکلاتی به‌علت فساد در پروژه‌های عمومی وجود داشته است» و حال شما می‌خواهید آن را کنار بگذارید؟

دلیل انجام چنین امری، بنا به نظر آقای تولماسکیم، رییس یک شرکت مطالعات انرژی وابسته به دولت (EPE)، دادن اختیارات وسیعتر به دولت برای کنترل بیشتر بر کسب‌وکار نفت است. این مرکز مطالعاتی به نظام‌های رگولاتوری در ۲۰ کشوری که بزرگ‌ترین ذخایر نفتی را دارند نگاه کرده است و تنها سه کشور ایالات متحده، کانادا و برزیل را یافته که یک نظام واگذاری خالص با کمترین میزان درگیر شدن دولت را پیاده کرده‌اند. آقای تولماسکیم می‌گوید ترتیبات جدید این امکان را به دولت می‌دهد تا مواردی همچون نرخ تبدیل را هم هنگامی که در خصوص اکتشاف تصمیم‌سازی می‌کند به حساب بیاورد.

حتی چنانچه کنگره به درخواست رییس‌جمهور برای تسریع این امر توجه نماید، نخواهد توانست تا ماه دسامبر لوایح فوق‌الذکر را به تصویب برساند. یکی از اقدامات جدید این است که سهمی از درآمدهای نفتی را که به سمت ایالات و شهرداری‌های مناطق نزدیک به میدان‌های نفتی روانه می‌شود، کاهش می‌دهد؛ این کار با قصد توزیع ثروت به طور وسیع‌تر انجام خواهد پذیرفت، چنین مساله‌ای قابل درک است، اما احتمالا با مقاومت سیاسی مواجه خواهد شد.

آقای خوزه سررا، فرماندار سائو پائولو و مردی که نظرسنجی‌ها پیروزی وی بر آقای لولاداسیلوا را در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آتی محتمل می‌دانند، کنگره را ترغیب نموده است که در این باره عجله نورزد. وی می‌گوید که دولت ۲۲ ماه زمان داشت تا در خصوص پیشنهاداتش بیاندیشد و تدبیر نماید، بنابراین به کنگره و جامعه نیز باید زمان مکفی داده شود تا در این زمینه بحث و تبادل نظر داشته باشد.

با این حال هنوز به بسیاری از جزییات باید سامان داد. صندوق پیشنهادی تامین اجتماعی پنداشته می‌شود که جهت هزینه نمودن در آموزش و زیرساخت‌ها طراحی شده باشد. به نظر می‌آید که چنین چیزی از صندوق نفتی نروژ الهام گرفته شده باشد که بیشتر آن پس‌انداز می‌شود، و حال حوزه اختیار آن به محیط زیست، فرهنگ و همچنین تامین مالی صنایع جدید گسترش داشته است.

با این حال همچنان نگرانی اصلی از این بابت است که این مبالغ امروز خرج شود تا اینکه پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری گردند و این امر دولت را که هم اکنون درآمدهایش برابر با ۳۶‌درصد تولید ناخالص داخلی است فربه‌تر خواهد نمود (این نسبت در مکزیک حدود ۲۰‌‌درصد است).

البته، اینها مشکلات جذابی به شمار می‌آیند و برزیل نسبت به بسیاری دیگر از کشورها از وضعیت مناسبی برای مواجهه با این دست مسائل برخوردار است. هنوز هم همان‌طور که آقای لولاداسیلوا خاطرنشان کرده بود، آن چیزی که ممکن است شبیه یک لاتری برنده و فریبنده باشد، می‌تواند به سادگی تبدیل به یک نفرین گردد. هر کسی که رسوایی اخیر فساد مالی در کنگره برزیل را دنبال کرده باشد، به‌سادگی درمی‌یابد که وقوع یا اجتناب از چنین فاجعه‌ای به تمامی در دست قانون‌گذاران این کشور قرار دارد.

منبع: پیمانه peymane.ir